مقدمه
دوران بارداری همواره همراه با آزمایشات، جلسات سونوگرافی و قرارهای ملاقات با پزشک در طول نه ماه بارداری است. یکی از آزمایشاتی که در سه ماهه دوم انجام می‌شود، احتمالا آمنیوسنتز است. در این مطلب به توضیح در مورد آزمایش آمنیوسنتز در بارداری و بررسی خطرات آن پرداخته‌ایم.
آمنیوسنتز
آمنیوسنتز چیست؟ این آزمایش به چه منظوری در دوران بارداری انجام می‌شود؟ آیا انجام این آزمایش اجباری است؟ در صورت انجام این آزمایش، چه اتفاقی برای مادر می‌افتد؟
آمنیوسنتز (به اختصار “آمنیو”) یک آزمایش پزشکی قبل از تولد است. این آزمایش شامل یک سوزن بسیار نازک و بلند است که از طریق شکم به رحم مادر وارد می‌شود. این سوزن به این منظور وارد رحم می‌شود، تا مقدار کمی مایع آمنیوتیک را از حوضچه مایعی که کودک در آن قرار دارد، خارج کند.
کن لیم (Ken Lim)، رئیس بخش طب جنین مادر در بیمارستان زنان در ونکوور و اداره خدمات بهداشتی است. وی در این مورد اینطور می‌گوید: “این آزمایش یک روش ساده است که انجام آن تنها یک یا دو دقیقه طول می‌کشد.”
آمنیوسنتز معمولا توسط پزشک متخصص در پزشکی مادر و جنین انجام می‌شود.
دکتر لیم در ادامه می‌گوید، مقدار کمی، معمولا حدود دو تا سه قاشق غذاخوری یا 30 تا 40 سانتی‌متر مکعب مایع را از بدن مادر خارج می‌کنند.
اطلاعات دریافتی
آزمایش آمنیوسنتز در بارداری چه اطلاعاتی را در اختیار پزشکان قرار می‌دهد؟ آیا انجام این آزمایش ضرورت دارد؟
مایع آمنیوتیک می‌تواند به پزشکان اطلاعات ژنتیکی در مورد کودک بدهد. چرا که این مایع حاوی سلول‌هایی است که توسط جنین ساخته شده‌اند.
بنابراین، می‌توان گفت، که این مایع نماینده‌ی جنین شما است. پس از نمونه‌برداری، مایع به آزمایشگاه فرستاده می‌شود، جایی که می‌توان آن را برای بررسی مستقیم اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون یا فیبروز کیستیک یا به طور غیرمستقیم برای نقایص مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا (که امروزه بیشتر با سونوگرافی شناسایی می‌شود) تجزیه و تحلیل کرد.
زمان انجام آزمایش
آزمایش آمنیوسنتز چه زمانی انجام می‌شود؟ آیا در زمان خاصی باید این آزمایش انجام شود؟
دکتر لیم در پاسخ به این سوالات می‌گوید: “آزمایش آمنیوسنتز استاندارد طلایی برای تشخیص بسیاری از شرایط ژنتیکی است که ممکن است برای تعیین سلامت کودک مهم باشد. با این حال از آنجایی که این آزمایش خطر عوارض دارد، فقط در تعدادی از موارد خاص انجام می‌شود.”
پزشک ممکن است این آزمایش قبل از تولد را به دلایل مختلفی برای مادر تجویز کند. از جمله‌ی این موارد می‌توان به سونوگرافی غیرطبیعی در سه ماهه اول بارداری، نتایج غیرطبیعی آزمایش خون، داشتن سابقه خانوادگی برخی از نقایص مادرزادی، فرزند قبلی یا بارداری با نقص مادرزادی و نتیجه آزمایش ژنتیکی غیرطبیعی اشاره کرد. از جمله‌ی این آزمایشات ژنتیکی می‌توان به نتایج آزمایش‌های غیرتهاجمی قبل از تولد اشاره کرد.
