در این مطلب قصد داریم در مورد حساسیت به کنجد در کودکان صحبت کنیم.
موضوع حساسیت و آلرژی در کودکان در کل دارای اهمیت زیادی است؛ زیرا آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است در طولانی مدت در بزرگسالی آن‌ها نیز ایجاد مشکل کند.
ما در مجله بهترین مادر، در مورد حساسیت به همه مواد غذایی آلرژن (مواد غذایی که بیشتر از همه مواد باعث آلرژی در افراد می‌شود) صحبت می‌کنیم. پیش از این، در مورد آلرژی به شیر، آلرژی به تخم مرغ، آلرژی به بادام زمینی و غیره صحبت کردیم. حالا نوبت به صحبت درباره آلرژی به کنجد است. ببینیم این آلرژی به چه دلیلی اتفاق می‌افتد چقدر ممکن است پیشرفته شود و چطور می‌توان آن را درمان کرد؟ همچنین چطور می‌توان از ادامه آن در بزرگسالی جلوگیری کرد؟
زمان‌هایی پیش می‌آید که دوست داریم یک غذای کنجدی را بر روی یک تکه نان بزنیم و به کودکان بدهیم، چون می‌دانیم که کنجد چقدر برای او مفید است.
اما حتی همین یک لقمه کوچک هم ممکن است باعث حساسیت و واکنش جدی در کودک شود. از این رو اهمیت زیادی دارد که ما در مورد این مسئله مطالب مختلفی را بدانیم.
اولا باید بدانیم که کنجد یکی از آلرژن‌های اصلی در خاورمیانه است و یکی از عوامل اصلی است که باعث آلرژی‌های تهدید کننده زندگی می‌شود. یعنی حتی ممکن است باعث مرگ در برخی افراد شود.
حال ببینیم حساسیت به کنجد چه مفهومی دارد و چقدر شایع است؟
منظور از آلرژی به کنجد چیست؟
در کل مفهوم آلرژی به سیستم ایمنی بدن مرتبط است. یعنی ما یک ماده غذایی را مصرف می‌کنیم، سیستم ایمنی بدن به آن واکنش نشان می‌دهد و آلرژی ایجاد می‌شود.
آلرژی به معنای همان واکنش بدن است و کنجد نیز از تعریف کلی آلرژی جدا نیست. وقتی فردی که بدنش به کنجد آلرژی دارد کنجد را مصرف می‌کند، سیستم ایمنی بدن او پروتئینی که در این دانه‌ها وجود دارد را به اشتباه خطرناک تشخیص می‌دهد و برای مقابله با این خطر مواد شیمیایی آزاد می‌کند تا خطر را از از بدن رفع کند. در ادامه مواد شیمیایی باعث واکنش آلرژیک در بدن فرد می‌شود.
از نظر میزان شایع بودن نیز، کنجد نسبت به بادام زمینی و تخم مرغ برای آلرژی ایجاد کردن، کمتر شایع است.
اینکه بدن یک نفر به واکنش نشان دهد به میزان کنجد مصرفی ربطی ندارد. یعنی حتی ممکن است کسی که آلرژی دارد با خوردن حتی دو دانه کنجد هم علائم مربوط به آن را نشان دهد.
خیلی از کودکان مبتلا به آلرژی به کنجد هستند، وقتی برای همان اولین بار کنجد می‌خورند، واکنش آلرژیک را هم در همان اولین بار نشان می‌دهند.
حد واکنش نشان دادن به هر میزانی از کنجد، در این حد است که اگر حتی مادر کنجد بخورد و نوزاد به کنجد حساسیت داشته باشد، او در اثر خوردن شیر مادر هم واکنش نشان می‌دهد.
البته در این حالت خیلی شدید نیست و فقط ممکن است در حد قرمز شدن پوست باشد.
راه‌های تاثیر کنجد بر افراد مبتلا به آلرژی به آن
راه‌هایی که ممکن است کنجد باعث واکنش یک فرد مبتلا به آلرژی شود، این است که حتما کودک در معرض آن قرار بگیرد. حالا یا آن را مصرف کند و یا از طریق پوست زخم شده به بدن او سرایت پیدا کند. البته ممکن است از راه دیگری نیز این تماس وجود داشته باشد، البته تاکنون درمورد روش دیگری صحبت نشده است.
نشانه‌های داشتن آلرژی به کنجد در کودکان
حالا بهتر است علائم واکنش به کنجد را هم بگوییم تا والدین بتوانند از طریق آن متوجه شوند که فرزندشان با نشان دادن این علائم در حال اعلام آلرژی است.
اولاً در مورد زمان نشان دادن علائم باید بدانید که لازم است فقط چند دقیقه از مصرف دانه‌ی کنجد بگذرد تا این علائم ظاهر شود.
ثانیاً از نظر شدت علائم نیز باید بگوییم که میزان شدت واکنش از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است در یک کودک شدید باشد، در حالی که در کودک دیگر، میزان واکنش ضعیف باشد.
