مقدمه
چند هفته اول شیردهی برای بسیاری از مادران روزهای سختی است. مادران در کنار مشکلات پس از زایمانی که دارند، در مورد شیردهی و نحوه‌ی گرفتن نوک سینه توسط نوزاد نیز مشکل دارند. طبیعی است که مادران در این شرایط به دنبال یک راهکار برای آسان کردن شرایط خود باشند. یکی از این موارد استفاده از دارو و قرص‌های موجود در این زمینه است. یکی از این قرص‌ها دومپریدون است. دومپریدون یکی از داروهایی است که به طور گسترده برای مادرانی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، تجویز می‌شود. برای بسیاری از مادران، این یک داروی معجزه آسا برای افزایش شیر است، اما برای برخی از زنان، می‌تواند خطرناک باشد. بنابراین برای کسب اطلاعات بیشتر توسط مادران در این مطلب به توضیح در مورد قرص شیردهی دومپریدون پرداخته‌ایم.
دومپریدون
قرص دومپریدون دارویی است که با نسخه در دسترس است. به گفته بهداشت کاندا، دومپریدون می‌تواند خطر ابتلا به ضربان قلب نامنظم (abnormal heart rhythms) و مرگ ناگهانی را افزایش دهد و باید با احتیاط برای بیمارانی که در معرض خطر بالای ابتلا به ضربان قلب نامنظم هستند، تجویز شود.
عملکرد
دومپریدون چگونه به زنان شیرده کمک می‌کند؟
علی‌رغم تلاش‌های متعدد توسط یک شرکت داروسازی برای تصویب دارو توسط سازمان غذا و دارو یا FDA (Food and Drug Administration)، این قرص‌ها برای استفاده برای هیچ شرایطی در ایالات متحده تایید نشده‌اند و نمی‌توانند به طور قانونی به بازار عرضه شوند. با این حال، دومپریدون در بیش از 100 کشور در سراسر جهان از جمله کانادا استفاده می‌شود. در کانادا تقریبا دو میلیون نسخه در هر سال نوشته می‌شود که بسیاری از آن‌ها با هدف افزایش شیر مادر هستند.
این در حالی است که این دارو فقط برای مصرف برای این مسئله نیست. در منطقه‌ای که مجوز استفاده از این دارو باشد، دومپریدون برای کمک به مشکلات معده تجویز می‌شود. با این حال این دارو همچنین غده هیپوفیز را تحریک می‌کند تا پرولاکتین را افزایش دهد. جک نیومن (Jack Newman) یکی از برجسته‌ترین پزشکان کانادایی که متخصص شیردهی است. وی معتقد است که پرولاکتین هورمون تولید شیر است.
هنگامی که دومپریدون برای زنان شیرده تجویز می‌شود، معمولا منجر به افزایش عرضه شیر مادر می‌شود. بنابراین پزشکان 30 سال است که آن را بدون برچسب مصرفی برای شیردهی در کانادا تجویز می‌کنند.
مطالعات کمی در این زمینه توانسته‌اند اثربخشی این دارو را کمی کنند. به گفته نیومن، مطالعه‌ای روی 1000 مادر که سال گذشته توسط بیمارستان کودکان بیمار تورنتو در کلینیک نیومن انجام شد، نشان داد که دومپریدون باعث افزایش 28 درصدی شیر می‌شود.
کارهای قبل از تجویز دارو
نیومن در این مورد می‌گوید: “من ترجیح می‌دهم زمانی که یک مادر به ما مراجعه می‌کند، ابتدا مادر و نوزاد را به صورت جدا ارزیابی کنیم تا بررسی کنیم که آیا مشکلات تامین شیر بدون دارو حل می‌شوند یا خیر. گاهی اوقات ما منتظر می‌مانیم که ببینیم نتایج راهکارهای بدون دارو چگونه خواهد بود. در ابتدا ما به مادران آموزش می‌دهیم که دهان کودک را به سینه‌ی خود به درستی جفت کنند. هر چه جفت بین سینه مادر و دهان نوزاد بهتر باشد، نوزاد شیر بیشتری را از مادر دریافت می‌کند.”