زمان مناسب
دکتر لیم در مورد زمان انجام این آزمایش اینطور می‌گوید، این آزمایش معمولا بین هفتهی 15 بارداری تا هفتهی 23 بارداری انجام می‌شود. همچنین وی اضافه می‌کند، گاهی اوقات اگر یافته‌هایی در سونوگرافی یا آزمایش خون وجود داشته باشد که پزشک بخواهد آن‌ها را بیشتر بررسی کند، در اواخر بارداری نیز این آزمایش انجام می‌شود.
سه ماهه سوم بارداری
همچنین باید گفت که آزمایش آمنیوسنتز در سه ماهه سوم بارداری کمتر انجام می‌شود. با این حال می‌توان آن را انجام داد. به عنوان مثال، برای تشخیص عفونت رحم یا انجام آزمایش ژنتیک، در صورتی که نقص مادرزادی دیر کشف شود، این آزمایش در این زمان انجام می‌شود.
خطرات و عوارض
خطرات آزمایش آمنیوسنتز چیست؟ آیا این آزمایش باعث سقط جنین می‌شود؟ یا عوارض آن فقط برای مادر است و آسیبی به جنین نمی‌رسد؟
نگرانی اصلی که در مورد این آزمایش وجود دارد، خطر سقط جنین در اثر انجام این آزمایش است. این اتفاق به این دلیل است، که رحم شما به وسیله‌ی یک سوزن کوچک سوراخ می‌شود، که همین سوراخ باعث ایجاد مشکل می‌شود. چرا که از طریق این سوراخ ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد. همچنین ممکن است این سوراخ به درستی بهبود پیدا نکند و نشت مایع آمنیوتیک اتفاق بیفتد.
همچنین عفونت رحم نیز ممکن است باعث سقط جنین بشود.
امبر ساموئل (Amber Samuel)، فوق تخصص پزشکی مادر و جنین و عضو انجمن پزشکی مادر و جنین و هیئت مدیره در تگزاس است. وی در مورد عوارض این آزمایش اینطور می‌گوید: “ما از یک سوزن نازک با راهنمایی اولتراسوند استفاده می‌کنیم. بنابراین، عوارض نام برده شده بسیار بسیار نادر هستند. با این حال همه آزمایش‌ها دارای یک خطر احتمالی هستند.”
در ادامه دکتر لیم نیز اینطور می‌گوید: “خطر عوارض نقل شده برای بیماران طیف وسیعی دارد، از 1 در 100 تا 1 در 1600 بسته به مطالعه‌ای که از آن نقل‌قول شده است، متغییر است.”
درد داشتن
آیا آزمایش آمنیوسنتز برای مادران همراه با درد است؟
پزشک ساموئل (Samuel) برای هر یک از سه بارداری خود یک آزمایش آمنیوسنتز انجام داده است. وی در مورد تجربه‌ی خود اینطور می‌گوید: “من آن را به صورت نیش زنبور در پوست و یک گرفتگی بسیار بد پریودی وقتی سوزن از رحم عبور می‌کند، توصیف می‌کنم. رحم به گرفتگی یا انقباض یکسان واکنش نشان می‌دهد، به همین دلیل است که این آزمایش همراه با درد است.”
بنابراین، هیچ دارویی برای کاهش درد وجود ندارد. برخی از پزشکان ممکن است یک داروی تزریقی برای کمک به بی‌حس کردن پوست ارائه بدهند. این در حالی است که ساموئل می‌گوید، این داروی بی‌حسی می‌تواند از خود سوزن آمنیو دردناک‌تر باشد.
با این حال باید بگوییم که هر کسی آستانه‌ی دردی دارد و احتمالا درد این آزمایش برای برخی از افراد کمتر و برخی افراد بیشتر است. در هر صورت برای کسانی که نگران درد هستند، می‌توانند از یک کرم بی‌حس‌کننده موضعی بدون نسخه استفاده کنند. اما باید به این مسئله نیز توجه کرد که منشا اصلی درد ناشی از این آزمایش از ورود سوزن به داخل رحم است نه پوست.
