مقدمه
زمانی که کودک شما بیمار می‌شود و شما باید از دارو برای درمان او استفاده کنید، ابتدا مهم است که به پزشک مراجعه کنید. دکتر با معاینه‌ی کودک، با توجه به علائم او دارو تجویز می‌کند و داروهایی را برای درمان بیماری در نسخه می‌نویسد. نحوه‌ی مصرف دارو روی برچسب بطری و بسته‌بندی آن نوشته شده است. قبل از مصرف هر دارو بهتر است که با داروساز مشورت کنید. اگر تمام این نکات رعایت شود، احتمال رخ دادن اشتباهات دارویی بسیار کم می‌شود. اما در هر صورت همیشه موردهایی وجود دارد. در این مطلب در مورد اشتباهات دارویی برای کودکان، دوز داروها، واحد اندازه‌گیری آن‌ها، نحوه‌ی مصرف دارو و رعایت نکات ایمنی گفته شده است.
اشتباهات رایج دارویی
قبل از دادن دوز‌هایی از آنتی‌بیوتیک یا داروهای سرماخوردگی به کودک خود، حتما این اشتباهات رایج دارویی را در ادامه مطلب بخوانید.
فصل سرماخوردگی، آنفلولانزا و سرفه کاملا در حال تغییر است و زمان و فصل ثابتی ندارد. در زمان‌هایی از سال که این بیماری‌ها بیشتر اتفاق می‌افتند، خطاهای دارویی مربوط به آن‌ها نیز بیشتر اتفاق می‌افتد. در مطالعه‌ای که در یکی از مجلات در اکتبر 2016 انجام شد، محققان دریافتند که بیش از 80 درصد والدین حداقل یک بار در اندازه‌گیری دوز داروی مایع و دادن آن به کودک خود دچار خطا شده‌اند. مطالعات دیگری نیز نشان داد که هر چه کودک کوچک‌تر باشد، احتمال اشتباهات دارویی بیشتر است. اگرچه حدود 94 درصد این اشتباهات دارویی نیاز به مراقبت‌های پزشکی ندارند، اما برخی از این اشتباهات ممکن است منجر به عوارض جدی و حتی مرگ کودک شود.
بیشتر خطاهای دارویی با مسکن‌های مایع (مثلا شربت‌ها یا قطره‌ها) به منظور کاهش تب کودک اتفاق می‌افتد. مسکن‌های مایعی که برای کاهش تب کودک استفاده می‌شوند، شامل: استامینوفن و ایبوپروفن و همچنین داروهای آنتی‌بیوتیک و آلرژی هستند. بیشترین خطاهای دارویی در کودکانی دیده شده است، که والدین آن‌ها از شربت‌های هومئوپاتی و گیاهی برای درمان کودک خود بصورت سرخود استفاده کرده‌اند.
اشتباهات دارویی برای کودکان
حتی وظیفه‌شناس‌ترین والدین هم مرتکب اشتباهات دارویی برای کودکان می‌شوند. اما روش‌هایی برای کاهش خطر وجود دارد. در ادامه‌ی مطلب رایج‌ترین خطاهای دارویی و نکاتی برای کمک به ایمن نگه داشتن کودکان شما آورده شده است.
دوز اشتباه دارو
همیشه دوز دارو را که توسط پزشک توصیه شده است، طبق همان دستور پزشک برای کودک خود استفاده کنید. همچنین می‌توانید طبق دستور آنچه روی بسته‌بندی دارو نوشته شده است، آن را مصرف کنید. دقیق‌ترین راه برای تعیین دوز دارو، وزن بدن کودک است. بنابراین بیشتر دوزهای دارویی کودکان بر اساس وزن آن‌ها تعیین می‌شود. گاهی اوقات پزشک دوزها را براساس دامنه‌ی سنی تجویز می‌کند، که براساس تخمین وزن بر سن است.
داروهای مایع اغلب با دستوالعمل و دوز میلی‌متری مثلا در اندازه‌ی قاشق چای‌خوری یا قاشق غذاخوری ارائه می‌شوند. برای اندازه‌گیری دوز دارو نمی‌توان از هر وسیله دیگری استفاده کرد. چرا که اندازه و شکل آن‌ها نسبت به قاشق بسیار متفاوت است. همچنین استفاده از وسایل مختلف برای دارو منجر به خطا می‌شود. استفاده از قاشق چای‌خوری برای دارو نیز به دلیل کوچک بودن آن کمی سخت و ناجور است. بنابراین استفاده از قاشق غذاخوری و سرنگ‌های خوراکی برای داروهای مایع نسبت به تمام گزینه‌ها، بهتر است.