وی در ادامه می‌گوید: “به مادران آموزش داده می‌شود که چگونه تشخیص دهند، نوزادشان چه زمانی از پستان شیر می‌گیرد. راهکار این است که با تماشای ناحیه فک و گلو متوجه شوید که آیا دهان کودک پر شده است یا خیر. همچنین به مادران توصیه می‌شود که یک طرف از سینه را با استفاده از فشرده‌سازی شیر سینه را تمام کنند و سپس سینه‌ی دیگر را به نوزاد بدهند تا جریان شیر افزایش یابد. حذف کامل شیر از سینه‌ها بدن را به تولید شیر بیشتر تشویق می‌کند.”
آزمایشات
بعد از انجام همه‌ی کارهای نام برده شده اگر شیردهی پایین باشد، ممکن است دومپریدون را تجویز شود. برخی از پزشکان از آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح پرولاکتین قبل از تجویز را تایید می‌کنند. با این حال نیومن می‌گوید این آزمایش می‌تواند مشکل‌ساز باشد. سطح پرولاکتین همیشه در حال تغییر است، بنابراین زمان انجام آزمایش می‌تواند بر نتایج آن تأثیر بگذارد. بیشتر مادران به محض چند روز پس از شروع مصرف دارو، شیردهی افزایش می‌یابد. با این حال برای برخی دیگر، ممکن است یک هفته تا 10 روز طول بکشد.
عوارض جانبی
نیومن می‌گوید حدود 10 درصد از مادرانی که دومپریدون مصرف می‌کنند، از سردردهای خفیف گذرا رنج می‌برند که یک عارضه جانبی رایج است. در موارد نادر، زنان میگرن دارند و متوجه می‌شوند که باید آن را درمان کنند یا مصرف دومپریدون را متوقف کنند. نیومن در این مورد می‌گوید: “تا زمانی که نیاز است باید از آن استفاده کرد.”
نیومن زنان را تشویق می‌کند تا زمانی که زمانی که نوزاد بدون مشکل غذای جامد را می‌خورد، دومپریدون را مصرف کنند. چرا که در زمانی که شیردهی کاهش می‌یابد اگر نوزاد غذای جامد بتواند بخورد، می‌توانید این نقص در تغذیه را با غذای جامد جبران کنید. مطالعات کمی در مورد دفع دومپریدون در شیر مادر انجام شده است، اما با توجه به سطوح پایین تشخیص داده شده در شیر، فرض بر این است که برای نوزادان بی‌خطر است.
خطر مصرف
آیا مصرف دومپریدون بی‌خطر است؟
تا سال 2012 (1390 شمسی)، سالانه بیش از 2.2 میلیون نسخه برای دومپریدون در کانادا نوشته می‌شد. اگرچه مشخص نیست که چه تعداد از آن‌ها برای زنان شیرده بوده است، اما مطالعه اخیر بریتیش کلمبیا نشان داد که دومپریدون رایج‌ترین دارویی است که در شش ماه اول پس از زایمان برای مادران تجویز می‌شود. بین ژانویه 2002 (1382 شمسی) و دسامبر 2011 (1389 شمسی)، استفاده از دومپریدون برای مادران جدید دو برابر شد، به طوری که تا سال 2011، 20 درصد از مادران قبل از میلاد که تا پایان دوره بارداری خود را به پایان رسانده بودند، نسخه دومپریدون داده شد و از هر سه مادری که زایمان زودرس داشتند، یک نفر تجویز آن را دریافت کرد.
مطالعات
در سال 2012 (1390 شمسی)، سالی که استفاده از دومپریدون به اوج خود رسید، بهداشت کانادا یک هشدار ایمنی صادر کرد. بهداشت کانادا هشدار داد که خطر ابتلا به ضربان غیرطبیعی قلب جدی یا مرگ ناگهانی ناشی از ایست قلبی ممکن است در بیمارانی که دومپریدون مصرف می‌کنند بیشتر باشد.
