مقدمه
بسیاری از والدین این سوال را می‌پرسند: “آیا کودک من آنطور که باید رشد می‌کند؟” بسیاری از والدین در مورد رشد کودک خود و اینکه آیا رشد کودک طبق الگوی طبیعی پیش می‌رود یا خیر، دچار وسواس می‌شوند. این حساسیت والدین باعث ایجاد چالش برای آن‌ها می‌شود. در این شرایط بهتر است والدین به دنبال دانش درست در این زمینه باشند. ما برای کمک به والدین عزیز در این زمینه در این مطلب به توضیح در مورد تغییرات رشد طبیعی در کودکان پرداخته‌ایم.
تولد تا یک سالگی
رشد طبیعی
از بدو تولد تا سن یک سالگی کودک، فرزند شما سه برابر افزایش وزن و حدود 25 سانتی‌متر افزایش قد خواهد داشت. یک نوزاد با اندازه متوسط در بدو تولد 50 سانتی‌متر طول دارد و تا یک سالگی به حدود 76 سانتی‌متر می‌رسد. همچنین توجه کنید که پسران معمولا کمی بلندتر از دختران هستند. علاوه‌بر این به گفته متخصصان تغذیه کانادا، نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند در شش ماه اول زندگی سریع‌تر از نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند رشد می‌کنند و سپس در شش ماه دوم زندگی کندتر رشد می‌کنند.
معاینات
در جلسات ویزیت با پزشک، پزشک چه مسائلی را بررسی می‌کند؟
پزشک کودک شما وزن، قد و دور سر را هر ماه برای شش ماه و سپس هر دو ماه یک بار تا یک سالگی بررسی می‌کند تا مطمئن شود کودک شما به طور طبیعی رشد می‌کند. فابیان گورودزینسکی (Fabian Gorodzinsky)، دانشیار اطفال در دانشگاه است. وی در این مورد می‌گوید: “اگر وزن، قد و دور سر همه در یک پارامتر مشخص قرار می‌گیرند، این الگوی کودک است. به عنوان مثال، کودکی که در پایین جدول رشد برای هر سه پارامتر قرار دارد، یک کودک کوچک است و یکی که در انتهای بالای جدول قرار دارد یک کودک بزرگ است، اما هر دو کودک وضعیت عادی و نرمالی دارند.”
مشکل
اگر هر یک از سه مورد گفته شده در مورد اندازه مشکل داشته باشند، پزشکان نگران می‌شوند. Gorodzinsky در این مورد می‌گوید: “در واقع این مسئله یکی از مهم‌ترین نشانه‌هایی است که نشان می‌دهد مشکلی در کودک وجود دارد، مانند عفونت مزمن یا مشکلی جدی‌تر مانند مشکل قلبی.” معمولا در ابتدا وزن تحت تاثیر قرار می‌گیرد و بعد از آن قد تحت تاثیر قرار می‌گیرد. برای اینکه قد کودک رشد نکند، این رویداد باید بسیار مزمن‌تر و شدیدتر باشد.
یکی از مادران در این مورد می‌گوید: “در 5 ماهگی رشد نوزاد من کاهش یافت. در این شرایط ما تصمیم گرفتیم در مقابل اینکه فرض کنیم که او یک نوزاد کوچک است، در مورد وضعیت او تحقیق کنیم. یک متخصص قلب کودکان متوجه شد که نوزاد من بیماری قلبی دارد که انرژی بدن کوچک او را کاهش می‌دهد. پس از جراحی قلب در یک سالگی برای رفع این مشکل، نوزاد من رشد طبیعی خود را بدست آورد.”
افزایش قد
گورودزینسکی در مورد افزایش قد اینطور می‌گوید: “افزایش قد بسیار در سال اول معمولا دلیلی برای نگرانی نیست. در موارد بسیار نادر، یک کودک واقعا بزرگ به دلیل هورمون رشد بیش از حد ممکن است به یک بیماری ژنتیکی یا غدد درون‌ریز مانند هورمون رشد درگیر شود.
