مقدمه
در شرایطی که کودک شما درد دارد، چه چیزی می‌تواند برای تسکین درد او موثر باشد؟ قطره‌های مخصوص نوزادان شربت‌ها، جویدنی‌ها، قرص‌های بزرگسالان، کدام یک از این موارد برای کودک بهتر است؟ برای کمک به والدین به منظور رهایی از سردرگمی در این مورد، در این مطلب به پاسخ در مورد سوالات والدین در این زمینه و توضیح در مورد داروهای تسکین درد در کودکان پرداخته‌ایم.
استامینوفن یا ایبوپروفن
برای تسکین درد مسکن‌های بسیاری مانند استامینوفن و ایبوپروفون وجود دارد. اما تشخیص اینکه کدام یک برای تسکین درد کودکان مناسب است برای والدین سخت است. بسیاری از والدین در این مورد دچار سردرگمی هستند.
ران گلدمن (Ran Goldman) متخصص طب اورژانس اطفال و داروشناسی بالینی و سم‌شناسی در بیمارستان کودکان است. وی در این مورد می‌گوید: “پزشکان نیز در مورد انتخاب یکی از این موارد به اندازه‌ی والدین در ابهام و تاریکی هستند.” متخصص گلدمن اخیرا در این زمینه 13 مطالعه را مورد ارزیابی قرار داده است. بعد از مقایسه و بررسی این داروها بیان کرد: “هیچ یک از این مطالعات به نتیجه‌ی نهایی در مورد اینکه کدام یک بهتر است، نرسیدند. هر دو دارو برای کاهش درد خفیف تا متوسط و کاهش تب موثر هستند. گفته می‌شود، هر دارویی به طور متفاوتی عمل می‌کند و دارای ویژگی‌هایی است که ممکن است در موارد خاص آن را به انتخاب بهتری تبدیل کند.”
معیارهای انتخاب دارو
چه دارویی را بر اساس چه معیارهایی باید انتخاب کرد؟ آیا معیار خاصی در این مورد وجود دارد؟
استامینوفن
استامینوفن با نام‌های تجاری پانادول (Panadol)، تمپرا (Tempra) و تایلنول (Tylenol) در بازار موجود است. این دارو ممکن است برای درمان بیماری‌هایی که شامل استفراغ شدید و یا اسهال است، ایمن‌تر باشد. چرا که در موارد نادر ایبوپروفن می‌تواند باعث آسیب به کلیه در کودکانی که مقدار زیادی آب بدن خود را از دست داده‌اند، شود. بنابراین زمانی که بدن کودک دچار کم آبی شده است، استامینوفن تنها مسکن و داروی بدون نسخه‌ی موجود در شیاف‌های مقعدی است. همچنین استامینوفن نیز کمتر از داروهای ایبوپروفن عوارض جانبی ایجاد می‌کند.
ایبوپروفن
ایبوپروفن با نام تجاری ادویل (Advil) در بازار موجود است. این دارو ممکن است در درمان بیماری‌هایی که شامل بافت‌های ملتهب و متورم مانند آفتاب‌سوختگی، گرفتگی‌های قاعدگی و رگ به رگ شدن ماهیچه‌ها است، بهتر باشد. بر خلاف استامینوفن، ایبوپروفن در واقع سیگنال‌های شیمیایی (chemical signals) را که باعث التهاب و درد می‌شود را کاهش می‌دهد. ایبوپروفن همچنین تسکین طولانی‌تر به مدت شش تا هشت ساعت نسبت به استامینوفن با مدت چهار تا شش ساعت را ارائه می‌دهد. با این حال، ایبوپروفن نسبت به استامینوفن خطر عوارض جانبی بیشتری دارد. این دارو می‌تواند معده را تحریک کند و در درصد بسیار کمی از کودکان مبتلا به آسم باعث حملات شود. در موارد نادر، ایبوپروفن ممکن است با یک واکنش پوستی جدی به نام سندرم استیونز-جانسون نیز همراه باشد.
نام تجاری و عمومی
آیا تفاوتی بین نام تجاری و عمومی وجود دارد؟
در موارد غیر دارویی مانند رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌ها که ممکن است در کودکان مبتلا به آلرژی تاثیر بگذارد و هزینه تفاوت دارند. گلدمن توصیه می‌کند هنگام تعویض شرکت دارویی، دوز توصیه شده روی برچسب را دوباره بررسی کنید. برخی از شرکت‌ها تمرکز بیشتری نسبت به دیگران دارند. داروهایی وجود دارند که در مقابل از استفاده از داروهای عمومی، باید از داروهای برند آن‌ها استفاده کرد. مسکن‌های بدون نسخه در میان آن برندها نیستند. با این حال در برخی موارد گزینه‌های استثنایی نیز وجود دارد. بنابراین اگر به منطقه‌ی دیگری سفر می‌کنید، بهتر است یک برند بخرید و یا برند خود از خانه همراه داشته باشید.
