مقدمه
فهمیدن اینکه باردار هستید یکی از لذت‌های بزرگ زندگی است. حال اگر دو قلو باردار باشید احتمالا خوشحالی والدین مضاعف می‌شود. البته گاهی اوقات به دلیل مشکلاتی که پیش می‌آید، شرایط ناخوشایند و دردناک می‌شود. به طور کلی بارداری یک‌قلو با زمانی که دوقلو باردار هستید متفاوت است. در این مطلب به توضیح در مورد بارداری دوقلو پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را در این زمینه فراگیرید.
تغذیه
آیا زمانی که شما دوقلو باردار هستید، باید به اندازه‌ی سه نفر غذا بخورید؟ در ابتدا باید بگوییم که ممکن است برخی از مادران تصور کنند زمانی که دوقلو باردار هستند باید به اندازه‌ی سه نفر غذا بخورند. در مقابل این تصور شیرین مادران باید بگوییم که اینطور نیست. فرقی ندارد شما یک‌قلو باردار باشید یا دوقلو، در هر صورت مقدار وزنی که باید بدست آورید بستگی به شاخص توده‌ی بدنی شما قبل از بارداری دارد. اگر بی‌ام‌آی بدن شما در محدوده سالم یعنی 18.5 تا 24.9 کیلوگرم باشد، افزایش وزن توصیه شده برای یک‌قلو بین 9.07 تا 15.87کیلوگرم است.
الن گیزبرکت (Ellen Giesbrecht)، مدیر بالا رتبه پزشکی برای مادران در بیمارستان زنان است. وی در این مورد می‌گوید: “اگر چه دستورالعمل‌های مشخصی برای دوقلوها وجود ندارد، با این حال این افزایش وزن به طور متوسط بین 13.6 کیلوگرم 22.67 کیلوگرم است. در واقع این وزن شامل دو برابر جفت، نوزاد، مایعات و منابع اضافی بدن برای کامل کردن بارداری است.”
بدست آوردن وزن کافی مهم است. چرا که نشان داده شده است که به جلوگیری از زایمان زودرس کمک می‌کند. در واقع فقط 200 تا 400 کالری اضافی در روز لازم است تا به هدف خود برسید. این کالری معادل یک کاسه ماست و مقداری میوه در هر روز است. در مقابل این 150 تا 250 کالری برای یک نوزاد است.
بیماری و خستگی
در مقایسه با مادرانی که تک‌قلو باردار هستند، مادرانی که دوقلو باردار هستند، با فرض اینکه بتوانند غذا بخورند، حالت‌تهوع بیشتری دارند. جان بارت (Jon Barrett) متخصص طب مادر و جنین و متخصص در زمینه‌ی چندقلوزایی است. وی در این مورد توضیح می‌دهد: “علائم جزئی بارداری که تقریبا همه در بارداری یک‌قلو مشاهده می‌شوند، در بارداری دوقلو جزئی نیستند.”
تغییرات هورمونی
هورمون‌هایی مانند گونادوتروپین جفتی انسانی (hCG)، پروژسترون، ریلکسین و استروژن به عنوان مقصر اصلی کمردرد و سایر علائم ناخوشایند عضلانی تصور می‌شوند. این هورمون‌ها همچنین به شما این حس را می‌دهند که ظاهرا دائما می‌خواهید استفراغ یا ادرار کنید. علاوه‌بر این باعث رفلکس اسید معده می‌شوند
بارداری دوقلو به معنای هورمون‌های بیشتر و نه لزوما دو برابر است. در واقع این هورمون‌ها به اندازه‌ای هستند که علائم بارداری اغلب به طور قابل‌‌توجهی نسبت به بارداری تک‌قلو شدیدتر هستند و همچنین زودتر شروع می‌شوند. علاوه‌براین این علائم در بارداری دوقلو بیشتر طول می‌کشند. به طور کلی اگر واقعا احساس بدی دارید و در خوردن یا نگه‌داشتن چیزی مشکل دارید با پزشک خود صحبت کنید.