مراقبت‌های پس از انجام آزمایش
بعد از انجام آزمایش آمنیوسنتز، مادر باید چه مواردی را رعایت بکند؟ آیا مراقبت‌های خاصی مورد نیاز است؟ آیا مصرف مسکن بعد از انجام این آزمایش بلامانع است؟
اکثر زنان بعد از آزمایش هیچ علائمی ندارند. با این حال مصرف استامینوفن یک مسکن بی‌خطر است و اگر در طی چند ساعت یا چند روز آینده دچار درد یا گرفتگی عضلات شکم شدید، می‌توانید آن را مصرف کنید. توجه کنید اگر این درد و گرفتگی بیش از 24 ساعت طول کشید یا شدید بود، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
دکتر لیم همچنین در مورد مراقبت‌های بعد از آزمایش اینطور می‌گوید، از مادران می‌خواهیم که بعد از انجام این آزمایش به مدت 24 ساعت، از بلند کردن اجسام سنگین یا فعالیت بدنی شدید پرهیز کنند و سعی کنند استراحت کنند.
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS)، یک نوع آزمایش تشخیصی قبل از تولد مشابه با روش آزمایش آمنیوسنتز است. این آزمایش می‌تواند نقایص مادرزادی و بیماری‌های ژنتیکی را تشخیص بدهد، اما برخی تفاوت‌های کلیدی بین آن و آزمایش آمنیوسنتز وجود دارد.
تفاوت
متخصص ساموئل در این مورد اینطور می‌گوید: “اولین تفاوت این است، که آزمایش CVS در اوایل بارداری یعنی بین هفته 11 بارداری تا هفته 14 بارداری انجام می‌شود. همچنین به جای گرفتن نمونه از مایع آمنیوتیک، نمونه‌ای از جفت را برای تجزیه و تحلیل می‌گیرند.”
نمونه‌برداری از پرزهای جفتی همچنین می‌تواند به دو روش مختلف انجام شود.
روش اول به این صورت است، که سوزن از طریق شکم (مانند آمنیو) وارد رحم می‌کنند و سپس از جفت نمونه‌گیری می‌کنند.
روش دوم به این صورت است، که ابزاری از طریق دهانه رحم وارد بدن شده و سپس از جفت نمونه‌گیری می‌کنند.
در هر دو روش از سونوگرافی برای هدایت درست ابزار در داخل بدن مادر به سمت جنین کمک گرفته می‌شود.
متخصص ساموئل در همین مورد اینطور توضیح می‌دهد، انجام آزمایش از طریق دهانه رحم برای بیمار راحت‌تر است. چرا که هیچ سوزنی وجود ندارد و تنها فشاری است که اسپکولوم به مثانه می‌آورد. می‌توان درد آن را به آزمایش پاپ اسمیر نیز شبیه دانست.
تشابه در خطرات
در مورد عوارض خطرناک، یک مطالعه در سال 2019 (1398 شمسی) نشان داد که آزمایش CVS خطری مشابه آمنیوسنتز دارد.
متخصص ساموئل در همین مورد می‌گوید، به نظر می‌رسد خطر سقط جنین در هر دو آزمایش یکسان باشد. به طور کلی، این که برای شما آزمایش نمونه‌برداری از پرزهای جفتی تجویز شود یا خیر، بستگی به این دارد که در چه مرحله‌ای از بارداری خود هستید و پزشک مورد نظر شما دقیقا به دنبال چه چیزی است.
سخن آخر
آزمایش آمنیوسنتز در بارداری می‌تواند اطلاعات مفیدی را برای یک فرد باردار فراهم کند. اما همه‌ی آزمایش‌های پزشکی خطراتی را در بر دارند. بنابراین، مهم است که در مورد خطرات و مزایای آن برای خود و کودکتان با متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. سپس تصمیم بگیرید که چه کاری برای شما و نوزادتان بهتر است.