افزایش اندازه دور سر
وقتی رشد دور سر کودک در مقایسه با وزن و قد کند است، ممکن است نشان دهنده مشکل در رشد مغز باشد و اگر سر خیلی سریع رشد کند، ممکن است به دلیل وجود مایعات اضافی در مغز باشد. اگر نگرانی در این مورد دارید با پزشک اطفال فرزند خود صحبت کنید.
رده سنی یک تا سه سالگی
رشد طبیعی
در طی سال‌هایی که کودک شما یک کودک نوپا است، سرعت رشد به آرامی کاهش می‌یابد و دست‌ها، پاها و شکم بسیار چاق کودک شما لاغر می‌شوند. در سن بین یک تا سه سالگی، پسران و دخترانی که در وسط نمودار رشد قرار دارند، از 74 تا 94 سانتی‌متر و به وزن 14 کیلوگرم خواهند رسید.
پیشنهاد ما: مطالعه‌ی مقاله تاثیر بازی بر رشد کودکان.
معاینات
در ویزیت‌های بین سن یک تا سه سالگی باید انتظار چه معایناتی داشت؟
در این سن، پزشک کودک شما ایده خوبی از مسیر رشد او دارد. پزشک قد، وزن و دور سر را هر سه ماه یکبار از 12 تا 18 ماهگی بررسی می‌کند، سپس شش ماه بعد در دو سالگی و پس از آن به صورت سالانه این بررسی را انجام می‌دهد. اندازه‌گیری سر در دو سالگی اهمیت کمتری پیدا می‌کند. این در حالی است که پزشک شروع به محاسبه بی‌ام‌آی(شاخص توده بدنی) کودک شما می‌کند تا ببیند آیا وزن او نسبت به قد او منطقی است یا خیر.
مشکل
اگر کودک شما کوچک‌تر از حد انتظار است، در موارد نادر، ممکن است به دلیل یک بیماری زمینه‌ای باشد. مایلین دانداوینو (Mylène Dandavino) متخصص اطفال است. وی در این مورد می‌گوید: “شایع‌ترین مشکلی که در این مرحله نگران آن هستیم، افزایش وزن کودکان است. چرا که کودکان غذاهای ناسالم زیادی می‌خورند و غذای سالم کافی نمی‌خورند.” والدین بچه‌های فوق قد بلند ممکن است نگران این باشند که فرزندشان به سرعت بزرگ می‌شود. دانداوینو می‌گوید: “کودکان اغلب همان مسیر رشد والدین خود را دنبال می‌کنند. پس از والدین خود بپرسید که چگونه در کودکی رشد کرده‌اند.”
رده سنی چهار تا نه سالگی
قد و وزن به طور پیوسته در حال افزایش است و پسران و دختران حدود 5 تا 7.5 سانتی‌متر در سال اضافه می‌کنند. بنابراین یک کودک چهار ساله در وسط نمودار تا سن نه سالگی حدود یک 30.48 سانتی‌متر بلندتر خواهد بود و اندازه آن 132 سانتی‌متر است. دخترانی که دوران بلوغ را زود شروع می‌کنند، در سن هشت یا نه سالگی، ممکن است جهش بزرگ رشد خود را آغاز کنند.
معاینات
در این بازه‌ی سنی چه چیزی برای پزشک کودک شما مهم خواهد بود؟ آیا مورد خاصی در این سن مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؟ پزشک فرزند شما به بررسی قد و وزن او و محاسبه بی‌ام‌آی او به طور سالانه ادامه خواهد داد.
مشکل
گورودزینسکی در این مورد می‌گوید: “رشد کند در کودکان مدرسه‌ای به احتمال زیاد به دلیل یک مشکل غدد درون ریز (endocrine)، مانند عملکرد نادرست غده هیپوفیز است.
دنداوینو تاکید می‌کند که تزریق هورمون رشد فقط در مواقعی که از نظر پزشکی ضروری باشد، استفاده می‌شود. اما تزریق‌ها قد کودکی را که از نظر ژنتیکی کوتاه‌تر برنامه‌ریزی شده است، افزایش نمی‌دهد و ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند.