سایز شکم
شکم مادر در بارداری دوقلو واقعا بزرگ می‌شود. زنان با بارداری تک‌قلو گاهی اوقات می‌توانند برآمدگی‌های نوزاد خود را در سه ماهه دوم خود به خوبی پنهان کنند. این در حالی است که مادران دوقلو ممکن است بین هفته هشتم بارداری تا هفته دوازدهم بارداری مجبور به پوشیدن شلوار حاملگی کش‌دار شوند. احتمالا با خواندن این مطلب این سوال که شکم شما چه قدر بزرگ خواهد شد برای شما مطرح شود. در مقابل این سوال مادران باید بگوییم که هیچ راهی برای پیش‌بینی وجود ندارد و این اندازه برای هر زنی متفاوت است.
یکی از مادران در این مورد می‌گوید: “زمانی که به هفته 32 بارداری رسیدم یک پیراهن کش‌دار که هنوز هم می‌توانست شکمم را بپوشاند، از کمد لباس‌هایم حذف کردم. چون بسیار تنگ بود. وقتی آن را می‌پوشیدم در میان یک جمع مثل یک ستاره بودم.”
جابه‌جایی و تحرک
برخی از مادران در مورد حرکت و جابه‌جایی می‌گویند، ما دوست داریم که راه برویم و جابه‌جا شویم، اما دشوار است.
مادرانی که تک‌قلو باردار هستند، عموما تا سه ماهه سوم حرکت و تحرک برای آن‌ها دشوار نیست. این در حالی است که در بارداری دوقلو کارهای ساده مانند خم شدن، یا بلند شدن از روی مبل ممکن است در سه ماهه دوم تقریبا غیر ممکن شود.
وزن اضافه ناشی از حمل دوقلوها و سست شدن رباط‌ها که توسط هورمون ریلکسین ایجاد می‌شود، اغلب منجر به کمردرد شدید چه در حالت ایستاده و چه در حالت دراز کشیده می‌شود. حتی حمایت بدنی از شکم در هنگام چرخش در رخت‌خواب نیز کمکی نمی‌کند. در همین مورد Barrett می‌گوید از بالش‌های زیادی استفاده کنید تا بتوانید برآمدگی شکم خود را نگه‌دارید. همچنین سعی کنید که یک موقعیت راحت برای خوابیدن به پهلو پیدا کنید. شما همچنین چندین بار در شب از خواب بیدار می‌شوید تا بالش‌ها را مرتب کنید، اما به احتمال زیاد علاوه‌بر مرتب کردن بالش‌ها باید برای ادرار کردن نیز بیدار شوید.
فعال ماندن می‌تواند به خواب خوب و کمردرد شما کمک کند، اما باید انتظارات خود را کاهش بدهید، حتی اگر ورزشکار حرفه‌ای هستید. در همین مورد Giesbrecht می‌گوید: “از آنجایی که شما سریع‌تر خسته می‌شوید و وزن بیشتری را تحمل می‌کنید، زنی نخواهید بود که تا پایان بارداری خود بتواند 10 کیلومتر دویدن داشته باشد.”
سونوگرافی‌های مکرر
دستورالعمل‌های بالینی توصیه می‌کنند که همه‌ی خانم‌ها بین هفته 10 بارداری تا هفته 13 بارداری سونوگرافی انجام بدهند. همچنین سونوگرافی بعدی باید بین هفته 18 بارداری تا هفته 22 بارداری برای تایید سن حاملگی، بررسی رشد و غربالگری برای ناهنجاری‌ها انجام شود. زمانی که مادر تک‌قلو باردار است و جنین به طور معمول در حال رشد است این سونوگرافی صرفا برای بررسی وضعیت است. چرا که برای اندازه‌گیری رشد کودک از گزینه‌های اندازه‌گیری خارجی استفاده می‌شود. این در حالی است که تنها راه بررسی و پیگری رشد دوقلوها در شکم مادر انجام سونوگرافی منظم است.
بنابراین، مادران به جای داشتن دو سونوگرافی باید هر دو تا چهار هفته یک بار برای بررسی وضعیت دوقلوهای خود سونوگرافی انجام بدهند. دوقلوهای تک تخمکی (دوقلوهایی که از یک تخمک رشد کرده‌اند) اغلب به اسکن‌های مکرر نسبت به دو تخمکی (دو نوزاد حاصل از دو تخمک جداگانه) نیاز دارند.