بهداشت کانادا مطالعات خود را بر روی بیماران درگیر که به طور متوسط بالای 70 سال داشتند انجام داده است که این بسیار مسن‌تر از مادرانی است که شیردهی می‌کنند.
یکی از متخصصان در مجله Canadian Family Physician نوشت: “نتایج مطالعات مستقیما برای شیردهی قابل استفاده نیست و نباید روشی را که به طور معمول وضعیت زنان شیرده سالم را مدیریت می‌کنید، تغییر داد.”
بیماری قلبی
با این حال، بهداشت کانادا هشدار دیگری در سال 2015 (1393 شمسی) صادر کرد. این موسسه گفت 12 مورد از عوارض جانبی قلبی را بررسی کرده است (البته نه لزوما در بین زنان شیرده) و دریافته است که دومپریدون عامل احتمالی بیشتر این حوادث است. بهداشت کانادا هشدار داد بیمارانی که دچار بیماری‌های قلبی هستند. باید از مصرف دومپریدون خودداری کنند.
دوز مصرفی
به گفته بهداشت کانادا، دومپریدون باید با حداکثر دوز توصیه شده 30 میلی‌گرم در روز تجویز شود. این دوز اولیه‌ای است که اکثر پزشکان برای زنان شیرده تجویز می‌کنند. اگرچه بسیاری آن را برای دریافت نتایج بهتر افزایش می‌دهند. نیومن در این مورد می‌گوید: “ممکن است برای زنانی که به آن نیاز دارند تا 160 میلی‌گرم در روز نیز مصرف کند. با این حال وضعیت هر فرد به صورت موردی بررسی می‌شود.”
مقاله اخیری توسط نویسندگان سازمان FDA در مجله زنان و زایمان نوشته شده است. این مقاله “شواهد با کیفیت محدود برای اثربخشی دومپریدون برای افزایش شیردهی” را نشان می‌دهد. این هشدارها شامل احتیاط‌هایی در مورد عوارض جانبی خطرناک مرتبط با قلب بود.
مادران شیرده
با این حال، هیچ مطالعه‌ای در مقیاس بزرگ در مورد مادران شیرده که نشان دهد آن‌ها به طور جدی در معرض خطر هستند وجود نداشته است و پزشکان و ماماها همچنان به تجویز دارو ادامه می‌دهند.
نیومن می‌گوید: “هیچ کس بیش از من تجربه استفاده از دومپریدون در مادران شیرده را ندارد. وی افزود که اکثر زنان در صورت توصیه آماده مصرف این دارو هستند. با این حال گاهی اوقات وقت بیشتری را صرف توضیح خطرات به مادران نگران می‌کنم که اکثر آن‌ها عوارض جانبی نامطلوب را تجربه نمی‌کنند. مادران در شرایط کنونی فقط در مورد این هشدار که ممکن است بمیرند استرس دارند.”
نیومن در مورد هشدارهای بهداشت کانادا می‌گوید: “این هشدارها باعث ایجاد سوء تفاهم در بین پزشکان و زنان شده است. به مادران گفته می‌شود که نمی‌توانید دومپریدون مصرف کنید به این دلیل که فشار خون بالا یا سوفل قلب دارید یا پدرتان بیماری قلبی داشت. این واقعا خنده‌دار است.”
موارد ممنوع برای مصرف
نیومن می‌گوید: “هنگام تجویز دومپریدون، نوار قلب (ECG) را به عنوان یک روش استاندارد به مادران پیشنهاد نمی‌کنم. با این حال این بررسی را به زنانی که نگران هستند پیشنهاد می‌کنم. همچنین این دارو را برای زنانی که سابقه بیماری سندرم کیوتی دارند، که باعث ضربان غیرطبیعی قلب می‌شود، تجویز نمی‌کند.در سایر موارد اگر مادری درخواست نوار قلب بکند، برای او تجویز می‌کنیم. در غیر اینصورت وقتی مادر مشکلی ندارد چیز خاصی تجویز نمی‌شود.”