هنری اوکپه (Henry Ukpeh) متخصص اطفال و سخنگوی انجمن اطفال کانادا است. وی در این مورد می‌گوید: “در برخی از کشورهای در حال توسعه، استانداردهای کیفیت و ایمنی حاکم بر تولید و فروش داروهای عمومی ممکن است سختگیرانه‌تر از استانداردهای محل زندگی شما باشد.”
مصرف دارو در اولین علائم درد
آیا با مشاهده‌ی اولین درد در کودک باید از مسکن استفاده کرد؟ یا آیا باید صبر کرد تا در شرایط شدیدتر از مسکن‌ها استفاده کرد؟
پاسخ این سوالات شما بستگی دارد که شما از چه کسی بپرسید. به طور کلی اگر قبل از شدید شدن درد از مسکن‌ها استفاده کنید، مسکن‌ها بهتر عمل می‌کنند. بنابراین، اگر کودک شما (سه ماه گذشته) مستعد ابتلا به سردرد یا گرفتگی‌های شدید است، دارو را به کودک خود بدهید. با این حال، مقادیر زیاد یا مکرر مسکن‌ها می‌تواند باعث سردردهای برگشتی (rebound headaches) شود. بنابراین اگر کودک شما بیش از یک روز در هفته آن‌ها را مصرف می‌کند، از پزشک خود در مورد گزینه‌های جایگزین سوال کنید.
مسکن‌های ترکیبی
در شرایط انتخاب بین گزینه‌های مسکن ترکیبی و کاهش‌دهنده تب کدام گزینه بهتر است؟
استامینوفن و ایبوپروفن اغلب توصیه می‌شود. اما اگر درد کودک شما آنقدر شدید است که پس از یک یا دو دوز از داروهای بدون نسخه کاهش نمی‌یابد، با پزشک کودک خود مشورت کنید. آسپرین (استیل سالیسیلیک اسید ASA) تب و درد را کاهش می‌دهد. با این حال برای افراد زیر 20 سال توصیه نمی‌شود. در ارتباط با برخی عفونت‌های ویروسی در کودکان، آسپرین ممکن است خطر ابتلا به نشانگان ری را افزایش دهد که یک وضعیت غیر معمول اما جدی است که می‌تواند به کبد و مغز آسیب برساند.
داروی مایع یا جویدنی
آیا یک داروی مایع سریع‌تر از مواد جویدنی عمل می‌کند؟
گارث مک کاچون (Garth McCutcheon) رئیس سابق انجمن داروسازان می‌گوید: “مواد جویدنی تقریبا در دهان حل می‌شوند، بنابراین این مزیت که یک دارو مایع است، مسئله‌ی بسیار مهمی نیست.” قرص‌هایی که به طور کامل بلعیده می‌شوند مدت بیشتری طول می‌کشد تا اثر کنند چرا که در معده تجزیه می‌شوند.
درمان تب
آیا هر زمانی که کودک تب کرد باید به سرعت آن را درمان کرد؟
پاسخ این سوال منفی است. در واقع، به نظر می‌رسد تب به بدن کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند. شما نیازی به درمان تب ندارید، مگر اینکه باعث ناراحتی کودک شما شود. به عنوان مثال زمانی که کودک شما تب و لرز دارد، بهتر است تب را کنترل کنید. همچنین اقدامات غیر دارویی مانند لباس کمتر، کمپرس آب خنک، حمام با دمای اتاق می‌تواند به کاهش گرما کمک کند. با این حال، اگر کودک شما کمتر از شش ماه سن دارد، اگر حتی تب خفیفی داشت، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. اگر دمای کودک شما علی‌رغم اقدامات کاهش تب، بالای 39 درجه سانتی‌گراد باقی بماند یا علائم دیگری مانند بثورات پوستی، گیجی بیش از حد، سرفه، خس‌خس سینه یا ادرار بدبو داشته باشد، به پزشک مراجعه کنید.
