شکاف شبانه
اختلال در خواب شبانه یا شکاف شبانه (split nights) چیست؟
شکاف شبانه، تقسیم شدن ساعت خواب و … اسم‌های مختلفی است که به زمانی گفته می‌شود که کودک در هنگام خواب شب چندین بار از خواب بیدار می‌شود. در واقع مسئله‌ی مهم این است که خواباندن کودک کار راحتی نیست و در این شرایط، بیدار شدن کودک در زمان خواب کار را برای والدین سخت‌تر و آزاردهنده‌تر می‌کند. در این مطلب برای کمک به والدین عزیز به توضیح در مورد اختلال در خواب شب کودک پرداخته‌ایم.
معمولا برنامه خواب کودک یکی از چالش‌ها برای والدین است. گاهی اوقات یک نوزاد به راحتی در یک شب خواب او چند قسمت می‌شود. در واقع در طی یک شب چند بار از خواب بیدار می‌شود. این بیدار شدن می‌تواند به دلیل ناراحتی گوارشی یا جهش رشد در کودکان باشد. همچنین می‌تواند به دلیل شروع یک مهارت جدید در کودکان باشد. مشکلات زمینه‌ای می‌تواند باعث بیدار شدن در شب تا طی دو هفته شود. اما اگر این حالت بیش از دو هفته ادامه داشته باشد و حداقل پنج شب در هفته اتفاق بیفتد، کارشناسان خواب معتقدند که احتمالا مشکل به دلیل شکاف شبانه (split nights) است.
علت
چه چیزی باعث ایجاد شکاف در خواب شبانه‌ی کودک می‌شود؟
خواب دو جنبه‌ی بیولوژیکی دارد. ریتم شبانه‌روزی (circadian rhythm) و فشار خواب (sleep pressure)، دو جنبه‌ی بیولوژیکی خواب هستند. ریتم شبانه‌روزی، تمایل طبیعی انسان به خواب در هنگام تاریکی، که توسط ترشح هورمون ملاتونین تحریک می‌شود. فشار خواب در هنگام بیداری افزایش می‌یابد. به طور معمول فشار در طول روز افزایش می‌یابد. کودک شما به تدریج به خواب می‌رود و زمانی که فشار کاهش می‌یابد و ریتم شبانه‌روزی و ملاتونین کنترل می‌شوند. زمانی که این دو مورد هماهنگ کار نمی‌کنند، یک شکاف در خواب شبانه ایجاد می‌شود.
خواب طی روز
اغلب شکاف در خواب با خواب کودک در طی روز مرتبط است. در واقع به میزان چرت زدن کودک در طی روز بستگی دارد. لورن هفرنان (Lauren Heffernan) متخصص کودکان است. وی در این مورد می‌گوید: “ما در مورد این مجموعه خواب می‌شنویم. معمولا والدین تمایل دارند روی چرت‌های طولانی تمرکز کنند. اما این در واقع می‌تواند منجر به خواب بیش از حد در طول روز شود.” وی در ادامه توضیح می‌دهد که اگر در کل روز کودک پنج ساعت چرت بزند، اساسا این پنج ساعت را از خواب شبانه آن‌ها کم می‌کنید.
در این وضعیت کودکان نیمه شب از خواب بیدار می‌شوند و احساس شادابی می‌کنند، و زمان می‌برد تا فشار خواب آن‌ها دوباره افزایش یابد.
خواب زودهنگام
یکی دیگر از دلایل مهم برای یک شکاف در شب، زود خوابیدن است. در یک روز وقتی کودک چرت بدی دارد، مطمئنا ممکن است زمان خواب بالا برود. آماندا جوسون (Amanda Jewson) مشاور خواب است. وی در این مورد می‌گوید، انجام این کار هر چند وقت یک بار عالی است، اما زمانی که به یک الگو تبدیل می‌شود، می‌تواند منجر به شکاف شبانه در خواب شود. چرا که کودک بیشتر از آنچه نیاز دارد در رخت‌خواب وقت می‌گذراند.
درمان
چگونه شکاف‌های شبانه در خواب کودک را می‌توان برطرف کرد؟
مجموع خواب روزانه و زمان خواب کودک را تنظیم کنید. انجمن اطفال کانادا 12 تا 16 ساعت خواب در یک دوره 24 ساعته را برای نوزادان 4 تا 12 ماهه و 11 تا 14 ساعت خواب کلی را برای کودکان نوپا توصیه می‌کند. در مورد شب‌هایی که به دلیل خواب زیاد در طول روز شکاف ایجاد می‌شود، باید هر چرت را با بیدار کردن نوزاد قبل از بیدار شدن عادی و یا طولانی کردن زمان قبل از چرت بعدی، کمی کوتاه کنید. به یاد داشته باشید که هفرنان می‌گوید، حتی یک چرت به ظاهر کوتاه 30 تا 45 دقیقه‌ای نیز می‌تواند بسیار آرامش‌بخش باشد.
البته این مسئله برای هر نوزادی متفاوت است و ممکن است لازم باشد چند بار چرت زدن را امتحان کنید و مدتی شکاف‌های شبانه را تحمل کنید تا برنامه‌ای پیدا کنید که به کودک شما اجازه می‌دهد فشار کافی برای خوابیدن در تمام شب ایجاد کند.
