مقدمه
بدن شما در دوران بارداری دچار مشکلات و چالش‌های بسیار زیادی می‌شود. آیا در مورد این مشکلات و مسائل اطلاعاتی دارید؟ از جمله‌ی این مشکلات می‌توان به تغییرات پوستی مثل آکنه بر روی پوست، ادرار مکرر، تغییرات سینه و سایر موارد دیگر اشاره کرد. برخی از مادران تصور می‌کنند که بعد از تولد نوزاد دیگر با مشکلات دیگری برخورد نخواهند کرد. اما باید بگوییم که بدن شما در ساعات، روزها و هفته‌های پس از زایمان نیز تغییرات زیادی می‌کند. به همین دلیل در این مقاله به توضیح در مورد تغییرات بدن مادر پس از زایمان پرداخته‌ایم.
با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی در این زمینه فراگیرید.
دوران پس از زایمان
در دوران بارداری، زنان معمولا بی‌صبرانه منتظر روزی هستند که بدنشان به حالت عادی بازگردد. اما اگر انتظار دارید که این اتفاق بلافاصله پس از زایمان رخ بدهد، اشتباه می‌کنید. به همین دلیل احتمالا بعد از زایمان با اتفاقاتی که برای شما می‌افتد، شوکه خواهید شد. چرا که بدن شما بعد از زایمان نیز مانند دوران بارداری دچار تغییراتی خواهد شد. بدن شما باید در هفته‌های پس از زایمان کارهای زیادی انجام بدهد. از جمله‌ی این کارها می‌توان به بهبودی هر نوع پارگی یا زخم پس از زایمان و تولید شیر اشاره کرد. به طور کلی مدتی طول می‌کشد تا بدن شما به حالت قبل از باردار شدن بازگردد.
در ادامه در مورد برخی از تغییرات بدن مادر در دوران پس از زایمان توضیحاتی آورده شده است.
رحم
بعد از زایمان تغییرات رحم چگونه خواهد بود؟ آیا بعد از زایمان رحم مادر به وضعیت قبل از بارداری باز می‌گردد؟ برای برگشت به حالت قبل از بارداری نیاز به اقدامات خاصی است یا خیر؟
رحم مادر چندین برابر اندازه اصلی خود کشیده شده است. بنابراین، باید در چند هفته پس از زایمان منقبض شود تا زمانی که تقریبا به اندازه‌ی قبل از اولین بارداری مادر کوچک شود. مهم است که بلافاصله پس از تولد نوزاد به طور موثر رحم منقبض شود تا از از دست دادن خون اضافی جلوگیری شود. ممکن است برای کمک به این روند، داروی تزریقی دریافت کنید.
خونریزی
رحم با انقباض پوشش داخلی خود را می‌ریزد، به همین دلیل مادر خونریزی از واژن را خواهد داشت که بسیار شبیه به خونریزی در دوران پریودی است. این خونریزی به تدریج کاهش می‌یابد و به ترشحات روشن تبدیل می‌شود که ممکن است تا شش هفته پس از تولد نوزاد ادامه یابد.
شیردهی
یکی دیگر از کارهایی مادر پس از زایمان شیردهی است. شیردهی لزوما برای تغذیه نوزاد نیست، بلکه فوایدی نیز برای مادر دارد و به بهبود وضعیت رحم مادر کمک می‌کند. در واقع هنگامی که به کودک خود شیر می‌دهید، شیر دادن رحم شما را تحریک می‌کند تا بیشتر منقبض شود. این فرآیند ممکن است برای چند روز ناراحت‌کننده باشد. همچنین ممکن است باعث افزایش شدت خونریزی از واژن مادر شود، اما به طور کلی میزان خونی که در این خونریزی از دست می‌رود را کاهش می‌دهد و رحم شما را اندازه‌ی هنگامی که باردار نبوده‌اید باز می‌گرداند.
ادرار
آیا در اولین دفعه‌ای که مادر پس از زایمان ادرار می‌کند، درد دارد؟ اگر مادر درد داشته باشد، چه کارهایی برای تسکین این درد می‌توان انجام داد؟ آیا از قبل نیاز به آماده کردن تمهیداتی برای این مسئله وجود دارد؟
در پاسخ به این سوالات باید در ابتدا بگوییم که ادرار کردن برای اولین بار پس از زایمان می‌تواند برای مادر چالش‌برانگیز باشد. در واقع به این صورت است که گویی بدن فراموش کرده است که چگونه ادرار کند. هنگامی که بعد از زایمان برای اولین بار ادرار می‌کنید، متوجه احساس سوزش در بافت‌های حساس پرینه اطرف واژن می‌شوید. در چنین شرایطی استفاده از بطری آب گرم توصیه می‌شود. در واقع ریختن آب گرم بر روی پرینه هنگام ادرار کردن، ادرار را راحت‌تر می‌کند و همچنین به تمیز نگه‌داشتن محل زخم کمک می‌کند.
