این بار می‌خواهیم در رابطه با یک مسئله‌ی مهم در سلامتی کودکان صحبت کنیم، و آن کمبود خواب در کودکان است. کم خوابی بچه‌ها مشکل بزرگی است که تا هنوز بزرگ‌تر نشده است، باید به آن رسیدگی کرد.
چالش‌هایی که در مورد زمان خواب وجود دارد، برنامه‌های شلوغ و گوشی و تبلت و تلویزیون، خواب را از بچه‌ها سلب می‌کند و منجر به شکست‌های بزرگ در رشد و رفتار آنها می‌شود.
تجربه یک خانواده از کم خوابی پسرشان جک 5 ساله
وقتی جک پنج ساله به اندازه کافی نمی خوابید، صبح خودش نبود. او یک گربه بود. روی زمین می خزید و با میو به والدینش پاسخ می داد. مادرش ریچل می‌گوید: “اینگونه می‌فهمیدیم که او واقعاً خسته است.”
دیر خوابیدن و بیدار شدنِ زودهنگام، همه خانواده را تحت تأثیر قرار می داد، اما به نظر می رسید جک به شکل ویژه‌ای تحت تأثیر قرار گرفته است. او هنوز صبح‌ها به‌طور آشکار خسته بود و وقتی مثل گربه در خانه نمی‌خزید و راه می‌رفت، معمولا به چیزهایی برخورد می‌کرد و در اطراف پرسه می‌زد و ناله می‌کرد.
او در مدرسه از همکلاسی های مهدکودک خود ناراحت می شد یا با کوچکترین بی عدالتی اشک می ریخت. معلمانش گفتند که او در تمرکز مشکل داشت.
ریچل می گوید: “او نمی دانست با خودش چه کند. من احساس می‌کردم که ما پدر و مادر بدی هستم، زیرا بدیهی است که او خواب کافی نداشت.”
طبق گفته‌ی آکادمی پزشکی خواب آمریکا، کودکان سه تا پنج ساله باید 10 تا 13 ساعت در روز چشم بسته باشند و کودکان 6 تا 12 ساله باید بین 9 تا 12 ساعت هر شب بخوابند. اما در یک نظرسنجی که در سال 2014 توسط بنیاد ملی خواب در ایالات متحده انجام شد، تخمین زده شد که تقریباً یک سوم از کودکان شش تا یازده ساله، هشت ساعت یا کمتر در شبانه روز می‌خوابند.
در کانادا، یک گزارش سال 2016 نشان داد که 31 درصد از بچه‌های مدرسه‌ای کم‌خواب هستند و هر شب 30 دقیقه تا یک ساعت کمتر از یک دهه پیش می‌خوابند. این گزارش همچنین نشان داد که یک سوم از کودکان در سن مدرسه حداقل در برخی مواقع در به خواب رفتن یا در خواب ماندن مشکل دارند.
دیر خوابیدن، بیدار شدن در شب و بیدار شدن زودهنگام همگی احتمال خواب کامل کودک را کاهش می دهند.
شلی ویس (Shelly Weiss)، متخصص مغز و اعصاب اطفال که کلینیک خواب/عصب شناسی در بیمارستان کودکان بیمار تورنتو را اداره می کند، می گوید: “در حالی که برخی از کودکان دارای اختلالات خواب هستند، مانند آپنه خواب یا سندرم پای بی قرار، اما تعدادشان بسیار کم است. و قطعاً بیشتر مسئله مربوط به خواب بچه‌ها نه به این اختلالات بلکه به سبک زندگی مرتبط است.”
وندی هال (Wendy Hall)، یک پرستار و کارشناس خواب در دانشگاه بریتیش کلمبیا در ونکوور، می‌گوید که بیشتر اوقات، یک چیزی در محیط یا روال کودک، مانع از خواب کافی کودک می‌شود.
هال می‌گوید: “چیزهایی مانند نداشتن برنامه‌های معمول خانگی، تقویت نکردن زمان خواب و استفاده از گوشی و تبلت، نه فقط در عصر بلکه در طول روز، همگی بر خواب کودک تأثیر می‌گذارند.”
