مقدمه
گاهی اوقات با وجود اینکه قد پدر و مادر هر دو بلند است، اما قد یکی از بچه‌های خانواده نسبت به بقیه بچه‌ها کوتاه است. آیا این کوتاهی قد نگران‌کننده است؟ چگونه می‌توان تشخیص داد که این وضعیت طبیعی است و یا نشان‌دهنده‌ی یک مشکل جدی است؟ در ابتدای امر باید این نکته را بگوییم که هیچ دو بچه‌ای شبیه به هم نیستند. در واقع رشد هر کودکی با کودک دیگر متفاوت است. با این حال در یک خانواده اینکه یکی از کودکان قد کوتاه‌تری داشته باشد برای والدین نگران‌کننده و ناراحت‌کننده است. بنابراین در این مطلب به توضیح در مورد کوتاهی قد در کودکان پرداخته‌ایم.
جانیس هرد (Janice Heard) متخصص اطفال است. وی در مورد کوتاهی قد یک کودک در یک خانواده می‌گوید: “این مسئله یک نگرانی بسیار رایج است که والدین دارند، به خصوص اگر همه‌ی اعضای خانواده‌ی کودک قد بلند باشند.” در حالی که قد کوتاه‌تر بودن معمولا جای نگرانی ندارد، با این حال گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل اساسی باشد، بنابراین همیشه ارزش این را دارد که این مسئله را در مورد کودک قد کوتاه خود بررسی کنید.”
قد کوتاه طبیعی
چه زمانی قد کوتاه طبیعی است؟ نگاهی به یک کلاس پیش‌دبستانی بیندازید، احتمالا دامنه وسیعی از ارتفاعات را خواهید دید، این در حالی است که به احتمال زیاد، بیشتر کودکان کاملا در محدوده طبیعی رشد خود قرار دارند.
پریتا کریشنامورتی (Preetha Krishnamoorthy) متخصص غدد کودکان است. وی در این مورد توضیح می‌دهد: “وقتی به منحنی رشد نگاه می‌کنید، صدک 50 به این معنی است که اگر 100 بچه دارید، 50 بچه از آن خط بلندتر و 50 بچه کوتاه‌تر خواهند بود.” بر اساس نمودار رشد سازمان جهانی بهداشت، که برای کانادا اقتباس شده است، محدوده بین یک پسر چهار ساله در صدک سوم و یک پسر در صدک 97، 16 سانتی‌متر (یا کمی بیشتر از 15.24 سانتی‌متر) است. اگر در نظر داشته باشید که در یک کلاس طیفی از سنین وجود دارد، قطعا به طور طبیعی برخی از بچه‌ها از نظر رشد قد بر بچه‌های دیگر برتری دارند.
پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت رشد کودک خود مقاله‌ی تغییرات رشد طبیعی در کودکان را از سایت بهترین مادر را مطالعه کنید.
عوامل تاثیرگذار
در بیشتر موارد، قد فرزند شما بر اساس ژنتیک است. کریشنامورتی می‌گوید: “اگر پدر و مادر هر دو قد بلند نباشند، انتظار ندارید که یک کودک خیلی قد بلند شود.” هرد می‌گوید، اگر چه افراد تصور می‌کنند اندازه نوزاد آن‌ها در هنگام تولد نشانه‌ای از وضعیت او در آینده است. با این حال این موضوع ربطی به زایمان زودرس یا بسیاری از عواملی که بر رشد در رحم تأثیر می‌گذارند، از جمله تغذیه مادر یا استرس مادر، ندارد.
در واقع گفته می‌شود، زمانی که کودک شما به بزرگسالی قد می‌رسد می‌تواند متفاوت باشد. برخی از کودکان مسئله‌ای به نام “تاخیر رشد مشروط (constitutional growth delay)” دارند، به این معنی که دیرتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند.
هرد در ادامه می‌گوید: “بچه‌ها حتی در دوره‌ای که یک کودک نوپا هستند، می‌توانند نشانه‌هایی از تاخیر در بلوغ را نشان دهند. در واقع آنچه اتفاق می‌افتد این است که ساختار سن استخوانی جوان‌تر از سن تقویمی است. حتی یک کودک دو ساله نیز می‌تواند سن استخوانی شبیه یک کودک یک ساله داشته باشد.”
با این حال اگر به دنبال علائم باشید، پزشکان معمولا این وضعیت را تا سال‌های بلوغ تشخیص نمی‌دهند، زمانی که کودک خیلی از همکلاسی‌های خود عقب است. در این موقعیت فقط مسئله‌ی انتظار برای جهش رشد کودکان مطرح است. کودکان در نهایت به قد خود می‌رسند و به قد معمولی یک بزرگسال می‌رسند.
