مقدمه
در کنار شیرینی‌های داشتن یه کوچولوی دوست داشتنی، چالش‌هایی نیز وجود دارند. هر ماه چالش‌ها و شیرینی‌های مربوط به خود را دارد. در ماه چهارم شما شاهد مهارت‌های جدیدی در کودک خود هستید، مثل در دست گرفتن اشیاء و هدایت آن به سمت دهانشان، توانایی آرام کردن خود در زمان‌هایی که درد دارند. همچنین شروع تغذیه‌ی مواد غذایی جامد را خواهیم داشت. موارد گفته شده، گوشه‌ی کوچکی از اتفاقات ماه چهارم هستند. در ادامه در این مقاله به توضیح در مورد کودک چهار ماهه و چالش‌ها و شیرینی‌هایی که به همراه دارد، پرداخته‌ایم.
همچنین وضعیت مادر نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مروری کلی بر چهار ماهگی نوزاد
آیا فکر می‌کردید، که نوزاد یک هفته ای شما اینقدر زود به مرز چهار ماهگی برسد؟ آیا تصور می‌کنید نوزاد در این ماه نسبت به هفته دوازدهم (سه ماهگی) تغییرات محسوسی خواهد داشت؟ یا تفاوت چشمگیری نخواهد داشت؟
کودک شما هم اکنون چهار ماهه است. او قوی‌تر و با ثبات‌تر است. همچنین شخصیت کوچولوی شما در حال شکل‌گیری و رشد است. کودک دوست داشتنی شما، در چهار ماهگی به اوج زیبایی خود می‌رسد. احتمالا اگر نوزاد شما در طول شب بخوابد و شما را کمتر اذیت کند، دوست داشتنی‌تر خواهد شد، درست می‌گوییم؟
می‌توان ادعا کرد که کودک در حدود چهار ماهگی تا حدودی بی‌نقص و کامل است. عضلات کودکان قوی‌تر و با ثبات‌تر شده‌اند، به این معنی که هیچ عدم تعادلی و لرزشی در حرکات سر وجود ندارد. همچنین کودکان توانایی استفاده از اندام خود را به صورت هدفمند، دارند. همچنین کودکان به سختی و زحمت نمی‌خزند.
شکم کودکان آنقدر بزرگ است، که می‌توانند در طول شب به طور پیوسته بدون گرسنگی، بخوابند. همچنین مهارت‌های ارتباطی آن‌ها تا حدی بهتر شده است، که فقط صورت شما جیغ نکشند، به این معنی که کودک کارهای دیگری نیز یادگرفته است.
در حالی که حرکت و تحرک آن‌ها بهبود یافته است، شما هنوز هم می‌توانید، پوشک را بدون هیچ دردسری عوض کنید. در واقع وول خوردن و حرکات نوزاد به گونه‌ای نیست، که مزاحم کار شما در تعویض پوشک شود. همچنین بدون هیچ دردسر و کشمکشی برای نوزاد، او را روی صندلی ماشین یا پاهای خود بنشانید.
تغذیه در مرحله موثرتر است و ممکن است تف کردن نوزاد از بین برود.
همچنین کم کم استفاده از غذای جامد نیز شروع می‌شود.
شما به عنوان یک مادر، می‌توانید از این ویژگی‌های نوزاد خود لذت ببرید، اما سعی کنید به آن‌ها عادت نکنید. چرا که کوچولوی شما در حال بزرگ شدن و تغییر است.
وضعیت کودک در ماه چهارم
تصورتان از مهارت‌های جدید نوزادتان در ماه چهارم چیست؟ آیا تصور می‌کنید، که کوچولوی دوست داشتنی شما دیگر برای شما بی‌خوابی و کلافگی را ایجاد نمی‌کند؟ آیا تا به حال به دادن غذای جامد به کودک خود، فکر کرده‌اید؟ به نظرتان باید از چه غذاهایی شروع کرد؟ راستی در مورد آلرژِی کودکان نسبت به غذا چیزی می‌دانید؟
سوالات بالا فقط بخشی از سوالاتی هستند، که در ذهن بسیاری از مادران جولان می‌دهند. پاسخ این دسته از سوالات در مورد وضعیت نوزاد در ادامه توضیح داده شده‌اند.