علائمی که در بدن کودکان مبتلا به آلرژی کنجد، در اثر خوردن کنجد ظاهر می‌شود شامل کهیر زدن پوست، بثورات پوستی، خارش در پوست و ورم بدن می‌شود.
همچنین علائم تنفسی نیز ممکن است ایجاد گردد. علائم تنفسی مانند تنگی نفس، گرفتگی گلو و گرفتگی بینی.
بر روی دستگاه گوارشی برخی کودکان مبتلا نیز ممکن است این آلرژی تاثیر بگذارد و باعث شکم درد، استفراغ یا اسهال یا ضعف و سرگیجه در کودک شود.
آنافیلاکسی در برابر خوردن کنجد
گفتیم که میزان واکنش در کودکان ممکن است در برخی ضعیف و در برخی شدید و جدی باشد.
گاهی اوقات این میزان واکنش به بیشترین حد خود می‌رسد که آنافیلاکسی نام دارد.
آنافیلاکسی حتی می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند و باعث مرگ طرف شود.
زمان نشان دادن آن نیز به سرعت است، پس از اینکه شخص مبتلا به آنافیلاکسی کنجد، این ماده غذایی را مصرف می‌کند، به سرعت علائم آنافیلاکسی مشخص می‌شوند. نشانه‌های آنافیلاکسی در واقع همان علائم شدت یافته آلرژی عادی است اما ممکن است علائم متفاوت دیگری نیز ظاهر شوند.
آنافیلا معمولاً پوست و سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
حواستان باشد که اگر کودکتان پس از خوردن کنجد بی‌حال شد، حتما به پزشک مراجعه کنید. ممکن است دچار آنافیل شده باشد.
اصلی‌ترین علائم آنافیلاکسی عبارت است از:
- دشواری در تنفس
- افت فشار خون
- رنگ پریدگی یا کبود شدن چهره کودک
- سبکی سر، سرگیجه، تحریک پذیری یا خواب آلودگی
- غش
منظور از شوک آنافیلاکتیک چیست؟
در صورتی که یکی از اعضای اصلی بدن در اثر فشار خون ایجادشده بر اثر آنافیلاکسی تحت تاثیر قرار بگیرد، کودک ممکن است دچار شوک آنافیلاکتیک شود. در حدی که حتی اگر جریان خون به مغز خیلی ضعیف باشد، ممکن است کودک از هوش برود.
اگر کودک شما واکنش شدیدی دارد، باید فوراً با 115 تماس بگیرید.
اگر کودک به کنجد واکنش نشان داد، چه کنیم؟
در صورتی که کودکتان پس از مصرف کنجد، علائم آلرژی را نشان داد، باید به شدت آن توجه کنید.
اگر ضعیف بود، مثلا بدنش کهیر زد، فقط حواستان به او باشد و صبر کنید. البته در اسرع وقت باید به پزشک کراجعه کرد تا مشورت‌های لازم را دریافت نمود. اما در آن لحظه‌ای که کهیر زد یا پوستش کمی قرمز شد، لازم نیست دستپاچه شوید.
اما اگر بیش از این علائم خفیف، کودک به کنجد واکنش نشان داد، سریعا با اورژانس تماس حاصل فرمایید. اپی نفرین (Epinephrine) دارویی است که معمولا در این مواقع پزشکان به کودک می‌دهند. البته آنتی هیستامین و استروئید از گزینه‌های درمانی کادر پزشکی در این لحظات است.
زمانی که پزشک متخصص کودک را معاینه کند و از اینکه او آلرژی دارد مطمئن شود، شما دیگر باید خودکار اپی نفرین تزریقی در دسترس داشته باشید. نحوه استفاده از آن را هم شما و هم دیگر کسانی که از کودک مراقبت می‌کنند، به خوبی بلد باشند.
از طرفی ممکن است کودک برخی علائم واکنشی را داشته باشد اما آنقدر شدید نباشند که به پزشک نیاز داشته باشند. مثلا خارش پوست، آلریزش چشم و … . در چنین زمان‌هایی شما می‌توانید به او آنتی هیستامین بدهید.
درمان کلی آلرژی به کنجد
برخی از والدین و افراد که می‌دانند کنجد تا چه اندازه مفید است دوست دارند که این آلرژی را بصورت کلی در کودک دلبندشان درمان کنند تا به راحتی کودک از این پس بتواند کنجد مصرف کند و به مشکلات جسمی برنخورد.
اما متاسفانه اکنون هیچ درمان صددرصدی برای این مشکل وجود ندارد، با اینکه ما امیدواریم که در آینده نزدیک چنین اتفاقی رخ دهد و یک درمان صددرصد شکل بگیرد.
یک روش خوب وجود دارد که معمولا به کار گرفته می‌شود. این روش ایمونوتراپی خوراکی (Oral immunotherapy) نام دارد.