وضعیت نگران‌کننده
چه زمانی کوتاهی قد یک کودک نگران‌کننده است؟ در پاسخ به این سوال کریشنامورتی می‌گوید: “گاهی اوقات یک دلیل پزشکی برای کوتاهی قد کودک وجود دارد. در بسیاری از موارد، با شناسایی و درمان زودهنگام مشکل، کودک می‌تواند به پتانسیل قدی که ژن‌های او تعیین می‌کند، برسد. به همین دلیل مهم است که کودک شما سالی یک بار توسط پزشک معاینه شود تا قد و وزن او در نمودار رشد ترسیم شود. شما قصد دارید زودتر به مسائل مربوط به کودکان خود بپردازید، چرا که زمانی که کودکان به بلوغ می‌رسند، انجام درمان در مورد مشکل آن‌ها سخت‌تر می‌شود.”
کریشنامورتی می‌گوید: “پزشکان زمانی نگران قد کودک می‌شوند که بر اساس ژنتیک رشد قد آن‌ها منطقی نباشد (به عنوان مثال اگر والدین هر دو قد بلند باشند و کودک قد کوتاه) یا زمانی که نرخ رشد کودک تغییر می‌کند یا از منحنی رشد خود خارج می‌شود.”
هرد می‌گوید: “یکی دیگر از نشانه‌های وضعیت قرمز این است که وزن کودک در صدک بسیار بالاتر از قد او باشد که می‌تواند نشان دهنده مشکل تیروئید باشد.”
بیماری‌های تاثیرگذار
سایر دلایل پزشکی برای رشد ضعیف عبارتند از بیماری کرون تشخیص داده نشده، بیماری سلیاک، آسم ضعیف کنترل شده، مشکلات مادرزادی قلبی و بیماری کلیوی. گاهی اوقات یک بیماری برای اولین بار به دلیل کوتاهی قد مشاهده می‌شود، مانند سندرم ترنر، که در آن یک زن یک کروموزوم ایکس را از دست داده یا تا حدی آن را از دست داده است. همچنین در موارد نادر، ممکن است مشکل کمبود هورمون رشد انسانی وجود داشته باشد.
حمایت از کودکان در سنین پایین
اگر پزشک کودک شما نگران سرعت رشد فرزند شما است، می‌توانید چند قرار ملاقات با او برای کودک خود تنظیم کنید. در این قرارهای ملاقات، پزشک رشد کودک را پیگیری می‌کند و بررسی می‌کند که آیا وضعیت کودک بهبود می‌یابد یا خیر. پزشک از شما در مورد قد اعضای خانواده‌تان سؤال می‌کند تا ببیند آیا سابقه کوتاه‌قدی در خانواده وجود دارد یا خیر.
هرد در این مورد می‌گوید: “گاهی اوقات این ژن‌ها برای مدتی پنهان می‌شوند و یک بچه کوچک چند نسل بعد آن‌ها را دریافت می‌کند.” پزشکان درباره‌ی زمان بلوغ پدر و مادر و تغذیه و رژیم غذایی می‌پرسند تا مشخص کنند که آیا علت زمینه‌ای وجود دارد یا خیر. همچنین پزشکان ممکن است آزمایش خون را برای غربالگری بیماری‌های مزمن یا مشکل تیروئید انجام دهند و برای بررسی سن استخوان درخواست عکس‌برداری با اشعه ایکس کنند.
کریشنامورتی می‌گوید: “در برخی موارد، ممکن است به یک متخصص غدد اطفال ارجاع داده شوید که ممکن است بخواهد هورمون رشد انسانی را آزمایش کند.”
مراقبت از وضعیت روحی کودک
صرف نظر از اینکه مشکلی در مورد قد کودک شما وجود دارد یا خیر، کریشنامورتی تاکید می‌کند که هرگز کاری نکنید که فرزند کوچک شما به دلیل قد کوتاه خود احساس کند که مشکلی در او وجود دارد. شما نباید اجازه بدهید که کودک شما به دلیل مشکلی که دارد، خجالت‌زده شود.
به هر حال پیگیر وضعیت رشد کودک خود باشید و در صورت نیاز به دنبال مراقبت پزشکی باشید. به طور کلی اگر اطمینان دارید که همه چیز عادی است، در مورد کوتاهی قد آن‌ها صحبت نکنید. کریشنامورتی می‌گوید: “سالم و نرمال بودن، اما با قد کوتاه بسیار بهتر از مقابله با سایر مسائل پزشکی است که به دلایل مختلف همراه با درمان هستند. سرنوشت بعضی از بچه‌ها قد کوتاه و بعضی دیگر از بچه‌ها قد بلندتر است. تا زمانی که کودکان ما سالم هستند، ما باید روی نقاط قوت کودکان خود تمرکز کنیم و اعتماد به نفس آن‌ها را تقویت کنیم.”