مهارت‌های جدید
برخی از نوزادان در این مرحله یاد می‌گیرند، که از شکم به پشت خود بچرخند. این در واقع بدان معنی است، که دیگر دوره‌ای که کودک فقط بر روی شکمش دراز می‌کشید، در حال به پایان رسیدن است. موفقیت بزرگ دیگر هنگامی است، که نوزاد شما یاد می‌گیرد، اشیاء را به سمت دهان خود ببرد و آن‌ها را مزه کند. این خبر هم خوب و هم بد است. خبر بد این است، که نوزاد وسایل شما را با دهان خود لزج می‌کند.
این کار برای توانایی کودک در اینکه خودش را تسکین دهد (self-soothe) خوب است. همچنین برای تسکین درد دندان درآوردن که همه چیز را گاز می‌گیرد، مناسب است.
یکی از روش‌هایی که نوزاد درد زمان دندان درآوردن را خودش تسکین می‌دهد، همانطور که گفته شد، زدن لثه‌های خود به چیزهای مختلف است. البته روشهای دیگری نیز وجود دارند، مثل گردنبند کهربا که شاید برخی از پدر و مادرها از آن برای کودک خود استفاده کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می‌توانید مقاله‌ی بررسی تاثیرات گردنبند دندان کهربا در نوزاد را مطالعه کنید.
مسئله‌ی نگران‌کننده‌ی دیگری نیز در مورد این مهارت کودکان وجود دارد. این مشکل مربوط به اشیاء کوچک و ریزی است، که در دسترس این کودکان است. باید مراقب باشید، که کودک این اجسام کوچک را در دهان خود قرار ندهد. بنابراین، باید دائم وسایل کوچک را از دسترس کودکان خارج کنید و مراقب باشید، که چیزی در دهان نگذارد و خب این کار را برای شما سخت‌تر می‌کند.
یک قانون خوب و جالب وجود دارد، به اینصورت که هر چیزی که از لوله دستمال توالت رد شود یا در لوله دستمال توالت گنجانده شود، یک خطر خفگی برای نوزاد است و باید از کودک دور باشد. بنابراین سعی کنید، اشیاء در اندازه‌ی تقریبی گفته شده، را از دسترس کوچولوی خود خارج کنید.
تغذیه مواد جامد
ما در این قسمت قرار است، در مورد تغذیه‌‌ای دیگر برای کودک به جز شیرمادر و شیر خشک، صحبت کنیم. به همین دلیل قبل از شروع این قسمت به مادران عزیز پیشنهاد می‌کنیم، مقاله‌ی اولین غذای جامد نوزاد، که در مورد غذای جامد نوزاد است را مطالعه کنند.
توصیه‌ها در مورد شروع زمان مواد جامد برای کودکان هنوز در حال توسعه و پیشرفت است. با این حال برخی از نوزادان ممکن است اکنون آماده امتحان چند غذای جدید باشند. احتمالا شروع این فرآیند و آزمایش کردن آن می‌تواند هیجان‌انگیز باشد. نوزادانی که می‌توانند به تنهایی بنشینند و سر و گردن خود را کنترل کنند، نشانه‌هایی از آمادگی برای شروع تغذیه جامد را نشان می‌دهند.
غذا خوردن
احتمالا برای شما پیش آمده است، که هنگامی که در حال غذا خوردن هستید، نوزاد شما به غذایی که می‌خورید واکنش نشان می‌دهد. در واقع او تمایل دارد که چیزی که شما می‌خورید را امتحان کند. در چنین شرایطی احتمالا احساس گناه بکنید و مقدار خیلی کمی را در حد اینکه کودک غذا را مزه کند، در دهان او قرار می‌دهید.
یادگرفتن مواردی مثل گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن با همه‌ی زبان و بدون داشتن دندان، همیشه به راحتی بدست نمی‌آید. بنابراین، ممکن است اولین بار که قصد دارید قاشق غذا را در دهان نوزادتان قرار دهید، قاشق با رانش زبان روبرو شود و به عقب بر‌گردد. در چنین شرایطی نوزاد خود را مجبور به غذا خوردن نکنید، چرا که هنوز وقت کافی برای آموزش غذا خوردن با قاشق وجود دارد. همچنین بسیاری از افراد توصیه می‌کنند، تا شش ماه صبر کنید.