همچنین استفاده از سرنگ‌های خوراکی برای دارو راحت‌تر است. چرا که می‌توان اندازه‌ی میلی‌متری دقیق دارو را برای دوز تعیین شده روی سرنگ مشخص کرد. سرنگ و فنجان‌های کوچکی معمولا داخل جعبه‌ی داروهای مایع برای استفاده از آن دارو وجود دارند. همچنین سرنگ و فنجان‌های مخصوص مصرف دارو در فروشگاه‌های مواد غذایی نیز موجود است. گاهی اوقات نیز بعضی از داروخانه‌ها هنگامی‌که شما دارو را خریداری کرده‌اید، سرنگ یا فنجان مخصوص مصرف آن را به شما رایگان می‌دهند.
تکرار دوز
تکرار اتفاقی دوز دارو در یک روز (دو بار دادن دارو به کودک در یک روز)، یک خطای رایج در مصرف آن است. این زمانی اتفاق می‌افتد که والدین از یاد می‌برند که یک بار به کودک خود، دارو را داده‌اند. این اتفاق برای نوزادان بیشتر اتفاق می‌افتد. زیرا نوزادان نمی‌توانند به والدین بگویند که دارویشان را پیش از این توسط آن‌ها دریافت کرده‌اند.
والدین می‌توانند یک برنامه‌ی تایمر مصرف دارو و قابل برنامه‌ریزی را در تلفن هوشمند خود نصب کنند. آن‌ها می‌توانند برچسب و اطلاعات دارو را در این برنامه وارد کنند. این برنامه می‌تواند زمان دوز مصرف این دارو را برای کودک شما تعیین کند. همچنین شما می‌توانید از طریق این برنامه پیگیر باشید و زمان مصرف و دوز داروی کودک را فراموش نکنید. والدین باید اطمینان حاصل کنند که پرستار، یا هر کسی دیگری که پیش کودک آن‌ها است، موقع دادن دارو به کودک، در زمان دقیق و دوز مشخص دارو، آن را به کودک بدهند. اگر یک دوز دارو را فراموش کردید که به کودک بدهید. در دوز بعدی دو برابر آن را به کودک ندهید که بخواهید دوز فراموش شده را جبران کنید. در صورت فراموشی یک دوز دارو، با پزشک کودک خود یا داروساز صحبت کنید.
دوزهای نزدیک به هم
برنامه‌ی مصرف و دوز دارو را طبق دستوالعمل‌های روی جعبه دارو یا همانطور که پزشک گفته است، استفاده کنید. زمان دادن دوزها را نزدیک به هم نکنید. همچنین میزان دوزها ومصرف روزانه دارو را که روی برچسب دارو نوشته شده است را نیز بیشتر نکنید. بیشتر از آن دوزی که توصیه شده به کودک ندهید.
واحد اندازه‌گیری
یکی از اشتباهات دارویی برای کودکان که رایج است، مربوط به واحد اندازه‌گیری آن است. آنچه در نسخه اصلی دارو که پزشک به شما توصیه کرده است و آنچه روی برچسب خود دارو نوشته شده است ممکن است با هم مطابقت نداشته باشد. البته این عدم تطابق درست است ومشکلی ندارد. نسخه، ارتباطی بین پزشک و داروساز است که توسط پزشک نوشته شده و سپس توسط داروساز به زبان ساده، روی برچسب دارو ترجمه کرده است.
داروها در انواع و واحد‌های مختلفی هستند. از جمله: میلی‌گرم برای قرص (جامد)، میلی‌لیتر برای مایع، میکروگرم برای داروهای استنشاقی و گازی مورد استفاده است. ممکن است یک داروساز مجبور شود یک واحد را به واحد دیگر مثلا داروی جامد را به مایع تبدیل کند. تا بتواند نسخه‌ی پزشکی آن دارو را تهیه کند. مهم‌ترین نکته این است که اول با داروساز صحبت کنید تا مطمئن شوید که طرز مصرف و برچسب و دستور روی دارو را متوجه شده‌اید.