دفع مدفوع
علاوه‌بر ادرار کردن، ممکن است مادران در مورد اولین دفعه‌ای که دفع مدفوع می‌کنند نیز نگران باشند. این نگرانی در هنگامی که بخیه‌ای نیز به دلیل زایمان وجود داشته باشد، بیشتر می‌شود. در این وضعیت اگر مدفوع سفت باشد، کار سخت می‌شود. به همین دلیل بهتر است مصرف میوه‌ها، سبزیجات و آب فراوان را در برنامه‌ی خود داشته باشید. چرا که مصرف این موارد به نرم شدن مدفوع و دفع راحت آن کمک می‌کنند. در واقع نرم بودن مدفوع از زور زدن اضافی جلوگیری می‌کند و این همین امر باعث می‌شود مادر در دفع مدفوع مشکل چندانی نداشته باشد.
اپیزیوتومی
ممکن است در طول زایمان دچار پارگی یا اپیزیوتومی شده باشید. حتی اگر این اتفاق رخ نداده باشد نیز ممکن است پرینه شما کاملا متورم و حساس باشد. کیسه یخ، ساخته شده از یخ‌های خرد شده، تورم و ناراحتی را کاهش می‌دهد.
سینه
بعد از زایمان سینه‌های مادران چه تغییراتی می‌کنند؟ آیا تغییرات سینه در دوران بارداری و پس از زایمان متفاوت است؟ تغییرات سینه برای مادران خوشایند است یا خیر؟
زمانی که نوزاد متولد می‌شود، مادران باید تصمیم بگیرند که آیا قصد دارند به نوزاد خود خودشان شیر بدهند خیر. در چنین وضعیتی گزینه‌ی دیگر برای تغذیه نوزاد شیر خشک است. آیا زمانی که تغذیه نوزاد با شیر خشک است، نیز سینه‌ها شیر تولید می‌کنند؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که در هر صورت هر تصمیمی که مادر در مورد تغذیه نوزاد بگیرد، سینه‌های او شیر تولید می‌کنند. شیر مادر در روزهای اول پس از زایمان آغوز نامیده می‌شود. آغوز رنگ زرد مایل به کرم دارد. این شیر یعنی آغوز، به میزان زیادی تولید نمی‌شود. با این حال باید بگوییم که این شیر همان چیزی است که نوزاد تازه‌متولدشده به آن نیاز دارد. تقریبا سه روز پس از زایمان، سینه‌های مادر پرتر می‌شوند و ممکن است با ورود شیر بالغ، سینه‌ها کاملا حساس شوند.
شیردهی مکرر
شیردهی مکرر لزوما برای تغذیه مکرر نوزاد نیست. چرا که فوایدی نیز برای مادر دارد. در واقع شیردهی مکرر احتقان یا احتباس خون در پستان را به حداقل می‌رساند. سینه‌های پر از شیر، متورم و دردناک را احتقان پستان می‌گویند. اگر سینه‌هایتان داغ، سفت و دردناک شدند، می‌توانید از بسته‌های یخ پیچیده شده در حوله استفاده کنید. این ترفند ممکن است بتواند تورم را کاهش بدهد.
حدود 15 دقیقه قبل از شیردهی بعدی، دستمال‌های گرم و مرطوب را روی سینه‌ها بگذارید، سپس مقدار کمی شیر بدوشید. اگر سوتین می‌پوشید، چک کنید که به اندازه کافی بزرگ است و مجاری شیر را منقبض نمی‌کند. گرفتگی باید در طی یکی دو روز از بین برود.
نشت شیر
آیا تاکنون متوجه‌ی نشت شیر از سینه‌های خود شده‌اید؟ مادران شیرده ممکن است متوجه شوند که سینه‌هایشان در فاصله‌ی بین دفعات شیردهی، نشت شیردهی دارند. همچنین ممکن است در حالی که از یک سینه به کودک خود شیر می‌دهند، از سینه‌ی دیگر شیر نشت کند. نگران این مسئله نباشید، این اتفاق یک امر طبیعی است و در نهایت حل می‌شود. در این بین پدهای شیردهی پنبه‌ای داخل سوتین می‌توانند به شما کمک کنند. این پدها شیرهایی که نشت می‌شود را جذب می‌کنند. توجه کنید که پدها را مرتبا عوض کنید.
شکم
وضعیت شکم مادر پس از زایمان چگونه خواهد بود؟ آیا برجستگی شکم مادر پس از زایمان به راحت از بین می‌رود یا نیازمند انجام کارهای خاصی است؟
برآمدگی شکم بعد از زایمان به گونه‌ای است که شاید در نگاه اول تصور کنید آن فرد باردار است.