جلوگیری از خفگی
همچنین نوزادان دارای یک رفلکس حلقی هستند، که در ابتدا می‌تواند ترسناک باشد، اما یک دفاع خوب در برابر خفگی است. مادران توجه کنند در چنین شرایطی که احتمالا دادن غذاهای جامد به نوزاد را آغاز کرده‌اید، بهترین وقت است برای اینکه بخشی از وقت خود را به کلاس‌های سی پی آر (CPR) نوزاد، اختصاص دهید. آموخته‌هایی که در این کلاس‌ها فرا می‌گیرین، قطعا همه‌ی آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شروع تغذیه مواد جامد
احتمالا سوال بسیاری از مادران این است، که با چه غذایی شروع کنیم؟
پوره‌های میوه و سبزیجات و همچنین غلات غنی شده از آهن جزء اولین انتخاب‌های رایج هستند. با این حال اگر کودک شما چیزهای بیشتری می‌خواهد، خود را محدود نکنید.
به دلیل خطر بیماری بوتولیسم، بچه‌ها حداقل تا یک سالگی نباید عسل بخورند. همچنین از بروز خفگی در اثر خوردن مواردی مثل دونه‌ی کامل انگور، مغزها، کشمش و پاپ کورن جلوگیری کنید.
اگر کودک مشتاق غذا خوردن نیست و هر قاشق غذایش به چانه و پایین سینه‌بندش خاتمه می‌یابد، قبل از تلاش مجدد برای دادن غذا به او، یک یا دو هفته صبر کنید.
آلرژی
برخلاف تصور قبلی، متخصصان اطفال متقاعد شده‌اند، که شروع زودتر برخی از مشکل‌ترین غذاها ممکن است، خطر ابتلا به آلرژی‌های غذایی، به ویژه آلرژی‌های بادام زمینی، را کاهش دهد. اعتقاد بر این است، که قرار گرفتن در معرض زودرس، خطر آلرژی را کاهش می‌دهد. این نکته به این معنی است، که اولین غذاهای کودک باید شامل آجیل و تخم مرغ همراه با غذاهای اولیه سنتی مانند گلابی و سیب زمینی شیرین باشد.
احتمالا سوال کنید، که چگونه دادن غذاهایی که باعث ایجاد آلرژی می‌شوند، را شروع کنیم؟
کره آجیل آبکی (watered-down) را روی نان تست با یک لایه نازک پخش کنید و آن را به خورد کودک خود بدهید. نوزادان می‌توانند آن را بمکند یا بخورند. فقط به خاطر داشته باشید، که مقدار زیاد از این غذا می‌تواند یک خطر خفگی باشد. همچنین همه‌ی آجیل‌ها خوب نیستند.
غذاهایی که به راحتی با لثه جویده می‌شوند، گزینه‌ی دیگری برای شروع تغذیه‌ی غذاهای مشکل دارد، است.
خانواده‌هایی که سابقه آلرژی و سایر علائم پرخطر را دارند، ممکن است بخواهند در مورد اولین تلاش‌ها، که ممکن است در مطب پزشک انجام شود، با پزشک کودک مشورت کنند. همچنین منطقی است، که بین هر غذای جدید حداقل دو روز صبر کنید، تا در صورت واکنش کودک بتوانید مشکل را مشخص کنید.
والدین برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آلرژِی‌های ناشی از غذا، می‌توانند مقاله‌ی تغذیه نوزاد با خوراکی های حساسیت زا را مطالعه کنند.
جهش رشد
جهش ذهنی دیگری را در ماه چهارم، یعنی در هفته 19ام، مشاهده خواهید کرد. کودک شما در حال فهمیدن این مسئله است، که زندگی‌اش از اتفاقات و رویدادهای آشنا، پر شده است. همچنین نوزاد ارتباط رشدی (developmental connection) را ایجاد می‌کند.
