مقدمه
از زمانی که نوزاد متولد می‌شود، مادران در مورد هر مسئله‌ی مربوط به نوزاد در ابتدا دچار سردرگمی می‌شوند. حتی گاهی اوقات برخی از مادران دچار اضطراب و نگرانی در مورد مسائل مختلف می‌شوند. یکی از این مسائل تغذیه‌ی نوزاد است. ما برای کمک به مادران سوالات رایج در مورد شروع غذای جامد که ممکن است برای هر مادری پیش بیایید را در این مطلب پاسخ داده‌ایم. با کمک این اطلاعات احتمالا شرایط برای مادران بهتر خواهد شد.
سردرگمی مادران
کودک شما از چه زمانی باید غذای جامد را شروع کند؟ کدام غذاها را ابتدا باید سرو کنید؟ چگونه وعده‌های غذایی کودکتان را در کنار دفعات شیردهی یا تغذیه با شیر خشک باید تنظیم کنید؟ یک غذای جدید را چندبار باید امتحان کنیم تا کودک به آن عادت کند؟ آیا برای بخارپز کردن غذای کودک نیاز به خرید و آماده کردن وسایل خاصی است؟
اگر به جای آماده کردن پورههای خانگی از غذاهای آماده‌ی کودک استفاده کنید، کار بدی کرده‌اید؟ آیا تعذیه به روش کودک محور کمک‌کننده است؟ این روش چگونه کار می‌کند؟ چرا برخی از والدین در مورد رویکردهای مختلف تغذیه نوزاد مقاومت می‌کنند؟
هیجان و حس خوب
احتمالا شروع اولین غذای جامد برای مادران همراه با هیجان و حس خوشایندی باشد. اما همه‌ی ماجرا این نیست، چرا که مادران در ادامه در مورد مسائل مختلف مربوط به تغذیه نوزاد دچار چالش و سردرگمی می‌شوند. حتی در همان ابتدای شروع مواد غذایی جامد نیز مادران در مورد اینکه از چه غذایی و چگونه شروع کنند دچار تردید و چالش می‌شوند.
به طور کلی می‌توان گفت در کنار اینکه تغذیه نوزاد همراه با حس خوب است، چالش‌هایی نیز برای مادران دارد. با این حال نگران نباشید چرا که در ادامه نکاتی گفته شده است که می‌تواند برای شما کمک‌کننده باشد.
انتقال وضعیت
شما تغذیه نوزاد خود را با شیردهی با سینه‌های خود یا استفاده از شیر خشک شروع می‌کنید. بنابراین، حرکت از این مرحله و وارد شدن به مرحله‌ی جدیدی که قرار است تغذیه‌ی نوزاد تغییراتی داشته باشد، برای مادران همراه با چالش‌هایی است. در واقع در کنار اینکه احتمالا این اتفاق برای والدین همراه با هیجان باشد، خستگی‌ها و کلافگی‌هایی نیز خواهد داشت.
بسیاری از والدین در این شرایط دچار استرس و نگرانی می‌شوند، که این مسئله طبیعی است. در این مسیر احتمالا سوالات و چالش‌های بسیاری برای شما پیش بیاید و مسیر برای شما پیچیده‌تر شود.
به همین دلیل ما برای کمک به مادران در این مسیر، 7 سوال رایج مادران را همراه با پاسخ مطرح کرده‌ایم. کر سینکلر (Care Sinclair)، مادر چهار فرزند و ماما که کارگاهایی در مورد شروع مواد غذایی جامد برگزار می‌کند، اغلب این سوالات را از والدین می‌شنود.
شروع مواد غذایی جامد
اولین سوالاتی که برای مادران پیش می‌آید در مورد شروع مواد غذایی جامد است. چه زمانی باید مواد غذایی جامد را برای کودک شروع کنیم؟ چرا برخی از والدین از چهار ماهگی و برخی دیگر از شش ماهگی شروع می‌کنند؟ چگونه باید متوجه شد که کودک آماده‌ی شروع مواد جامد است؟ آیا علائم و نشانه‌های خاصی را باید دنبال کرد؟ آیا سن خاصی برای شروع مواد جامد وجود دارد؟
هیچ سن کاملی برای شروع غذای جامد برای همه نوزادان وجود ندارد و دستورالعمل‌های مربوط به این مسئله بارها تغییر کرده‌اند. علاوه‌بر دستورالعمل‌هایی که وجود دارد، توصیه‌هایی نیز از سمت مادربزرگ‌ها و افراد قدیمی خانواده دریافت می‌کنید. به عنوان مثال ممکن است برخی از افراد به شما توصیه کنند که در چهار ماهگی مصرف غلات را شروع کنید، اما آیا این یک توصیه‌ی درست است؟
توصیه‌ی فعلی انجمن اطفال و بهداشت کانادا این است که مصرف مواد غذایی جامد را از حدود شش ماهگی کودک شروع کنید. این تغییر در سال 2015 انجام شد.