بهداشت کانادا همچنین توصیه می‌کند که زنان در صورت ابتلا به بیماری قلبی، بیماری کبدی یا سطح پایین پتاسیم یا منیزیم در خون، یا تجربه سرگیجه، غش یا تشنج در حین مصرف دارند از مصرف این دارو خودداری کنند.
در نهایت، این انتخاب مادر است که دارو را مصرف کند یا خیر. نیومن می‌گوید: “به شما بستگی دارد، اما به شما توصیه می‌کنم دومپریدون را مصرف کنید.”
راهکارهایی قبل از مصرف دومپریدون جهت افزایش شیردهی
تایید استفاده از سایر راهکارهای غیر دارویی
کارا جانسن (Kara Jansen) پزشک و مشاور بین‌المللی شیردهی است. هشدارهای بهداشت کانادا باعث شد که او این سوال را مطرح کند که آیا تجویز دومپریدون بیش از حد به عنوان یک ابزار کمک‌کننده استفاده می‌شود؟ وی در این مورد می‌گوید: “در دانشکده پزشکی، ما زیاد از آن استفاده می‌کردیم، و بیشتر اوقات به این دلیل بود که واقعا نمی‌دانستیم چه کار دیگری انجام دهیم.”
قبل از نوشتن نسخه، می‌توان کارهای زیادی برای بهبود شیردهی انجام داد. باید ابتدا از روشهای غیر دارویی استفاده کنید و سپس اگر نتایج خوبی نگرفتید به سمت دارو و تجویز نسخه بروید.
پزشکان دیگر نیز در این مورد موافق هستند. چرا که از زمان هشدار بهداشت کانادا در سال 2012 (1390 شمسی)، نسخه‌های دومپریدون به آرامی اما به طور پیوسته کاهش یافته است. در سال 2016 (1394 شمسی)، این تعداد به حدود 1.98 میلیون کاهش یافت.
راهکارهای افزایش شیردهی
در همین مورد جانسن می‌گوید: “ما در مرکز شیردهی سعی می‌کنیم در ابتدای امر به مادران راهکارهای چفت بین دهان و سینه را آموزش بدهیم. همچنین سعی می‌کنم به مادران توضیح بدهم که نوزادان به چه میزان و هر چند ساعت شیر می‌خورند. من تغذیه از هر دو سینه و پمپاژ پس از شیردهی را به مادران توصیه می‌کنم. پمپاژ شیردهی بهترین روش برای افزایش شیردهی است. هنگامی که زنان به عنوان یک تقویت‌کننده اضافی به دومپریدون نیاز دارند، دوز کم را برای یک دوره کوتاه، که معمولا بیش از شش هفته نیست، تجویز می‌کنم. من همیشه به بیماران می‌گویم که این دارو شیر تولید نمی‌کند بلکه شرایط را برای دریافت شیر بهینه می‌کند. این قرص به هیچ وجه یک داروی معجزه‌آسا برای شیردهی نیست.”
اگر در مورد پمپاژ شیر مادر اطلاعاتی ندارید و نمی‌دانید چگونه آن را انجام بدهید، می‌توانید مقاله‌ی نکات پمپ کردن شیر مادر را از سایت بهترین مادر مطالعه کنید.
آیا مواد غذایی وجود دارد که باعث افزایش شیردهی شود؟ پاسخ این سوال مثبت است. برخی مواد غذایی وجود دارند که شما می‌توانید با مصرف آن‌ها شیردهی خود را افزایش بدهید. به منظور کسب اطلاعات در مورد این مواد غذایی می‌توانید مقاله‌ی مواد غذايی افزايش دهنده شير مادر را از سایت بهترین مادر مطالعه کنید.