توانایی پیش‌بینی اتفاقاتی که قرار است در آینده رخ دهد، یک هدیه عالی برای کودک شماست و سیگنالی برای شروع قفل شدن در آن حرکات معمول است که به آن‌ها اطلاع می‌دهد تا زمان خوردن، خوابیدن، نوازش یا رفتن به ماشین را بشناسند.
چکاپ چهار ماهگی
معاینات به موقع نوزاد در چهار ماهگی، فرصت مناسبی است برای پرسیدن همه‌ی سوالاتی که مدت‌هاست در مورد خواب و شروع مواد جامد در ذهن خود دارید. بنابراین، قبل از رفتن برای چکاپ چهار ماهگی، حتما لیستی از نگرانی‌ها و سوالات خود را یادداشت کنید، تا آن‌ها را در جلسه‌ی ملاقات با پزشک کودک خود فراموش نکنید.
این چکاپ نوزاد همچنین شامل مجموعه‌ی دوم تزریقات (shots) کودکتان است، که امیدوارم استرس‌زا نباشد. همچنین ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی کودک، در مورد مهارت‌های رشد نوزاد شما سوال می‌کند و تمام اندازه‌گیری‌های رایج مثل قد و وزن را برای اطمینان از رشد نوزاد انجام می‌دهد. آکادمی رشد اطفال آمریکا، توصیه می‌کند که مادران نیز در معاینات چهار ماهگی نوزاد، از نظر افسردگی پس از زایمان مورد غربالگری و چکاپ قرار گیرند. بنابراین، اگر سوالی در مورد وضعیت خود دارید، حتما بپرسید.
برگشت بی‌قراری‌های شبانه
همه‌ی نقاط عطف رشد و جهش‌های ذهنی که گفته شد، می‌توانند با اختلال در خواب نوزاد، عصبانیت و کلافگی‌های نیمه شب مادر را مجددا برگردانند. به طوری که نوزادی که قبلا به مدت طولانی می‌خوابید، در این مرحله ناگهان از خواب بیدار می‌شود و فریاد می‌کشد. همچنین با صداهایی که از خواب می‌پرند، وحشت‌زده می‌شوند. احتمالا کودکتان در شرف دندان درآوردن است.
برگشت مشکلات خواب در چهار ماهگی یک مسئله طبیعی است. مغز کودک شما شروع به بالغ شدن و چرخش در طی مراحل مختلف خواب، سبک و عمیق، می‌کند. همچنین ترفندهای یادگرفته شده در طول روز و شب کودکان را تمرین می‌کند.
سوال بسیاری از مادران این است، که برای کنترل وضعیت، چه کاری باید انجام دهیم؟
در چنین شرایطی سعی کنید، کمی کودک را تکان دهید. البته در مورد راهکارهای جدید نیز، دست خود را باز بگذارید. روشهای جدید شامل پخش موسیقی‌های آرامش بخش مثل صدای دریا و استفاده از پستانک کودک است. همچنین سعی کنید، به اندازه کافی انعطاف‌پذیر باشید، که بتوانید راهکارهای قدیمی که نتیجه نمی‌دهند، شناسایی کنید. به طور مثال ممکن است تاب دادن در هنگام بی‌قراری کودک، او را بیشتر تحریک کند. بنابراین، دقت کنید از روش‌هایی که برای کودکتان نتیجه عکس می‌دهد، استفاده نکنید.
شاید برخی از پدر و مادرها در چنین شرایطی برای آرام کردن نوزاد خود، از تاب خواب استفاده کنند. توصیه می‌کنیم، قبل از اینکه اقدام به استفاده از این وسیله کنید، حتما مقاله‌ی بررسی امنیت تاب خواب نوزاد را مطالعه کنید.
علاوه بر استفاده از تاب خواب، ممکن است برخی از مادران به خاطر کمبود خواب شدیدی که برایشان به وجود آمده است، پرستار شب را برای مراقبت از نوزاد خود استخدام کنند. توصیه می‌کنیم، قبل از استخدام پرستار برای نوزاد خود، مقاله‌ی پرستار شب برای مراقبت از نوزاد را مطالعه کنید. احتمالا مطالب این مقاله به شما در انتخاب درست یک پرستار شب کمک خواهد کرد.