نشانه‌هایی در نوزاد
نشانه‌ها و علائمی در مورد کودک وجود دارد که شما می‌توانید با کمک آن‌ها متوجه شوید که چه زمانی می‌توانید غذا دادن به کودک را شروع کنید. این علائم و نشانه‌ها به صورت زیر می‌باشند:
- کودک می‌تواند اشیا را بگیرد و به سمت دهان خود بیاورد.
- نسبت به غذاها علاقه‌مند است و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. به عنوان مثال غذا خوردن شما را تماشا می‌کند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد. زمانی که وقت غذا می‌شود می‌توانید شاهد هیجانات و خوشحالی‌هایی که می‌کند باشید.
- سر و گردنش به اندازه‌ی کافی قدرت و استحکام دارد، به این صورت که می‌توانند به راحتی سر خود را بچرخانند تا غذا نخورند.
- می‌توانند به راحتی به صندلی بلند مخصوص خود تکیه بدهند و به درستی بنشینند. همچنین زمانی که روی صندلی می‌نشینند، به طور ناگهانی خم و ولو نمی‌شوند، چرا که این امر می‌تواند خطر خفگی را افزایش بدهد.
- کودک زبان خود را به طور مکرر بیرون نمی‌آورد.
نوع غذا
سوال بعدی که بسیاری از مادران مطرح می‌کنند در مورد نوع غذایی است که قصد دارند در ابتدا به کودک خود بدهند. برخی از مادران می‌گویند که می‌دانیم که غذای غنی از آهن مهم است، اما آیا واقعا باید با گوشت شروع کنیم؟ آیا مردم واقعا از این توصیه پیروی می‌کنند؟
در ابتدا باید بگوییم که هیچ غذای کاملی برای شروع غذاهای جامد وجود ندارد. به همین دلیل والدین در سرتاسر جهان با غذاهای مختلف تغذیه نوزاد را شروع می‌کنند. به طور کلی باید بگوییم که لزوما نیاز نیست اولین غذایی که کودک می‌خورد غنی از آهن باشد. در واقع مسئله‌ی مهم این است که استفاده از غذاهای غنی از آهن به تاخیر نیفتد.
همچنین مهم است که به طور مکرر غذاهای غنی از آهن را به کودک خود بدهید. آهن یک ماده مغذی فوق‌العاده مهم برای نوزادان بین ۶ تا ۱۲ ماهگی است. در این بازه‌ی سنی، ذخایر آهن نوزاد کاهش یافته است و آن‌ها در حال گذراندن مرحله رشد و تکامل سریع هستند. بنابراین، باید غذاهای غنی از آهن را دریافت کنند.
مواد غذایی دارای آهن
برخی از والدین از ایده دادن گوشت به نوزاد خردسال شوکه می‌شوند. اما می‌دانیم که آهن موجود در منابع گوشتی معمولا بهتر از سایر غذاهای غنی از آهن توسط بدن ما جذب می‌شود. گوشت چرخ کرده، تخم مرغ و سبزیجات برگ‌دار منابع عالی آهن هستند. علاوه‌بر موارد گفته شده، غلات سنتی غنی شده با آهن مانند جو دوسر و جو نیز وجود دارند. احتمالا در فروشگاه‌ها در قفسه‌های مخصوص کودک این موارد را دیده باشید.
مصرف و جذب آهن
آهن مورد نیاز کودک شما 11 میلی‌گرم در روز است. دست‌یابی به این میزان آهن سخت است، به خصوص اگر این میزان آهن در غلات نوزاد نباشد. برای اینکه بیشترین بهره را نوزاد از مواد غذایی دریافتی داشته باشد، غذاهای غنی از آهن را با ویتامین ث همراه کنید تا به افزایش جذب کمک کنند.
