مقدمه
زمانی که والدین متوجه‌ی استعدادهای فوق‌العاده‌ی کودک خود می‌شوند هیجان‌زده می‌شوند. با وجود اینکه استعداد یک نقطه‌ی قوت است اما در برخی موارد کاین استعداد در کنار خود اختلال ADHD را نیز دارد. به این گروه از کودکان، کودکان استثنایی دوگانه گفته می‌شود. در این وضعیت مدیریت شرایط برای والدین سخت خواهد شد و والدین با مشکلات و چالش‌هایی روبرو می‌شوند. به همین دلیل در این مطلب به توضیح در مورد مشکلات والدین این گروه از کودکان پرداخته‌ایم.
کودکان استثنایی دوگانه
استثنایی دوگانه (twice-exceptional)، یک پدیده به نسبت کمی شناخته شده است اما وجود دارد و در بین کودکان مشاهده شده است. این گروه از کودکان هم پتانسیل موفقیت بالا (استعداد بالا) و همچنین از یک یا چند ناتوانی مانند اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) یا اضطراب عمومی رنج می‌برند.
والدین باید با مشکلات فرزندشان در سازگاری و مشکلات روانی، اجتماعی و رفتاری که ممکن است با استثنایی بودن به وجود بیاید، کنار بیایند. این والدین روزانه با چالش‌های زیادی روبرو هستند. به همین دلیل استرس این گروه از والدین دائما تشدید می‌شود.
مشکلات در مدرسه
مدرسه کودکان با اختلال کم توجهی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟ اگر در کنار این اختلال، کودک فردی باهوش و تیزهوش باشد، چه تغییراتی در آموزش آن‌ها ایجاد می‌شود؟ آیا همراه شدن این اختلال با استعداد بالا برای کودکان در مدرسه دردسرساز خواهد بود؟
بسیاری از والدین کودکان با استعداد مبتلا به ADHD گزارش می‌دهند که معلم فرزندشان با آن‌ها تماس گرفته است تا در مورد رفتار مخرب فرزندشان در کلاس صحبت کند. معلم‌ها اغلب گزارش می‌دهند که سطح بالای اضطراب کودک حواس دیگر دانش‌آموزان را پرت می‌کند. همچنین این گروه از کودکان در پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند.
احتمالا زمانی که به مدرسه مراجعه می‌کنید، معلم کودکتان به شما بگوید که باید رفتار کودک شما به دقت تحت نظر باشد. این در حالی است که معلم ممکن است به خلاقیت و هوش بالای این گروه از کودکان نیز اشاره کند. پس از شنیدن این موضوع، بسیاری از والدین به جست‌وجوی علت این مشکل می‌پردازند. این جست‌وجو اغلب به درخواست ارزیابی عصب روانشناختی ختم می‌شود. اگر خوش‌شانس باشید، در همان ابتدا شناسایی درست که استعداد بالا همراه با اختلال ADHD است، تشخیص داده می‌شود.
استرس شدید والدین
کودکان استثنایی دوگانه برای عموم مردم و حتی متخصصان بهداشت ناشناخته هستند. در این بین استرس روزانه‌ای که والدین این کودکان در نقش خود تجربه می‌کنند نیز کاملا نادیده گرفته می‌شود. این استرس به دلیل شکاف بین درک انتظارات والدین و منابع موجود در دسترس والدین است. این استرس یک بار واقعی برای والدین کودکان مستعد و آسیب‌پذیر است.
والدین بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات جسمی و روانی مانند افسردگی و اضطراب هستند و عموما تعارضات زناشویی (marital conflict) بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین استرس این گروه از والدین بر رشد اجتماعی، عاطفی و رفتاری فرزندشان نیز تأثیر می‌گذارد.
والدین مطلع
پدر و مادرهای کودکان با استعداد اغلب متوجه می‌شوند که رشد اولیه فرزندشان، آن‌ها را از همسالان خود متمایز می‌کند. والدین کودکان مبتلا به اختلال ADHD متوجه می‌شوند که نرخ رشد کودک آن‌ها ممکن است کمتر از حد متوسط باشد. با این حال والدین کودکان با استعداد و ADHD این دو واقعیت را به طور همزمان تجربه می‌کنند که اغلب به معنای مواجه با تبعیض معلمان، پزشکان و خانواده است. در واقع، ممکن است تصور این که یک کودک تیزهوش، برای مثال، ممکن است مشکلات یادگیری نیز داشته باشد، دشوار باشد.
بنابراین، والدین این کودکان استثنایی اما آسیب‌پذیر باید از نیازهای ویژه فرزندشان در مدرسه، جامعه و سایر موارد دفاع کنند. در نتیجه، غیرمعمول نیست که این والدین به‌عنوان کمال‌گرا، مطالبه‌گر و چالش‌برانگیز تلقی شوند.
به عنوان مثال، عدم آگاهی از کودکان استثنایی دوگانه در برخی از مدارس ابتدایی و متوسطه به این معنی است که بسیاری از والدین باید کادر آموزشی را از وضعیت فرزند خود مطلع کنند. این گروه از والدین باید آن را به همان اندازه آسیب‌پذیری‌های دیگر معتبر بدانند و باید اصرار داشته باشند که برنامه مداخله‌ای برای برآورده کردن نیازهای فرزندشان در حین ارزیابی فرزندشان تنظیم و سپس اجرا شود.
تعادل
شناسایی کودک مبتلا به استثنایی دوگانه بسیار دشوار است. چرا که این وضعیت برای هر کودک به روش‌های مختلف ظاهر می‌شود. استعداد بالای کودک ممکن است آنقدر قوی باشد که کودک عملکرد خوبی داشته باشد و مشکل ایجاد شده توسط ADHD را پنهان کند. برعکس، اختلال ADHD ممکن است آنقدر قوی باشد که کودک عملکرد ضعیفی داشته باشد و استعداد او را پنهان کند. در نهایت، این اتفاق می‌افتد که استعداد و اختلال یکدیگر را پنهان می‌کنند. به این مسئله اثر پوشانی (masking effect) می‌گویند.
با این حال، اگر نه استعداد و نه اختلال مرتبط شناسایی شود، کودک نمی‌تواند از مداخلات برای هر یک از موارد استثنایی که برای رشد حداکثری بالقوه‌اش ضروری است، بهره‌مند شود. این امر استرس والدین را تشدید می‌کند، چرا که آن‌ها می‌دانند که نیازهای عاطفی و آموزشی فرزندشان برآورده نمی‌شود.