اگر خواب نسبتا زودهنگام را برای کودک خود دارید، با برنامه چرت زدن بازی کنید تا به زمان خواب دائما دیرتر برسید. Jewson هشدار می‌دهد که شما باید از خستگی بیش از حد و خستگی کم اجتناب کنید. چرا که هر کدام به یک اندازه آزاردهنده هستند. در واقع شما به دنبال این نیستید که کودکتان آنقدر خسته باشد که در نتیجه بی‌حوصله باشد. همچنین کودک همچنان در طول روز به زمان کافی برای بیداری نیاز دارد تا از شکاف‌های شبانه در خواب جلوگیری شود.
سن کودکان
شکاف‌های شبانه در خواب در چه سنینی در کودکان رایج هستند؟ در پاسخ به این سوال جوسون می‌گوید: “من شکاف‌های شبانه در خواب را در تمام سنین می‌بینم. این مسئله فقط مختص نوزادان خردسال نیست. قبل از چهارماهگی شکاف‌های شبانه کاملا طبیعی هستند. با این حال از پنج ماهگی تا دوران کودکی شکاف‌های شبانه امکان‌پذیر است.”
همچنین هفرنان می‌گوید: “حتی کودکان دو ساله نیز می‌توانند 20 تا 30 دقیقه بیداری را تجربه کنند و برای بازگشت به خواب نیاز به کمک و حمایت والدین دارند.”
منتظر ماندن
زمانی که کودک دچار شکاف در خواب شبانه می‌شود، آیا می‌توان فقط منتظر ماند تا کودک به خواب برود؟ اگر کودک یک خواب مستقل دارد، ممکن است با حال خوب در گهواره خود بیدار بمانند، در حالی که فشار خواب ایجاد می‌شود. جاتسون در این مورد می‌گوید، زمانی که کودک بیدار می‌شود وضعیت او را بررسی کنید. اگر کودک خوشحال و خوب باشد، خوب است که اجازه بدهید که کودک در گهواره‌ی خود، خود به خواب برود.
این در حالی است که نوزادان دیگر اگر بعد از این شکاف شبانه در خواب تنها باشند، اذیت می‌شوند. بنابراین، اگر کودک ناراحت بود، سعی کنید شرایطی را برای آرامش کودک فراهم کنید. به عنوان مثال شما می‌توانید یه آهنگ ملایم برای کودک بگذارید یا اینکه کودک را در آغوش بگیرید تا آرامش بگیرد. اگر این اتفاق چند شب در هفته یا فقط یک یا دو هفته رخ دهد، خوب است که فقط منتظر بمانید.
طولانی شدن
برای برخی از بچه‌ها، شکاف در خواب بیش از حد طولانی است. در چنین شرایطی چند راهکار وجود دارد که کودک آرام بگیرد. در واقع شما می‌توانید با قراردادن یک تکه از لباس خود در نزدیکی گهواره کودک یا قرار دادن شیر خود بر روی پوست کودک، محیط را به گونه‌ای فراهم کنید که بوی شما را بدهد.
توصیه می‌شود که در صورت امکان اطمینان حاصل کنید که شما و کودکتان در هر وقت و یک بار در شب با یک دیگر در تماس هستید. گاهی اوقات شما در طی روز دائما در حال کار در خانه و بیرون از آن هستید. این مسئله باعث می‌شود که کودکان احساس فاصله با مادر خود بکنند. بنابراین دنبال راهی برای اتصال با کودک خود در طی شب باشید. این مسئله به ویژه برای کودکان نوپا برقرار است.
سایر دلایل
آیا علاوه‌بر موارد گفته شده، دلایل دیگری نیز برای ایجاد این شکاف شبانه وجود دارد یا خیر؟
همیشه به مسائل اساسی نیز توجه کنید. گاهی اوقات شیردهی یا تغییر پوشاک وسط شب می‌تواند کودک را حتی بیشتر بیدار کند و شکاف شبانه را گسترش بدهد. البته توجه کنید که اگر کودک واقعا به پوشک جدید نیاز دارد یا گرسنه است، قضیه فرق می‌کند.
به طور کلی شما باید همه‌ی گزینه‌ها را در نظر بگیرید. آیا کودک گرسنه است یا نیاز به تعویض پوشک دارد؟ آیا کودک رفلاکس را تجربه کرده است؟ در طی روز، کودک فعالیت کافی داشته است؟ موارد گفته شده هر کدام می‌توانند از دلایل مشترک برای بیدار شدن و شکاف در خواب شبانه کودک باشند.
Jewson توضیح می‌دهد: “در هنگام خواب ، مغز کودکان اطلاعات زیادی را پردازش می‌کند. بنابراین اگر از خواب بیدار شوند، ممکن است بخواهند مهارت‌های جدیدی مانند نشستن یا حتی گپ زدن را تمرین کنند.”
به کودک خود وقت زیادی بدهید تا در طول روز مهارت‌های بدنی را آزادانه تمرین کند. بیشتر اوقات کودکان در یک فضای محدودی قرار دارند. به عنوان مثال در فضای بیرون محدود به یک گهواره و صندلی مخصوص و … هستند. در محیط خانه نیز ممکن است فقط در گهواره باشند. این موارد حرکات کودک مانند خزیدن، نشستن و کش خوردن را محدود می‌کند.
با زمان چرت زدن، بیداری و زمان خواب بعدی کودک خود کار کنید. اگر با این کارها به نتیجه نرسیدید، Jewson توصیه می‌کند با ارائه‌دهنده خدمات درمانی خانواده خود تماس بگیرید تا مسائل فیزیولوژیکی مانند آپنه خواب را بررسی کنید. اگر احساس می‌کنید همه راهکارها را امتحان کرده‌اید، در این وضعیت تماس با مشاور خواب ممکن است ایده خوبی باشد.