همچنین از همراه کردن مواد غذایی حاوی آهن با غذاهای غنی از کلسیم خودداری کنید، چرا که کلسیم می‌تواند جذب آهن را کاهش بدهد.
شاید با گفتن این نکته برخی از مادران این سوال برای آن‌ها پیش بیاید که آیا شیر مادر نیز بر روی جذب آهن تاثیر می‌گذارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که نگران ارتباط بین آهن و شیر خود نباشید. چرا که یک وعده شیر مادر فقط حدود 32 میلی‌گرم کلسیم دارد. در حالی که همان اندازه ماست یونانی برای مثال 100 میلی‌گرم کلسیم دارد. اگر با شیر خشک نوزاد خود را تغذیه می‌کنید، اطلاعات تغذیه‌ای برند خاص خود را از جهت میزان کلسیم و آهن بررسی کنید.
اساسا غذاهای غنی از آهن باید در اساس برنامه‌ی تغذیه‌ی نوزاد قرار بگیرند. همچنین در کنار آن انواع میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین و چربی‌های سالم را نیز به کودک خود بدهید.
ساعت تغذیه در طی روز
چه زمانی از روز غذای جدید را برای کودک خود سرو کنیم؟
در صورت امکان، اوایل روز به کودک خود غذای جدید بدهید. این اتفاق این فرصت را به شما می‌دهد که ببینید کودکتان چه واکنشی نسبت به غذای جدید دارد. همچنین نوزاد هم برای هضم غذای جدید زمان خواهد داشت. اگر غذای جدیدی را در شب امتحان کنید و کودک نسبت به آن واکنش خوبی نشان ندهد، شما در طی شب دچار مشکل می‌شوید. بنابراین، سعی کنید همیشه غذاهای جدید را در اوایل روز امتحان کنید.
غذاهای حساسیت‌زا
برخی مواد غذایی مانند بادام‌زمینی و تخم مرغ احتمال ایجاد حساسیت در کودک را دارند. سوال رایجی که مادران در این مورد دارند این است که چه زمانی باید این نوع غذاها را شروع کنند؟
در ابتدا باید بگوییم که هیچ قانون سخت و جدی در مورد ترتیب دقیق معرفی غذا وجود ندارد. در واقع شما مجبور نیستید که یک غذا را برای چندید وعده‌ی غذایی یا چند روز متوالی برای کودک خود سرو کنید.
پزشکان معتقدند که مصرف غذاهایی مانند کره‌ی بادام‌زمینی، تخم مرغ و حتی توت‌فرنگی در مورد کودکان باید دیرتر شروع شوند. اما نیازی نیست برای شروع این مواد غذایی صبر کنید. چرا که قرار گرفتن در معرض این غذاها ممکن است به جلوگیری از آلرژی و حساسیت کمک کند.
با این حال راهکار عاقلانه این است که برای معرفی یک غذای جدید آلرژی‌زا چند روز فاصله بین غذاهای حساسیت‌زا بگذارید. این راهکار به این معناست که کره‌های آجیل، کنجد، لبنیات، گندم، تخم‌مرغ و سویا نباید در اولین وعده غذایی با هم ترکیب شوند. قبل از معرفی یک غذای جدید با حساسیت بالا، حدود سه روز صبر کنید. چرا که اگر متوجه واکنشی شدید، راحت‌تر می‌توانید بفهمید که چه چیزی باعث آن شده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه شما می‌توانید مقاله‌ی معرفی مواد حساسیت زا به نوزادان را از سایت بهترین مادر مطالعه کنید.
غذاهای آماده
آیا استفاده از غذاهای آماده در طی این دوران که به تازگی غذا دادن به کودک را شروع کرده‌اید، کار درستی است؟ آیا در روند شروع غذای جامد مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
برخی از مادران به دلیل مشغله‌ی کاری که دارند، طرفدار غذاهای آماده مخصوص کودک هستند. چرا که سرو کردن این غذاها بسیار راحت‌تر از پورههای مختلف است. این نوع مواد غذایی بافت نرمی دارند و طعم آن‌ها شیرین است. این مواد غذایی طرفداران بسیاری دارند. به طور کلی استفاده از این نوع مواد غذایی در برنامه‌ی غذایی نوزاد یا کودک نوپایتان بدون مانع است. اما توجه کنید که نباید از این موارد به عنوان یک غذای روزمره استفاده کنید.