زود خواباندن بچه ها و مجبور کردن آنها به ماندنشان در آنجا برای داشتن یک خواب خوب، تلاش زیادی می طلبد. و والدینی که یک روز پرکار و سخت را پشت سر گذاشته‌اند، اغلب احساس می کنند که این جنگی است که ارزش جنگیدن ندارد. اما چیزهای زیادی در کودکتان در اثر کم خوابی در خطر است.
شناخت کمبود خواب در کودکان
وقتی بچه ها می خوابند، فرآیندهایی در مغز و سایر نواحی بدن اتفاق می افتد که از رشد، سلامت، حافظه و رشد شناختی آنها حمایت می کند. اطلاعات یکپارچه شده و در حافظه‌ی بلند مدت ذخیره می شود، هورمون رشد انسانی آزاد می شود، جریان خون برای بازیابی انرژی به عضلات فرستاده می شود، بافت های شکسته بازسازی می شوند و سلول های عصبی دوباره بازسازی می شوند.
کودکانی که به اندازه کافی نمی خوابند اغلب تحریک پذیر، فراموشکار هستند و در تنظیم هیجانات خود مشکل دارند.
اما زمانی که کودک کم‌خواب است همیشه این ویژگی‌ها در مقابل والدین مشخص نیست. مثلا برخی ممکن است در راه آمدن از مدرسه به خانه بخوابند.
بچه های دیگر، به ویژه کودکان نوپا و پیش دبستانی، وقتی کم‌خواب هستند، اصلاً خواب آلود به نظر نمی رسند. آنها در واقع وقتی کم خواب هستند، بیش فعال می شوند.
هال می گوید: “والدین می گویند، او خسته به نظر نمی رسد من او را بیدار نگه می دارم. متأسفانه، این می تواند مشکل را تشدید کند.”
علاوه بر این، زندگی مدرن پرمشغله‌ی ما با در نظر گرفتن خواب طراحی نشده است. روزهای کاری والدین طولانی‌تر می‌شود، به این معنی که شام دیرتر خورده می‌شود، زمان خواب هم دیرتر می‌شود.
اما یکی از نگران‌کننده‌ترین مقصران خارج شدن از ریل خواب در دوران مدرن، افزایش استفاده از گوشی و تبلت است. نور آبی ساطع شده از تبلت ها و گوشی های هوشمند در ترشح ملاتونین، هورمونی که بدن برای سیگنال دادن به خواب تولید می کند، اختلال ایجاد می کند. به همین دلیل است که کارشناسان توصیه می کنند بچه ها و بزرگسالان یک تا دو ساعت قبل از خواب صفحه نمایش را خاموش کنند. اما حتی استفاده از صفحه نمایش در اوایل روز نیز می تواند در خواب تداخل ایجاد کند.
مطالعه‌ای در سال 2017 روی بچه‌های شش ماهه تا سه ساله انجام شد که نشان داد، به ازای هر ساعت اضافی که کودک در طول روز در گوشی می‌گذراند، تقریباً 16 دقیقه کمتر می‌خوابد.
والدین اغلب استفاده از گوشی توسط کودکان خود را با مقایسه با اینکه خودشان هم در جوانی تلویزیون تماشا می‌کردند و بازی‌های ویدیویی انجام می‌دادند توجیه می‌کنند؛ اما دستگاه‌هایی که امروزه کودکان استفاده می‌کنند متفاوت است.
میشل پونتی (Michelle Ponti)، متخصص اطفال در لندن، و رئیس گروه ویژه سلامت دیجیتال انجمن اطفال کانادا است. او درباره کمبود خواب در کودکان می‌گوید: “اکنون دستگاه‌های دیجیتال همراه با حرکات روشن و فانتزی می‌باشند و بسیار تعاملی‌تر هستند، و بچه‌ها دائماً از این فعالیت به آن فعالیت می‌روند. مغز کودک دائماً مجبور است تمام آن تصاویر را درک کند. این صفحه نمایش های محرک، زمان را از سایر فعالیت ها، مانند ورزش و مطالعه، که برای خواب خوب شبانه مفید هستند، می گیرد. بچه‌های بزرگ‌تری که تلفن‌هایشان را در اتاق‌خواب‌هایشان نگه می‌دارند، اغلب تا دیروقت از آنها استفاده می‌کنند، چیزی که والدین ممکن است حتی متوجه نشوند.”