داروی اشتباه
برای اینکه اطمینان حاصل کنید آن دارو برای علائم و سن کودک شما مناسب است، و مهم‌تر اینکه دارو منقضی نشده است، همیشه برچسب دارو را برای دستورالعمل‌ها و انقضای آن، بخوانید. کارهایی که والدین نباید انجام دهند:
- برچسب داروها را از روی بطری جدا نکنید.
- داروها را برای نگهداری در ظروف دیگر خالی نکنید. (بگذارید دارو در همان بطری و بسته بندی خود باشد.)
- همچنین داروهای مشابه یا متفاوت را با یک‌دیگر مخلوط و ترکیب نکنید.
- همیشه بسته‌های قرص را با برگه‌ی دستورالعمل و اطلاعات دوز آن پس از مصرف به داخل کارتن و ظرف اصلی آن برگردانید.
- عادت کنید که داروهایی که دوره و انقضای آن تمام شده است را دور بیندازید.
- تاریخ انقضای دارو همیشه روی شیشه و بطری آن ذکر نشده است. بنابراین اگر از مصرف و انقضای آن مطمئن نیستید با داروساز مشورت کنید.
داروها معمولا به صورت خوراکی تجویز می‌شوند. اما داروهایی غیر خوراکی نیز وجود دارند. مثلا قطره‌های مربوط به گوش، چشم و بینی، پماد و کرم‌هایی برای پوست و … گاهی نیز توسط پزشک تجویز می‌شوند. همچنین همیشه مطمئن شوید که دارو را پس از استفاده در جعبه‌ی خود آن قرار داده‌اید.
نکات ایمنی
- لیستی از تمام داروهای فعلی کودک خود داشته باشید.
- اگر کودک شما دارویی مصرف می‌کند، همیشه قبل از شروع مصرف آن دارو با پزشک یا داروساز مشورت کنید. چه این دارو بدون نسخه، مکمل غذایی یا داروهای گیاهی و خانگی باشد.
- همه‌ی داروها را (از جمله با نسخه یا بدون نسخه، کرم‌های تجویزشده پوستی، قرص یا شربت‌های ویتامین و انوع قطره‌ها (هومیوپاتی و…) دور از دسترس کودک خود قرار دهید. مثلا آن‌ها را در کابینت‌هایی که در بلندی هستند یا جعبه‌ی وسایل دارویی نگه داری کنید و مطمئن شوید کودک دستش به آن نمی‌رسد.
- بعد از هر بار استفاده از داروها آن را در جای خود بگذارید. حتی اگر قصد دارید دوباره از آن به زودی استفاده کنید. حتما از اینکه دارو دور از دسترس کودکتان است، اطمینان حاصل کنید.
- همیشه در مورد هرگونه حساسیت دارویی و آلرژی کودک خود، در مصرف یک دارو، آن را با پزشک و داروساز در میان بگذارید.
- مطابق دستورالعمل روی برچسب دارو و طبق گفته‌ی داروساز از داروها استفاده کنید.
- با کودکان خود در مورد اینکه این یک دارو است صحبت کنید. همچنین به آن‌ها متذکر شوید که دارو یک آبنبات نیست که بخواهند سرخود آن را مصرف کنند.
- اگر شما حواستان نبوده و کودکتان دارویی را سرخود مصرف کرده است، بلافاصله با درمانگاه نزدیک محل خود تماس بگیرید.
- شماره‌ی درمانگاه یا مراکز دفع سموم بدنی نزدیک محل خود را در تلفن خود ذخیره داشته باشید.
- همچنین این شماره را به نزدیکان و دوستانتان که گاهی اوقات از کودکتان مراقبت می‌کنند، پیامک کنید. تا آن‌ها هم در صورت لزوم شماره‌ی آن را داشته باشند.
سخن آخر
در این مطلب سعی کردیم تمام اشتباهات دارویی برای کودکان را نام ببریم. تا والدین با د نظر گرفتن این موارد، دچار اشتباه ناخواسته نشوند و سلامت کودک خود را تحت‌الشعاع قرار ندهند. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر سوال یا نظری دارید، در قسمت کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