محصولات بزرگسالان
چه زمانی استفاده از محصولات دارویی بزرگسالان برای کودکان ایمن است؟
اکثر تولیدکنندگان توصیه می‌کنند قبل از دادن کپسول یا قرص بزرگسالان تا 12 سالگی بچه‌ها صبر کنید. با این حال اگر دانش‌آموز کلاس ششم شما نسبت به سن خود کوچک است، ممکن است بخواهید صبر کنید تا کمی بزرگ‌تر شود. این در حالی است که احتمالا دادن کمترین دوز بزرگسالان به برخی از کودکان بی‌خطر باشد، با این حال McCutcheon می‌گوید تنظیم دقیق دوز مناسب داروهای بزرگسالان برای کودکان دشوار است.
پیشنهاد ما: مطالعه مقاله درمان سرماخوردگی در کودکان.
میزان مصرف دارو
آیا باید مقدار داروی درد (یا تب) را بر اساس سن یا وزن کودک محاسبه کرد؟
بر خلاف بسیاری از داروها، وقتی صحبت از دوزهای ایمن و مؤثر برای کودکان می‌شود، مسکن‌های بدون نسخه به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. کارشناسان معتقدند که دوز وزنی (dosing by weight) دقیق‌ترین روش است. مقادیر سنی ذکر شده در برخی از بسته‌بندی‌ها بر اساس میانگین وزن تخمین‌زده شده است. با این حال وزن بین بچه‌های کاملا سالم و هم سن بسیار متفاوت است. بنابراین یک دوز دارو برای یک کودک کوچک‌تر خطرناک باشد. این در حالی است که همان دوز دارو برای کودک هم سن ولی بزرگ‌تر و بلندتر از او مناسب باشد. ریدر در این مورد خاطر نشان می‌کند که مورد دوم محتمل‌تر است. چرا که تولیدکنندگان احتیاط می‌کنند و دوزهای محافظه‌کارانه‌ای را توصیه می‌کنند. با این حال، مهم نیست که کودک شما چقدر سنگین و بزرگ‌تر است، از حداکثر دوز ذکر شده در بطری تجاوز نکنید.
محاسبه‌ی مقدار دارو
آیا می‌دانید مقدار مناسب دارو را چگونه باید محاسبه کرد؟
ریدر می گوید: “مناسب‌ترین دوز ایبوپروفن برای بچه‌ها حدود 10 میلی‌گرم در کیلوگرم و سه بار در روز است. برای استامینوفن 15 میلی‌گرم در هر کیلوگرم و چهار بار در روز است. دوز برای شیاف کمی بیشتر است، بنابراین با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.”
برخی از شرکت‌ها به همین منظور جدول‌هایی را روی بسته‌بندی ارائه می‌کنند. با این حال اگر مطمئن نیستید با داروخانه قبل از مصرف دارو تماس بگیرید. McCutcheon تاکید می‌کند که داروسازان این اطلاعات را دارند. بنابراین سعی کنید سوالات خود در مورد دارو را از آن‌ها بپرسید.
عدم ترکیب داروها
کدام داروهای بدون نسخه را نباید با مسکن‌ها مخلوط کرد؟
مهم است که هنگام دادن بیش از یک دارو به کودک خود با داروساز خود مشورت کنید یا حداقل برچسب‌ها را به دقت بخوانید. با این حال هنگام ترکیب ایبوپروفن یا استامینوفن با داروهای سرماخوردگی این مسئله بسیار مهم‌تر است. بسیاری از این داروها حاوی مسکن‌هایی هستند که دوبرابر کردن دوز آن‌ها می‌تواند عواقب بدی داشته باشد. ریدر توضیح می‌دهد: “اگر به مدت دو یا سه روز دو برابر دوز صحیح استامینوفن را به کودک بدهید، می‌تواند باعث آسیب کبدی شود.”
دوزهای متناوب استامینوفن و ایبوپروفن
آیا استفاده از دوزهای متناوب استامینوفن و ایبوپروفن بدون مشکل است؟
برخی از متخصصان بهداشت بر این باورند که این رویکرد کنترل علائم عالی را ارائه می‌دهد. ریدر تأکید می‌کند: “اما مطلقا هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که از ایمنی یا اثربخشی آن پشتیبانی کند.”
تجویز پیشگیرانه
آیا تجویز پیشگیرانه با کمک این داروها مناسب است؟
گاهی اوقات انجام این کار اثربخش است. اگر کودک نوپا شما درد و تورم در محل واکسیناسیون داشته است، ممکن است بخواهید 20 تا 45 دقیقه قبل از واکسن بعدی به او یک دوز مسکن بدهید. برخی از پزشکان نیز برای جلوگیری از میگرن، دوزهای منظم داروهای شبه ایبوپروفن مانند ناپروکسن را برای برخی از کودکان تجویز می‌کنند.