همچنین ممکن است برای ارزیابی ضخامت دهانه رحم خود اسکن ترانس واژینال انجام دهید که می‌تواند نشانه اولیه زایمان زودرس باشد. در ترانس واژینال برای انجام اسکن دهانه رحم، میله اولتراسوند وارد واژن می‌شود. بعد از هفته 30 بارداری، مادر در بارداری دوقلو باید یک بار در هفته به پزشک خود مراجعه کند و همچنین سونوگرافی انجام بدهد. این روند ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که نوزاد به دنیا بیاید.
خطرات مربوط به نوزادان
علاوه‌بر رشد، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما از سونوگرافی در هفته ۱۹ بارداری نیز برای بررسی ناهنجاری‌های رشد استفاده می‌کند، که بیشتر در چندقلوها دیده می‌شود. Barrett در این مورد می‌گوید: “بارداری دوقلو به معنای این نیست که عوارض مربوط به هر نوزاد در شکم مادر بیشتر خواهد شد. در واقع به اینصورت است که هر نوزادی مانند نوزاد تک‌قلو عوارض و خطر را متحمل می‌شود. چون دو نوزاد وجود دارد، دو برابر خطر ناهنجاری‌های کروموزومی وجود دارد. شایع‌ترین ناهنجاری ژنتیکی سندرم دان است، اما اسکن‌ها و آزمایش خون‌های معمول بارداری، سایر ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند تریزومی 18 و ناهنجاری‌های فیزیکی از جمله نقص لوله عصبی را نیز بررسی می‌کنند.
هیچ افزایش خطری در احتمال مشکلات ساختاری در دوقلوهای دی‌کوریونیک (dichorioinic) وجود ندارد. در دوقلوهای مونوکوریونیک (جفت یکسان دارند) بیشتر احتمال دارد مشکلاتی مانند نقایص قلبی و عصبی به وجود بیایند. در دوقلوهای مونوزیگوت – مونوکوریون 10 تا 15 درصد احتمال ابتلا به سندرم انتقال خون دوقلوها و عدم تعادل در جریان خون بین نوزادان وجود دارد. پزشک و مشاور ژنتیک شما را در مورد این خطرات و پیامدهای احتمالی آن‌ها مطلع خواهند کرد.
عوارض بیشتر برای مادران
در بارداری دوقلو خطرات بیشتری نیز برای مادر وجود دارد. همه حاملگی‌های دوقلو، صرف نظر از اینکه چند سال دارید یا چه وضعیتی دارید، پرخطر محسوب می‌شوند. البته هم سن و هم سلامت عمومی مادر نیز می‌تواند در وضعیت مادر تاثیر بگذارند.
مادرانی که دوقلو باردار هستند، با عوارض بیشتری نسبت به مادرانی که تک‌قلو باردار هستند مواجه هستند. همچنین بسیاری از مادران ممکن است با مشکلات جدی‌تر و بیشتری برخورد کنند.
برخی از عوارض، مانند کمبود آهن و کم خونی، تقریبا برای مادرانی که دوقلو باردار هستند عمومیت دارند. با این حال جای هیچ نگرانی نیست چرا که به راحتی با مکمل‌ها قابل درمان هستند. مسائل جدی‌تر، مانند مشکلات جفت، به دلیل فشار و وزن اضافی حمل دو نوزاد شایع‌تر هستند. همچنین دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستید. علاوه‌بر این خطر ابتلا به فشار خون بالا وجود دارد که گاهی اوقات می‌تواند منجر به پره‌اکلامپسی، افزایش سریع و خطرناک فشار خون شود.
زایمان زودتر از موعود
مادرانی که دوقلو باردار هستند احتمالا زودتر زایمان می‌کنند. در حالی که استراحت در رخت‌خواب به عنوان راهکاری برای زایمان زودرس کنار گذاشته می‌شود، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی به شما توصیه می‌کند که در این مورد سخت نگیرید و استراحت کنید. همچنین توصیه می‌شود چند هفته قبل از زایمان و تولد نوزادان مرخصی زایمان بگیرید و استراحت کنید.
Giesbrecht می‌گوید، نوزادان ممکن است قبل از 40 هفتگی متولد شوند، که اشکالی ندارد. به طور کلی ما زایمان را برای همه‌ی بیمارانی که دوقلو دارند تا هفته 38 بارداری توصیه می‌کنیم. چرا که هیچ مزیت ثابت شده‌ای برای نوزادان در حاملگی دوقلو وجود ندارد که بیش از 38 هفته در رحم باشند.