برجستگی شکم
برجستگی شکم پس از زایمان، ممکن است برای مادران ناخوشایند باشد. ماهیچه‌های شکم در چند ماه گذشته یعنی دوران بارداری، تا حدی کشیده‌اند. بنابراین، این شکم در طی یک شب نمی‌تواند به وضعیت عادی برگردد.
بی‌اختیاری استرسی
برخی از زنان پس از زایمان دچار بی‌اختیاری استرسی (stress incontinence) می‌شوند. این بی‌اختیاری بدان معناست که وقتی مادران عطسه می‌کنند، سرفه می‌کنند یا حتی می‌خندند، مقدار کمی ادرار ترشح می‌شود. با این حال جای هیچ نگرانی نیست. چرا که با تمرینات کیگل می‌توان دوباره عضلات را تقویت کرد. برای اینکه این مشکل رفع شود، ماهیچه‌هایی که جریان ادرار را به طور مکرر در طول روز کنترل می‌کنند، سفت کنید.
افزایش وزن
وزن مادر در طی نه ماه افزایش پیدا کرده است. بنابراین، مادر نباید انتظار کاهش وزن سریع را داشته باشد. وزن شما به تدریج کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل خود را با رژیم‌های سنگین و شدید تحت فشار قرار ندهید. سعی کنید در این دوران غذای سالم بخورید. توجه کنید که خوردن غذای سالم یک مسئله مهم برای شما است.
سه ماهه اول پس از زایمان
برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند که به جای نه ماه، بارداری خود را 12 ماه در نظر بگیرید. سه ماهه چهار بارداری، ماه‌های اولیه‌ی پس از زایمان نامیده می‌شود. این سه ماهه زمانی برای بهبودی جسمانی، برقراری شیردهی و سازگاری با زندگی در کنار یک نوزاد جدید است. سعی کنید در این دوره‌ی سه ماهه نگران ظاهر بدن خود نباشید. در مقابل سعی کنید خوب غذا بخورید و خوب استراحت کنید. همچنین با شروع تدریجی ورزش‌های سبک شما از یک مادر باردار به یک مادر فعال و پرانرژی تبدیل می‌شوید.
بهبودی زایمان سزارین
بسته به شرایط مادر نوع زایمان ممکن است طبیعی یا سزارین باشد. بهبودی پس از زایمان این دو نوع زایمان با یکدگیر تفاوت‌های دارند. در این قسمت در مورد بهبودی پس از زایمان به روش سزارین توضیح داده شده است.
از دوران پس از زایمان از نوع سزارین چه انتظاری دارید؟ آیا اقدامات خاصی برای بهبودی انجام شود؟
در ابتدای امر باید بگوییم که شما فقط بچه‌دار نشده‌اید، بلکه جراحی بزرگ شکم نیز برای شما انجام شده است. اولین تفاوت در بهبودی شما با مادری که طبیعی زایمان کرده است این است که مدت زمانی شما که در بیمارستان هستید بیشتر است. همچنین ممکن است به نسبت مادرانی که طبیعی زایمان کرده‌اند، به داروهای مسکن بیشتری برای بهبودی نیاز داشته باشید.
استراحت
به مادران توصیه می‌شود که در اسرع وقت بعد از جراحی بیدار شوند و راه بروند، اما شما به استراحت بیشتری نیز نیاز دارید. پس از بازگشت به خانه، در انجام کارهای خانه شما به کمک نیاز خواهید داشت.
محل زخم
در دروان پس از سزارین، ممکن است هر بار که می‌خندید و یا سرفه می‌کنید، احساس کنید که محل برش خورده‌ی شکمتان باز می‌شود. این احساس برای شما احتمالا ترسناک است، اما نگران نباشید این امر طبیعی است. البته برای جلوگیری از این اتفاق نیز کارهایی وجود دارد که می‌توانید انجام بدهید. به عنوان مثال، اگر از یک بالش، برای حمایت از محل برش استفاده کنید، احتمالا احساس راحتی بیشتری خواهید کرد.
موقعیت شیردهی
پیدا کردن یک موقعیت مناسب و راحت برای شیردهی به نوزاد نیز می‌تواند یک چالش برای مادران باشد. بسیاری از مادرانی که سزارین کرده‌اند خوابیدن به یک طرف را برای شیر دادن ترجیح می‌دهند. برخی دیگر از مادران از وضعیت نگه‌داری فوتبالی (football hold) استفاده می‌کنند که بدن نوزاد را در کنار بدن خود نگه‌می‌دارد تا اینکه روی محل برش خود قرار بگیرد. توجه کنید که پرستاران بیمارستان می‌توانند به شما کمک کنند تا این موقعیت‌ها را امتحان کنید.
در حالی که بهبودی شما ممکن است کمی بیشتر طول بکشد، اما مسئله‌ی مهم این است که با استراحت و تغذیه خوب، بدن شما به زودی بهبود می‌یابد.