بر اساس یک نظرسنجی در سال 2011 از بنیاد ملی خواب، 72 درصد از افراد 13 تا 18 ساله قبل از خواب تلفن های خود را به اتاق خواب خود می برند. و 18 درصد از آنها حداقل چند بار در هفته با تماس تلفنی یا پیامک از خواب بیدار می شوند.
اثرات طولانی مدت کم خوابی در کودکان
اثرات بد خوابی فقط در روز بعد مشهود نیست. کم خوابی همچنین می تواند بر سلامت طولانی مدت کودک نیز تأثیر بگذارد. مطالعات نشان داده است که کودکانی که کم خواب هستند، شانس بیشتری برای اضافه وزن یا چاقی دارند. آنها همچنین در معرض خطر فشار خون بالا هستند و بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری می‌باشند.
کودکانی که به اندازه کافی نمی‌خوابند و زمان زیادی را روی گوشی و تبلت می‌گذرانند، احتمال بیشتری دارد که با عجله عمل کنند و تصمیم‌های ضعیف‌تری بگیرند.
کودکانی که به خوبی استراحت نمی کنند، همچنین فراموشکارتر، تحریک پذیرتر و به احتمال زیاد درگیر رفتارهای پرخطرتری خواهند شد، به ویژه در نوجوانی، و احتمال بیشتری دارد که افکار خودکشی داشته باشند.
هال می گوید که این دسته از کودکان در مدرسه از نظر درسی اغلب آسیب می بیند. نداشتن خواب کافی می تواند تمرکز را دشوار کند و بر توانایی مغز برای تثبیت و به خاطر سپردن آنچه در طول روز آموخته شده است، تأثیر می گذارد. حتی برخی از بچه ها در کلاس به خواب می روند.
به گفته کارشناسان، یکی از زمینه هایی که توجه ویژه والدین و پزشکان را ضروری می کند، تعامل پیچیده بین خواب و ADHD (اختلال کم‌توجهی) است. به خوبی ثابت شده است که کودکان مبتلا به ADHD، اغلب در به خواب رفتن و به خواب ماندن مشکل دارند، که می تواند با داروهای آنها، که محرک هستند، بدتر شود.
برخی از محققان حتی این نظریه را مطرح کرده اند که ADHD در واقع یک اختلال ریتم شبانه روزی است که با کمبود خواب در شب و چالش های رفتاری در طول روز مشخص می شود.
در عین حال، نداشتن خواب کافی می تواند باعث تکانشگری (تصمیمات عجولانه گرفتن از طریق واکنش خودکار بصورت هیجانی)، بی توجهی و مشکلاتی در تنظیم احساسات شود که همه نشانه های ADHD هستند. اما توجه به این نکته مهم است که کمبود خواب به خودی خود باعث ADHD نمی شود.
پونتی می‌گوید تعداد زیادی از بچه‌هایی که به کلینیک او می‌آیند، در حال دویدن هستند. این کودکان اغلب با چالش های رفتاری، رشد عصبی یا یادگیری سر و کار دارند، و تنها پس از بررسی است که متوجه می شود به اندازه کافی نمی خوابند. پونتی می‌گوید:.
برای اینکه خودتان بفهمید که آیا رفتار یا اختلالات عاطفی کودک شما به دلیل کم خوابی است یا چیز دیگری، می توانید دقت کنید که آیا او در آخر هفته، زمانی که مجبور نیست زود از خواب بیدار شود، بهتر رفتار می کند یا عمل می کند یا نه. برای افزایش میزان خواب کودکتان برای یک یا دو هفته تلاش کنید و ببینید آیا این رفتار بهبود می یابد یا خیر.
