مقدمه
در این مطلب قصد داریم در رابطه با یک اختلال در دوران بارداری به نام اختلال پیکا (Pica) صحبت کنیم. اختلال پیکا، یک اختلال در خوردن است که در واقع می‌توان گفت به غذا مربوط نیست. هوس غذایی عجیب و غریب در حاملگی، خیلی مسئله عجیبی نیست. همانطور که می‌دانید برخی زنان در دوران بارداری، هوس غذایی را می‌کنند که اصلا حاضر نبوده‌اند پیش از این به آن غذاها لب بزنند. اما اشتباه نکنید. ما قرار نیست در رابطه با این موضوع صحبت کنیم. بلکه پیکا به هوس غیرغذایی اشاره می‌کند. هوس خوردن یخ، یا خاک رس و … . این اختلال، با وجود تمام مشکلاتی که ایجاد می‌کند، اما خوشبختانه، قابل درمان است. ادامه مطلب را همراه ما باشید تا در رابطه با پیکا در بارداری بیشتر صحبت کنیم. البته بهتر است بدانید پیکا در افراد دیگر، مخصوصا کودکان نیز شایع است.
ویار
هوس خوردن مواد غذایی همچون ترشی، چیپس، بستنی و .. یکی از علائم رایج بارداری است که با نام ویار شناخته می‌شود. هوس خوردن این غذاها، به اندازه ورم انگشتان دست و پا و گرفتگی پا در دوران بارداری، رایج و شایع است. این نوع هوس‌ها گاهی اوقات ممکن است خیلی با شدت زیادی ظاهر شوند. گاهی اوقات نیز با ولع زیادی به یک ماده غذایی، علاقه دارید که کمی عجیب‌تر است. مثلا به خوردن تعداد زیادی موز در روز، یا خوردن زیاد سس کچاپ با برنج یا حتی خوردن وافلی که تاکنون نخورده‌اید.
ویار تمام این مواد، تا زمانی که آن ماده، یک ماده غذایی باشد، برای دوران بارداری، کاملا عادی است. مسئله جایی مشکل پیدا می‌کند و به سمت پیکا پیش می‌رود که شما هوس خوردن مواد غیرخوراکی می‌کنید. موادی همچون، تراشه رنگ، توپ پنبه‌ای یا حتی مواد دیگری که ضرری نمی‌رسانند، همچون یخ. برخی زنان باردار هر روز فریزر آشپزخانه خود را باز می‌کنند و مقدار زیادی یخ مصرف می‌کنند. این نوع ولع، یک شرایط شناخته‌شده در دوران بارداری است و نشان‌دهنده پیکا می‌باشد. اگر این علائم را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تعریف پیکا
نام پیکا (Pica) از ریشه کلمه لاتین magpie به معنای “پرنده‌ای که تمایل به خوردن هر چیزی دارد” گرفته شده است. افرادی که هوس غیرغذایی دارند، ممکن است دچار اختلال در خوردن شوند. شرایط پیکا، با مصرف مداوم یا ولع مصرف اقلام غیرغذایی یا با ارزش غذایی کم یا فاقد ارزش غذایی مشخص می‌شود. مواد عجیب و غریبی همچون خاک، خاک رس، مواد شوینده و حتی یخ.
دلایل
کارن فلمینگ (Karen Fleming)، پزشک متخصص زنان و زایمان در مرکز علوم بهداشتی دانشگاه تورنتو کانادا، در رابطه با دلایل و عوامل رخ دادن پیکا در بارداری می‌گوید: “ما به طور قطعی نمی‌دانیم که چه چیزی باعث ایجاد پیکا می‌شود. اما اعتقاد بر این است که دلیل رخ دادن پیکا، یک کمبود اساسی در بدن در زمینه تغذیه، مانند آهن یا سایر نگرانی‌های جسمی یا روانی است.”
اگرچه پیکا، یک امر بسیار نادر است و ممکن است در بارداری رخ دهد، اما بهتر است بدانید این اختلال در کودکان شیوع بیشتر دارد. طبق آنچه در تحقیقات آمده است، حدود یک سوم کودکان بین یک تا شش سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
طبق گفته کارن فلمینگ (Karen Fleming)، کمبود آهن و سایر کمبودها همچون کمبود روی و زینک در بارداری بسیار شایع است. خصوصا اگر مادر باردار، دارای بیماری زمینه‌ای باشد یا حالت تهوع دوران بارداریش بطور قابل توجهی، زیاد باشد، این مشکلات و کمبودها بیشتر می‌شود. بنابراین این کمبودها می‌تواند منشا رخ دادن پیکا در بارداری باشد.
علائم
طبق گفته شاونا ملبورن (Shawna Melbourn)، متخصص تغذیه در کانادا، علامت اصلی پیکا، اصرار قاطع برای مصرف مواد غیرغذایی است. او در این رابطه می‌گوید: “اگر شما شروع به خوردن مواد غیرغذایی کردید، بطور واضحی نشان‌دهنده این است که مبتلا به پیکا شده‌اید. شما باید در اسرع وقت به یک پزشک مراجعه کرده و از او کمک بگیرید.”