در عین حال که بسیاری از مادران طرفدار این نوع مواد غذایی هستند، برخی دیگر از مادران مخالف این روش تغذیه‌ای هستند. در واقع این گروه از مادران که مخالف هستند، ترجیح می‌دهند که خودشان برای کودک خود غذا را آماده کنند.
مواد غذایی طبیعی
بکی بلر (Becky Blair)، متخصص تغذیه است و در مورد دستورالعمل‌های فعلی موجود در مورد تغذیه نوزاد، مطالبی را ارائه می‌دهد. نظر وی در مورد استفاده از این نوع مواد غذایی آماده مثبت است. وی در این مورد می‌گوید: “کودکان خردسال باید طعم و بافت میوه و سبزیجات را به طور واقعی تجربه کنند. این کیسه‌های غذایی آماده به صورت پراکنده در برنامه‌ی غذایی کودک خوب هستند. اما همانطور که گفتم کودکان باید طعم و بافت میوه‌ی طبیعی مانند موز له‌شده یا سیب پخته را نیز تجربه کنند و این طعم‌ها را بپذیرند.”
متخصص بکی بلر در ادامه به یک مسئله‌ی زیست محیطی نیز اشاره می‌کند که شاید برای بسیاری از مادران این مسئله نیز مهم باشد. مسئله مربوط به کیسه‌ها و زباله‌های تولیدی از این نوع بسته‌های غذایی است.
معایب
برای یک کودک در سنین پایین‌تر بهتر است پوره را در یک کاسه بریزید و یا مستقیما روی قاشق بریزید و به او بدهید. این کار خیلی بهتر از این است که شما این کیسه‌های غذایی را به کودک بدهید تا آن را بمکند. در واقع این کار به آن‌ها یاد می‌دهد که توده‌ها و بافت‌های غذایی را بشناسند و با آن‌ها کنار بیایند. همچنین این کار برای تمرین مهارت‌هایی است که در ادامه‌ی مسیر به کودک کمک می‌کند تا در مورد تغذیه راحت‌تر باشد.
ملاک انتخاب محصولات
در هنگام خرید بسته‌های غذایی آماده می‌توانید ترکیب‌هایی را انتخاب کنید که حاوی پروتئین سالم و سبزیجات باشد. مواد حاوی شامل پروتئین مانند کینوا و یا سبزیجات شامل مواردی مانند کلم، اسفناج، نخود فرنگی یا کلم بروکلی هستند. این یک توصیه‌ی خوب است به این دلیل که سرو کردن این غذاها برای کودک در وعده‌های غذایی به نسبت غذاهای دیگر دشوارتر است.
خفگی و عق‌زدن
زمانی که مادران غذاهای جامد را شروع می‌کنند در مورد مسائل مختلف مربوط به سلامت کودک خود نگران هستند. در کنار نگرانی در مورد اینکه آیا کودکشان به اندازه‌ی کافی مواد مغذی دریافت می‌کند، مادران نگران خفگی در کودکان خود نیز هستند.
سوال رایجی که مادران در این مورد می‌پرسند این است که چگونه خفگی را از عق‌زدن (gagging) تشخیص بدهند. اگر یک مادر متوجه شد که کودک در حال خفگی است، چه کاری باید انجام بدهد؟
در ابتدای امر باید بگوییم که در مورد عق‌زدن نترسید و نگران نباشید. چرا که این مسئله یک اتفاق طبیعی مربوط به رشد نوزادان است. رفلکس گگ یک مکانیسم محافظتی برای کمک به جلوگیری از خفگی است. والدین اغلب گزارش می‌دهند که کودکشان در هر وعده‌ی غذایی خفه می‌شود. در مقابل به آن‌ها یادآوری می‌کنیم که عق‌زدن و سرفه کردن با خفگی یکی نیستند. در واقع، عق‌زدن و سرفه راهی است که ما غذا را در دهان خود جلو می‌آوریم و از مجاری تنفسی خود دور می‌کنیم.