لباس نوزادی
آیا شما نسبت به نوزادان دیگر برای نوزادان دوقلوی خود به لباس نوزادی کوچک‌تری نیاز دارید؟
هیچ تضمینی وجود ندارد، ممکن است دوقلوهای شما کوچک‌تر از آن چیزی باشند که تصور می‌کنید. Giesbrecht در همین مورد می‌گوید: “نوزادان روی یک منحنی رشد تک‌قلو طبیعی هستند، اما باید بگوییم که نوزادان دوقلو در پایین‌ترین سطح قرار دارند تا این که در بالاترین حد متوسط باشند. میانگین وزن دوقلوهای متولد شده در کانادا حدود 2500 گرم است. اگر زودتر از 37 هفته به دنیا بیایند، ممکن است وزن زمان تولد کمتری داشته باشند. این در حالی است که اکثر دوقلوهای دیررس (نوزادانی که بعد از 32 هفته به دنیا می‌آیند) هیچ عارضه طولانی مدتی را تجربه نمی‌کنند. این نوزادان به احتمال زیاد در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) با مشکلات تنفسی، قلبی و رشدی درگیر شوند.
محدودیت در پذیرش توسط پزشکان
مادرانی که دوقلو باردار هستند معمولا در زمینه‌ی مراجعه و پذیرش توسط پزشکان نیز محدودیت‌هایی دارند. چرا که زایمان‌های چند قلو در گروه بارداری پر خطر قرار دارند. در واقع شرایط مادرانی که زایمان چند قلو دارند به اندازه‌ی حساس است که احتمالا مادران به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. به طور کلی این نوع بارداری حساس است و نیاز به مشورت و مشارکت بین پزشکان و متخصصین در این زمینه دارد.
زایمان سزارین
مادرانی که دوقلو باردار هستند احتمالا باید زایمان به روش سزارین انجام بدهند. همچنین ممکن است تمهیدات دیگری نیز در زایمان داشته باشید. میزان سزارین برای بارداری‌های تک‌قلو در چند سال گذشته تقریبا ثابت مانده است. تعداد مادرانی که بارداری دوقلو دارند و سزارین می‌کنند دو برابر مادرانی است که تک‌قلو هستند و سزارین می‌کنند.
زایمان بدون دارو
آیا زایمان بدون مصرف دارو امکان‌پذیر است؟ اگر شما قصد دارید زایمان بدون مصرف دارو داشته باشید، بسته به شرایط فردی و موضع ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی‌تان، ممکن است بتوانید این کار را انجام دهید. اما افزایش احتمال نیاز به سزارین یا کمک‌های دیگر، مانند فورسپس و واکیوم وجود دارد. بنابراین، به همین دلیل است که اکثر پزشکان زنان به شدت به بیماران دوقلو خود نسبت به تلاش برای زایمان بدون دارو تذکر می‌دهند.
بارت در مورد زایمان توضیح می‌دهد: “در بیشتر موارد، شما باید به سرعت نوزاد دوم را بیرون بیاورید زیرا جفت شروع به جدا شدن می‌کند. انجام اپیدورال در محل واقعا این امر را تسهیل می‌کند. چرا که می‌توانید دست خود را داخل آن بگذارید و زایمان بریچ، کشیدن یا هر کاری که برای بیرون آوردن سریع نوزاد دوم نیاز دارید انجام دهید.”
در موارد نادر (دو تا چهار درصد) که نوزاد اول از طریق واژینال به دنیا آمده است اما برای دومی نیاز به زایمان سزارین است، قرار دادن اپیدورال در محل برای اطمینان از زایمان نوزاد دوم قبل از بروز عوارض بیشتر حیاتی است. بارت توضیح می‌دهد: “اگر اپیدورال را در زمانی که باید انجام بدهید، انجام ندهید، تنها گزینه این است که بیهوشی عمومی اورژانسی بدهید و این برای نوزاد و مادر بسیار خطرناک است. اگر مجبور باشیم می‌توانیم آن را انجام بدهیم و در بیشتر مواقع می‌توانیم آن را انجام بدهیم، اما خطر بسیار بالاتر است.”
