آیا خروپف کودک نشانه‌ای از آپنه خواب است؟ 

آپنه خواب

آپنه خواب زمانی رخ می‌دهد که تنفس شبانه وقفه داشته باشد. این باعث کاهش سطح اکسیژن می‌شود و بدن مجبور است خود را بیدار کند تا دوباره به حالت عادی تنفس کند. ایندرا نارنگ (Indra Narang)، استادیار اطفال است است. وی در این مورد می‌گوید: “اگر این اتفاق یک بار اتفاق بیفتد، مشکلی ندارد. اما این در حالی است که آپنه خواب چندین بار در شب رخ می‌دهد. با گذشت زمان همه این برانگیختگی‌های کوچک منجر به کم خوابی می‌شوند. این مسئله بر روی کودکان خردسال که در مراحل حساس رشد مغز خود هستند، تاثیر می‌گذارد.”

مدت‌ها است که تصور می‌شود این مشکل برای بزرگسالان فقط اتفاق می‌افتد. اما این در حالی است که باید گفت آپنه خواب در کودکان به میزان بیشتری تشخیص داده شده است. نارنگ در این مورد می‌گوید: “من حتی نمی‌توانم شدت میزان و مشکل را به شما بگویم. این مسئله بسیار بزرگ است. همچنین چاقی نیز این مسئله را تجدید می‌کند. حدود چهار درصد از کودکان سالم دچار آپنه خواب هستند. این در حالی است که 25 درصد از همه کودکان چاق این اختلال را تجربه می‌کنند.”

شایع‌ترین شکل، به نام آپنه انسدادی خواب، زمانی رخ می‌دهد که چیزی در واقع بخشی از راه هوایی را مسدود کند. در کودکان دو تا هشت ساله، بزرگ شدن لوزه‌ها و آدنوئیدها معمولا باعث ایجاد این مشکل می‌شوند. کودکان در سنین بالاتر و بزرگسالان به دلیل وزن اضافی که باعث فروپاشی راه هوایی در طول خواب یا افزایش بافت گلو و دهان می‌شود، بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. کودکان مبتلا به سندرم دان یا نقایص مادرزادی مانند شکاف کام نیز در معرض افزایش خطر ابتلا به انسداد راه هوایی هستند که منجر به آپنه خواب می‌شود.

علائم در کودکان

آپنه خواب در کودکان همراه با چه علائمی است؟ خروپف یا تنفس پر سر و صدا رایج‌ترین نشانه‌ی این است که هوا به درستی عبور نمی‌کند. فواد بارودی (Fuad Baroody)، مدیر بخش گوش و حلق و بینی در دانشگاه علوم پزشکی است. وی در این مورد می‌گوید: “خروپف یک شرط لازم است. حدود 10 درصد از کودکان بیشتر در شب‌ خروپف می‌کنند. اما در حالی که تقریبا همه‌ی کسانی که آپنه خواب دارند، خروپف می‌کنند. بنابراین هر کودکی که خروپف می‌کند، لزوما آپنه خواب ندارد.”

دیوید ونزلی (David Wensley)، متخصص تنفس اطفال و پزشک مراقبت‌های ویژه است. وی در این مورد می‌گوید: “برخی از کودکان ممکن است در هنگام خواب بگویند که در حال خفگی یا نفس نفس زدن هستند. هر چه این مشکل شدیدتر شود، خواب بسیار ناآرامی در کودک ایجاد می‌شود.” اگر در این وضعیت خواب کودک را مشاهده کنید، ممکن است به نظر ناخوشایند به نظر برسد، اما این به این دلیل است که کودک در این شرایط سعی می‌کند به موقعیتی برود که بتواند نفس بکشد. کودکان مبتلا به آپنه خواب به دلیل خواب بدی که داشتند، اغلب در طول روز احساس خستگی می‌کنند.

یکی از مسائل گیج‌کننده برای والدین مدت زمانی است که کودک در تخت به ظاهر در حال خواب است که اغلب بسیار بیشتر از کودکی است که آپنه خواب ندارد.
بارودی می‌گوید: “شب ادراری به عنوان یک نشانه‌ی اضافی در مورد این مشکل است. 30 تا 40 درصد از کودکان مبتلا به آپنه خواب، تخت خود را خیس می‌کنند. اگر یک بچه دو ساله باشد و شب ادراری کند، مسئله‌ی مهمی نیست. اما اگر بچه‌ای پنج ساله باشد و در طول روز کاملا بدون مشکل باشد، اما شب‌ها تخت خود را خیس کند، همراه با خروپف، باید به آن شک کنید.”

عوارض

خواب ناآرام ممکن است نسبتا بی‌ضرر به نظر برسد اما پزشکان نظر دیگری در این مورد دارند. علاوه بر داشتن یک بچه خسته و بداخلاق، والدین ممکن است نشانه‌هایی از مشکلات رفتاری، حافظه ضعیف و مشکلات یادگیری را در مدرسه ببینند. همچنین مطالعات متعدد آپنه خواب را با علائم افسردگی مرتبط کرده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به آپنه خواب ماده خاکستری کمتری در مناطقی از مغز دارند که شامل حل مسئله، مسائل مربوط به شخصیت و موارد دیگر می‌شود.