رده سنی ده تا 14 سالگی و بیشتر
رشد طبیعی
بلوغ دومین جهش بزرگ رشد در زندگی کودک است که بیشترین افزایش قد را بین سنین 9 تا 11 سالگی برای دختران کانادایی دارد. انتظار داشته باشید که رشد دخترتان حدود 23 تا 28 سانتی‌متر باشد. هنگامی که دختر شما پریود می‌شود، صفحات رشد در استخوان‌ها بسته می‌شود و او به قد بالغ خود می‌رسد، به طور متوسط 163 سانتی‌متر. پسرها بیشتر رشد خود را بین سنین 11 تا 16 سالگی خواهند داشت. در دوران نوجوانی، بچه‌ها حدود 26 تا 28 سانتی‌متر افزایش می‌یابند و به میانگین قد بزرگسالان به 175 سانتی‌متر می‌رسند. برای هر دو جنس، دست‌ها، پاها و پاها سریع‌تر از تنه رشد می‌کنند، که می‌تواند ظاهری ناهنجار و گنگ به پیش‌نوجوان بدهد. از آنجایی که جهش رشد بلوغ دختران زودتر اتفاق می‌افتد، آن‌ها ممکن است چند سال جلوتر از پسران باشند.
معاینات
پزشک کودک شما به بررسی قد و وزن او ادامه می‌دهد.
مشکل
اگر به نظر می‌رسد رشد کودک شما متوقف شده است، آن را با پزشک خود در میان بگذارید. کودکانی که قد کوتاه و اضافه وزن دارند ممکن است مشکل تیروئید داشته باشند که با یک آزمایش خون ساده قابل بررسی است. با این حال مشکل تیروئید در یک کودک غیر معمول است. دنداوینو در همین مورد می‌گوید معمولا بچه‌هایی که قد کوتاهی دارند و اضافه وزن دارند زیاد غذا می‌خورند و به اندازه کافی ورزش نمی‌کنند. رشد خیلی سریع گاهی اوقات باعث ایجاد مشکلات سلامتی می‌شود. یکی از مادران در این مورد می‌گوید: “فرزند من در حوالی تولد 11 سالگی خود جهش رشدی داشت. در این روند 4.5 کیلوگرم وزن کم کرد و در آستانه کم خونی قرار گرفت. در این وضعیت احساس ترسناکی نسبت به وضعیت دخترم داشتم. پس از چند ماه تغذیه‌ی خوب وزن و قد دخترم تناسب خوبی پیدا کردند.”
اثرات رشد سریع
کودکانی که به سرعت رشد می‌کنند ممکن است درد در استخوان‌های پاهای خود احساس کنند، که اغلب به آن دردهای رشد (growing pains) می‌گویند. این دردها مضر نیستند، اما می‌توانند ناراحت‌کننده باشند. ماساژ دادن پاها ممکن است کمی درد را تسکین دهد. Gorodzinksy در این مورد می‌گوید: “برخی از کودکان نیز دردهای رشد را به عنوان یک درد حاد و ناگهانی قفسه سینه تجربه می‌کنند. به این دلیل است که غضروف، نوار الاستیکی که دنده را به جناغ می‌پیوندد، ممکن است با سرعتی برابر با استخوان‌ها رشد نکند، بنابراین کششی وجود دارد که مانند درد شدید است.”
سخن آخر
در این مطلب تغییرات رشد طبیعی در کودکان در سنین مختلف توضیح داد شد. در کنار دانستن این اطلاعات باید بدانید که چه مواردی باعث ایجاد اختلال در رشد کودک شما شده است. موارد بسیاری هستند که باعث اختلال و عقب افتادن کودک از رشد طبیعی خود می‌شوند. یکی از این موارد کمبود خواب در کودکان است. بنابراین بهتر است والدین به عنوان افرادی که وظیفه‌ی مراقبت از فرزند خود را دارند، به عوامل ریشه‌ای نیز توجه کنند.