او ادامه می‌دهد: “دلایل زیادی وجود دارد که باعث می‌شود، مادران باردار دچار کمبود مواد مغذی شوند. گاهی اوقات، مادران به دلیل عوامل اقتصادی چیره شده بر جامعه، قادر به تغذیه کافی و مقوی نیستند. همچنین ممکن است آن‌ها، از یک بیماری روانی رنج ببرند. به این دلایل ممکن است، آن‌ها به خوردن مواد غیرغذایی روی بیاورند. صرف نظر از دلیل این اتفاق، باید بدانیم که در هیچ صورتی، این گزینه‌ای نیست که یک مادر برای تغذیه انتخاب کند.”
مواد غیرغذایی شایع (ولع رایج)
طیف وسیعی از ولع مصرف غیرغذایی وجود دارد، اما سه مورد رایج آن‌ها، یخ، نشاسته ذرت و خاک رس است. در میان زنان بارداری که با کمبود آهن در بدن خود مواجه هستند، ولع خوردن یخ رواج دارد. البته این یک اتفاق عجیب است زیرا یخ تقریباً هیچ آهنی ندارد. طبق مطالعه اخیر، پزشکان اجبار به مصرف یخ در دوران بارداری را اغلب نادیده گرفته‌اند. اغلب، یک راه حل موثر برای این اختلال، مصرف مکمل‌های آهن است.
مصرف گچ نیز در بین زنان باردار با اختلال پیکا بسیار محبوب است. برخی از زنان نیز به خوردن مواد زمینی و خاکی مانند خاک، سنگ، خاک رس، خاکستر، زغال چوب و زغال سنگ روی می‌آورند.
در حالی که برخی زنان نیز خوردن لوازم‌التحریر مانند مداد و کاغذ را انتخاب می‌کنند. یک مادر در خاطراتش از دوران بارداری می‌گفت که در چند ماه آخر هر چهار بارداری خود، میل به خوردن صابون داشت و باید آن‌ها را به نیش می‌کشید. دیگر مواد غیرغذایی شایع (ولع رایج) شامل پارچه، مو، رشته نخ، پشم، پودر تالک و فلز هستند.
تاثیر بر بارداری
شاید برایتان سوال شده باشد که پیکا چگونه می‌تواند بر بارداری تاثیر بگذارد؟ در ادامه در رابطه با این مورد صحبت خواهیم کرد.
زنان باردار در معرض خطر کمبود مواد مغذی، به ویژه آهن قرار دارند. زیرا بدن آن‌ها از رشد جنین پشتیبانی می‌کند. یعنی با پشتیبانی بدن مادر از جنین، مواد مغذی در بدن خود او کاهش می‌یابد. کمبود آهن می‌تواند باعث خستگی شود. همچنین بر خواب و بر گلبول‌های قرمز خون مورد نیاز برای حمایت از مادر و کودک در حال رشد او نیز می‌تواند تأثیر بگذارد. اگر زنان از مواد غیرغذایی استفاده کنند، احتمال سمیت (سمی بودن مواد) و عوارض ناشی از مصرف آن برای مادر و نوزاد وجود دارد.
همچنین مصرف مواد غیرغذایی می‌تواند در خوردن غذاهای سالم و دریافت ویتامین‌ها و مواد مغذی کافی برای پاسخگویی به خواسته‌های روزافزون بارداری تداخل ایجاد کند. این امر منجر به سوءتغذیه می‌شود و سلامت مادر و کودک را مختل می‌کند.
از طرفی این مواد، خود می‌توانند تا حد خیلی زیادی سمی باشند، همچون تراشه‌های رنگ. یا اینکه خیلی کثیف و حاوی انگل یا باکتری هستند که برای بدن ضرر زیادی دارد و بیماری‌های زیادی را با خود به ارمغان می‌آورد. یا قابل هضم نیستند، همچون ضایعات فلزی، و منجر به مسائلی مانند یبوست، انسداد روده، عفونت و سوءتغذیه می‌شوند.
توصیه‌های پزشکی
اگر شما ولع شدید به جویدن یخ دارید، یا خوردن تکه‌ای گچ یا خاک تازه باغ شما را گرفتار خود کرده است، سریعا باید به پزشک مراجعه کنید.
بهتر است بدانید که هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. اما پزشک ممکن است سطح آهن و روی خون شما را آزمایش و کنترل کند و درصورتی که گلبول قرمز سالم به اندازه کافی نداشته باشید، کم‌خونی شما را نیز بسنجد.
همچنین پزشکتان ممکن است توصیه کند که به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. وی می‌تواند با ایجاد یک رژیم غذایی غنی از آهن یا افزودن یک مکمل، علائم شما را کنترل کرده و به تغذیه بدنتان کمک کند. همچنین مراجعه به یک روانشناس یا متخصص تغذیه که با اختلالات خوردن یا بارداری، سروکار دارند نیز می‌تواند برای شما مفید باشد.