ونزلی در این مورد می‌گوید: “کودکانی که شب‌ها به اندازه کافی نمی‌خوابند، در نهایت با خواب‌های کوتاه در طول روز کمبود خواب را جبران می‌کنند، که لحظاتی از بیهوشی است که در توانایی آن‌ها برای توجه اختلال ایجاد می‌کند. آپنه خواب همچنین با اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) مرتبط است.
نارنگ در این مورد می‌گوید: “بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD تشخیص داده می‌شوند، چرا که خستگی آن‌ها منجر به بی‌توجهی یا رفتارهای بیش‌فعالی می‌شود، زمانی که مغز آن‌ها آنقدر خسته است که نمی‌تواند برای مدت طولانی روی یک کار متمرکز شود. در این موقعیت هیچ کس فکر نمی‌کند که بپرسد، آیا کودک خروپف می‌کند یا خیر.”

تشخیص

در برخی موارد، پزشک گوش، حلق و بینی با معاینه لوزه‌های کودک و شنیدن توضیحاتی در مورد خروپف و کم خوابی، آپنه خواب را تشخیص می‌دهد. اما اگر ابهامی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک شما یک مطالعه خواب (sleep study) را توصیه کند، چیزی که بارودی آن را استاندارد طلایی برای تشخیص آپنه می‌نامد.
در طول این مشاهده شبانه، یک کودک به مانیتورهایی متصل می‌شود که اطلاعاتی درباره خواب و تنفس او به پزشک می‌دهد. پزشکان میزان اکسیژن خون بچه‌ها و تعداد دفعاتی که در طول شب دچار تنفس سطحی (shallow breathing) یا قطع تنفس می‌شوند را بررسی می‌کنند و سپس میانگین تعداد تنفس غیرطبیعی در هر ساعت خواب را محاسبه می‌کنند. این عدد شاخص آپنه-هیپوپنه (Apnea-Hypopnea Index) نامیده می‌شود. یک تا پنج اختلال در ساعت آپنه خفیف خواب، 5 تا 10 مورد متوسط و بیش از 10 مورد شدید در نظر گرفته می‌شود. انتظار داشته باشید مدتی برای یک قرار مطالعه خواب در نوبت باشید، چرا که اکثر کلینیک‌ها تقاضای بالایی دارند.

درمان

چگونه آپنه خواب در کودکان درمان می‌شود؟ برای موارد خفیف‌تر آپنه انسدادی خواب، به‌ویژه زمانی که احتقان بینی یا آلرژی‌های فصلی یکی از عوامل مؤثر باشد، ممکن است یک اسپری استروئیدی بینی یا دارویی به نام مونته‌لوکاست (که معمولا برای آسم و علائم آلرژی فصلی استفاده می‌شود) به عنوان اولین درمان ارائه شود. بارودی می‌گوید این اسپری‌های ضد التهابی می‌توانند تکثیر سلول‌ها را کاهش دهند تا در واقع آدنوئیدها را کمی کوچک کنند. اما برای کودکان مبتلا به آپنه انسدادی متوسط تا شدید، برداشتن لوزه‌ها و آدنوئید تقریبا همیشه راه حل است.

انجام دادن جراحی برای یک بچه می‌تواند یک اتفاق ترسناک باشد. با وجود اینکه لوزه‌ها و آدنوئیدها در نهایت به صورت خودکار کوچک‌تر می‌شوند، معمولا در حدود سن چهار تا شش سالگی به اوج اندازه‌ی خود می‌رسند و بعد از آن اندازه‌ی آن‌ها کاهش می‌یابد، با این حال منتظر ماندن و بی‌توجهی به این مسئله تا درمان خودبه‌خودی به ندرت به والدین توصیه می‌شود.
Wensley در این مورد می‌گوید: “دوران کودکی زمان کسب سریع دانش، مهارت‌ها و رشد است. بنابراین اگر کودکی دوره‌هایی را سپری می‌کند که توجه خوبی به مسائل ندارد یا نمی‌تواند به اندازه‌ی کودکی که توجه کامل دارد خوب عمل کند، باید نگران وضعیت کودک شوید.” خوشبختانه جراحی نتایج چشم‌گیری را برای اکثر مبتلایان به آپنه انسدادی خواب ارائه می‌دهد. این نتایج خوب تقریبا بلافاصله پس از بهبودی که معمولا یک یا دو هفته طول می‌کشد، آشکار می‌شوند.

پیشنهاد ما: مطالعه‌ی مقاله تنفس دهانی در کودکان.

درمان در شرایط حاد

نارنگ در این مورد می‌گوید، در میان بچه‌های چاق، فقط حدود 30 درصد آپنه آن‌ها به طور کامل با جراحی درمان می‌شود. درمان این گروه از بچه‌ها فشار جریان هوای همواره مثبت (CPAP) است. این روش درمانی شامل استفاده از یک ماسک بینی است که فشار را در راه‌های هوایی افزایش می‌دهد. نکته‌ی مهم در مورد این ماسک این است که خوابیدن با آن راحت نیست. حتی در میان بزرگسالان که معمولا CPAP برای آپنه خواب آن‌ها تجویز می‌شود، تنها 50 درصد آن‌ها از دستورات پزشکان برای استفاده از ماسک پیروی می‌کنند.