آموزش خواب و تنظیم برنامه
به گفته برخی از متخصصان، چهار ماهگی زمانی است، که کودک برای اولین مراحل آموزش خواب آماده است. این برنامه مانند بسیاری از تصمیمات مربوط به اوایل پدر و مادر بودن، ممکن است به میزان خستگی و خوی کودکتان کاهش یابد.
اولین قدم این است، که کودک خود را در یک برنامه منظم و روتین خواب قرار دهید. این برنامه منظم با تقویت چرت صبحگاهی، حذف خواب کوتاه شروع می‌شود.
توصیه
توصیه‌ی اول، در ابتدا سعی کنید نسبت به خواب نوزاد و برنامه‌ی خوابش دچار وسواس نشوید. در صورتی که درگیر این مسئله هستید، ما به شما مطالعه مقاله‌ی وسواس در برنامه خواب نوزاد را پیشنهاد می‌کنیم. احتمالا مطالب این مقاله به شما در مدیریت این مسئله کمک خواهد کرد.
توصیه‌ی دوم مربوط به برنامه خواب نوزاد است. اگر در مورد نحوه‌ی تنظیم خواب نوزاد اطلاعاتی کافی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم، مقاله‌ی برنامه خواب کودک را مطالعه کنید. ممکن است برخی از چالش‌هایی که در این مسیر برای شما پیش آمده است، برطرف شوند.
وضعیت مادر در ماه چهارم
در این قسمت در مورد فراموشکاری پس از زایمان و حفظ رابطه مادران توضیح داده شده است.
فراموشکاری پس از زایمان (Baby brain)
آیا کلیدهای خود را در هر جایی فراموش می‌کنید؟ وقتی وارد اتاق می‌شوید، یادتان می‌رود که برای چه کاری به اتاق آمده‌اید؟
این عملکرد مادران در واقع بیانگر فراموشکاری پس از زایمان است. در مورد این نوع فراموشی، اثرات مثبتی برای بانوانی که به تازگی مادر شده‌اند، ثبت شده است. یکی از این فواید، احساس استرس کمتر در مادران است.
حفظ رابطه
رابطه خود را محکم و قوی حفظ کنید. نوزاد تازه متولد شده‌ی شما به هر نقطه ضعفی در رابطه شما، نور می‌دهد. سعی کنید نکات مثبت و موارد دیگر را نیز پیدا کنید. حفظ و محکم نگه داشتن رابطه‌ی شما با همسرتان احتمالا آخرین کاری است، که می‌خواهید در هنگام کم‌خوابی و خواب‌آلود بودن شدید، انجام دهید.
خوابیدن نوزاد در گهواره
جهش‌های ذهنی کودک ممکن است به معنای پایان راه‌های سرگردانی شما باشد. این وضعیت هنگامی است، که کودک در حال تاب دادن، خوابیده است. انتقال کودک به گهواره ممکن است همراه با برخی از ترفندهای هوشمندانه موثر باشد.
سفر رفتن
آیا آماده‌ی یک سفر به خارج شهر هستید؟
وقتی نوبت به سفر می‌رسد، سفر جاده‌ای (road trip) یکی از ساده‌ترین سفرهای اول کودک است. سفر در این چنین حالتی آسان است، چرا که فقط محدود به یک چمدان نیستید. در واقع شما به راحتی می‌توانید، پاهای خود را دراز کنید و کودک را روی پاهای خود نگه دارید.
این در حالی است، که برخی از سفرها با چالش‌هایی همراه است. در برخی از سفرها از ملزومات ایمنی جاده این است، که کودک برای ساعت‌ها محدود و آرام در جایی قرار گیرد. شیر دادن به نوزاد در چنین شرایطی غیر ممکن است و گزینه‌های سرگرمی کودک محدود هستند. آیا راهی برای انجام این کار با خیال راحت وجود دارد؟ بهتر است از قبل برای چنین شرایطی آماده شوید و تدارکات لازم را فراهم کنید.