خفگی
اگر کودک شما نتواند سرفه کند یا شیء یا خوراکی را از دهان خود بیرون بیاورد و ساکت است، سریعا اقدامات لازم برای نجات دادن کودک خود از خفگی را انجام بدهید. بنابراین سعی کنید حتما یک دوره‌ی سی.پی.آر را حتما بگذرانید. علاوه‌بر این مسئله‌ی مهم دیگر این است که هر کسی که به کودک شما غذا می‌دهد و از او مراقبت می‌کند، باید تفاوت بین خفگی و gagging را بداند. همچنین باید در مورد نحوه‌ی کمک به کودک در مواقع اضطراری اطلاعات و مهارت لازم را داشته باشد.
مسئله‌ی بعدی که توصیه می‌شود این است، از فردی که به عنوان پرستار کودک خود انتخاب می‌کنید بخواهید تا کارت و یا مدرکی دال بر اینکه این مهارت‌ها را دارد به شما نشان بدهد. شاید این کار از نظر برخی از افراد زیاده‌روی باشد ولی آن فرد مسئولیت مهم مراقبت از کودک شما را به عهده دارد. بنابراین این منطقی است که شما در مورد فردی که قرار است از کودک شما مراقبت کند، حساس باشید.
هدف از غذا خوردن
برخی از والدین می‌گویند که غذا قبل از اینکه برای تغذیه باشد یک سرگرمی برای کودکان است. آیا این مسئله درست است؟ آیا کودک اشتیاقی به غذا خوردن ندارد و صرفا غذا برای سرگرمی او سرو می‌شود؟ اگر کودک تمایلی به خوردن غذاهای جامد نداشته باشد، چه کاری باید انجام داد؟
در ابتدا توجه کنید که غذا خوردن فقط برای سرگرمی کودکان نیست. این مسئله که باید به کودک اجازه بدهید تا از غذا و غذا خوردن لذت ببرد و به طور ویژه روی مقدار غذایی که می‌خورد تمرکز نکنیم، درست است. اما این مسئله تا حدی خوب است ولی اگر صرفا فقط وعده‌ی غذایی برای سرگرمی باشد، خوب نیست.
چرا که مسئله این است که نوزادان به دلایل مختلفی از جمله نیازهای کلیدی تغذیه‌ای و رشد حرکتی، مغزی و اجتماعی نیاز به شروع مصرف غذاهای جامد دارند.
عدم تمایل به غذای جامد
احتمالا از مادران شنیده‌اید که دائما می‌گویند کودکشان تمایلی به غذا ندارد. این مسئله‌ی عجیبی نیست. بنابراین اگر کودک شما به اندازه‌ی کودکان دیگر مشتاق غذا خوردن نیست، نگران نباشید.
برخی از بچه‌های کوچک همه چیزهایی را که به آن‌ها پیشنهاد می‌شود می‌خواهند و در هر فرصتی آن را می‌خورند. این در حالی است که برخی دیگر از کودکان دیرتر غذاها را دریافت می‌کنند و ممکن است انتقال به دوره‌ی مصرف غذاهای جامد بیشتر طول بکشد.
تا زمانی که کودک شما هنوز شیر مادر یا شیر خشک را می‌نوشد، به طور مکرر غذاهای سالم، غنی از مواد مغذی و آهن برای او سرو می‌شود، به طور طبیعی رشد می‌کند و پزشک کودک هیچ نگرانی در این مورد ندارد، می‌توانید این روند را ادامه بدهید.
تغذیه کودک محور
توجه به این نکته مهم است که برای برخی از نوزادان، تغذیه با قاشق توسط والدین بهتر عمل می‌کند. این در حالی است که برای برخی دیگر از کودکان، تغذیه به روش کودک محور موفقیت آمیزتر خواهد بود.
به طور کلی سعی کنید در این مسیر صبور باشید و به کودک خود فرصت بیشتری بدهید تا بتواند با رژیم غذایی جدید ارتباط بگیرد. بعضی از نوزادان در حدود هشت تا 10 ماهگی ناگهان به غذا علاقه بیشتری پیدا می‌کنند.
اگر در هر زمان، شما یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی در مورد تغذیه‌ی کودک نگران شدید، یا اگر فقط احساس کردید که حمایت بیشتر برای شما و کودک بهتر است، از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید.
برخی از نوزادان برای حل مسائل پیچیده‌تر پردازش حسی و یادگیری هماهنگی دهانی مناسب، به کمک نیاز دارند.