منظور از روش ایمونوتراپی خوراکی (Oral immunotherapy) چیست؟
در روش ایمونوتراپی خوراکی که برای مقابله با آلرژی به کار می‌رود، به تدریج به کودک دوزهای بیشتری از آلرژن مد نظر (در اینجا کنجد) را می‌دهند.
این روش تحت نظر پزشک متخصص آلرژی انجام می‌گیرد.
روش ایمونوتراپی با اینکه در رابطه با بادام زمینی مورد مطالعه زیادی قرار گرفته است اما درباره کنجد هنوز به طور سیستماتیک روی کنجد مطالعه نشده است.
در حال حاضر، سطح شواهد درباره تاثیر گذاری این روش در رفع آلرژی به کنجد در کودکان کافی نیست تا بتوانیم بر اساس آن بگوییم این روش موثر است، اما محتمل است.
چگونه می توان حساسیت به کنجد را تشخیص داد؟
شاید به حساسیت داشتن کودکتان به کنجد شک کنید. مثلا ببینید که پس از مصرف این ماده غذایی دچار خارش یا قرمزی پوست شده است. از سمتی مطمئن نباشید که این علائم به آلرژی به دانه کنجد مربوط است و از سمتی از اینکه دوباره کنجد را به او بدهید ترس داشته باشید. در چنین موقعیتی احتمالا برایتان سوال شود که چطور می‌توانید از این موضوع مطمئن شوید و نحوه تشخیص قاطع چیست؟
اول باید کودک را نزد پزشک ببرید، او با توجه به روش‌های موجود تشخیص قطعی درباره وجود یا عدم وجود آلرژی خواهد داد.
اولین روش، روش تست پوستی است. در این روش یک بخشی از پوست را پزشک خراش می‌دهد. سپس از ماده آلرژن مقداری را در کنار این خراش قرار می‌دهد و تغییرات پوست در آن ناحیه را ثبت می‌کند. در صورتی که مشاهده شود که ناحیه‌ای از پوست تحریک شده است، مشخص می‌شود که کودک به این ماده غذایی حساسیت دارد. هر چه میزان تحریک بیشتر باشد، یعنی آلرژی هم بیشتر و شدیدتر است.
دومین روش نیز، روش تست خوراکی است. چالش خوراکی که در آن مقادیر کمی از آلرژن مشکوک تحت نظارت پزشک توسط کودک مصرف می شود و علائم ثبت و مشاهده می‌گردد تا تشخیص صورت گیرد.
اگر کودک به کنجد حساسیت دارد از چه غذاهایی باید اجتناب کند؟
دانه‌های سفید یا سیاه کنجد در هر غذایی ممکن است باشد.
اولا اگر از فروشگاه برای کودک خود خوراکی تهیه می‌کنید، حتما برچسب را مطالعه کنید تا مطمئن شوید که کنجد در آن وجود دارد یا نه.
دوما اگر به مهمانی یا رستوران رفتید، کیک یا غذا یا بیسکوئیت و … آوردند حتما سوال کنید که از کنجد استفاده شده‌است یا نه.
روغن کنجد نباید استفاده گردد و در رابطه با آلرژی هیچ تفاوتی با خود کنجد ندارد. سس‌های مختلف ممکن است حاوی روغن کنجد باشند که باید به این نکته دقت نمایید.
حتی بر روی سالاد نیز ممکن است کنجد بپاشند که نباید کودک از آن مصرف کند.
با توجه به کاربردهای زیاد این ماده غذایی، قرار گرفتن تصادفی در معرض دانه‌های کنجد از امکان زیادی برخوردار است. بنابراین حتما در این مورد دقت زیادی داشته باشید.
حتی کرم‌های ضدآفتاب حاوی روغن کنجد یا غذای حیوان حاوی کنجد نیز نباید به این کودکان نزدیک شود. زیرا ممکن است از طریقی با آن تماس بگیرند و دچار مشکل گردند.
رابطه حساسیت به کنجد و بزرگ شدن کودک
برای برخی سوال می‌شود که آیا ممکن است هر چه کودک بزرگ‌تر می‌شود، میزان حساسیت به کنجد نیز در او تغییر کند. یا اصلا این‌ها چه ارتباطی با هم دارند؟ مستقیم یا عکس یا غیرمرتبط؟
مطالعات نشان می‌دهد که بین 20 تا 30 درصد از کودکان هر چه بزرگ‌تر می‌شود، آلرژی به کنجد در آن ها کاهش می یابد.
کودکانی که در سنین پایین دچار آلرژی می‌شوند و واکنش‌های خفیف تا متوسط را نسبت به آلرژن تجربه می‌کنند و علائمشان فقط به سیستم پوستی ختم می‌گردد، معمولا با بزرگ‌تر شدن، آلرژی‌شان کاهش می‌یابد.
