مقدمه
کودکان در سنین مختلف الگوهای متفاوتی در تغذیه دارند. بنابراین والدین ممکن است در مورد تغذیه‌ی کودک خود در هر سنی دچار مشکل شوند. به همین دلیل در این مطلب برای کمک به والدین به توضیح در مورد تغذیه ی کودکان در سنین مختلف پرداخته‌ایم.
نکته‌ی مهمی که باید در مورد تغذیه‌ی کودک خود بدانید این است که کودک خود را با سایر کودکان در این مورد مقایسه نکنید. چرا که هر کودکی الگوی غذایی منحصر به فرد خود را دارد. بنابراین با مشاهده‌ی هر گونه تفاوت در تغذیه‌ی کودک خود با کودک دیگری دچار اضطراب و سردرگمی نشوید.
تولد تا سه ماهگی
والدین می‌دانند که نوزدان به تغذیه شبانه‌روزی نیاز دارند. با این حال سوالی که ممکن است ذهن والدین را درگیر خود کند این است که نوزاد چند بار در روز نیاز به شیردهی دارد؟
کارین گریس کلارک (Karyn-grace Clarke) مشاور شیردهی در این مورد می‌گوید: “بسیاری از نوزادان یک یا دو روز به صورت شبانه‌روزی شیر می‌خورند و سپس هر دو تا سه ساعت یک بار با یک الگوی شیردهی جلو می‌روند. با این حال تنوع غذایی بسیاری در میان نوزادان وجود دارد. هر نوزادی الگوی تغذیه‌ی مخصوص به خود را در مورد شیردهی دارد چرا که نوزادان با یکدیگر متفاوت هستند.
افزایش وزن
به طور کلی با وجود تفاوت‌هایی که وجود دارد، وزن نوزاد به احتمال زیاد تا حدود پنج ماهگی دو برابر خواهد شد. نوزاد باید به چه میزان غذا بخورد تا وزن او در این مدت دو برابر شود؟
کلارک می‌گوید مهم است که به کودک خود بر حسب نیاز غذا بدهید. چرا که به کودک کمک می‌کند تا میزان مصرف خود را کنترل کند. در واقع نوزاد با تغذیه‌ی مناسب و به اندازه می‌تواند میزان نیاز خود به غذا را تشخیصه بدهد.
وی خاطر نشان می‌کند: “گاهی اوقات یک نوزاد به اندازه‌ای گرسنه است که نیاز به یک وعده‌ی غذایی کامل دارد. این در حالی است که گاهی اوقات فقط مقدار کمتری از یک وعده کامل تحت عنوان یک میان‌وعده برای او کافی است. در موارد دیگری ممکن است نوزاد فقط تشنه شده باشد و نیاز به مقدار کمی شیر داشته باشد.”
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد افزایش وزن نوزادان در سال اول تولد می‌توانید مقاله‌ی مربوط به این موضوع را از سایت بهترین مادر مطالعه کنید.
تفاوت در تغذیه نوزادان
موارد گفته شده فقط برای برخی از نوزادان برقرار است. چرا که برخی از نوزادان فقط هر چهار ساعت یک بار شیر می‌نوشند و به خوبی وزن اضافه می‌کند. آیا این تفاوت طبیعی است؟
کلارک در مورد تفاوت شیردهی در بین نوزادان توضیح می‌دهد: “هر مادر یک کارخانه و منبع تولید شیر دارد و یک انبار یا محل ذخیره شیر دارد و هر دو برای هر مادری منحصر به فرد هستند. کارخانه‌ی مادر محلی است که شیر مادر در آن تولید می‌شود و انبار جایی است که شیر در فاصله‌ی بین تغذیه در آن ذخیره می‌شود. هنگامی که نوزاد شروع به دریافت شیر می‌کند، ابتدا انبار یا محل ذخیره شیر را خالی می‌کند و سپس به کارخانه و محل تولید شیر پیام می‌دهد که شیر بیشتری تولید کند. برخی از زنان انبار بزرگ و برخی دیگر انبار کوچک‌تری برای ذخیره شیر دارند. بنابراین میزان شیر دریافتی نوزادان متفاوت است.”
وی در ادامه می‌گوید، به طور طبیعی آن دسته از نوزادانی که وعده‌های کوچک‌تر شیر را در هنگام شیردهی دریافت می‌کنند، نیاز به دفعات بیشتر شیردهی دارند. سرعت رشد، اندازه معده و سطح انرژی کودک شما نیز بر دفعات شیردهی تأثیر می‌گذارد.
سه تا شش ماهگی
همانطور که به الگوهای شیردهی کودک خود عادت می‌کنید، همه چیز دوباره تغییر می‌کند. به طور کلی نوزادان بزرگ‌تر کمتر از بچه‌های کوچک‌تر می‌خورند، با این حال تغییرات زیادی وجود دارد.
با تغییر الگوهای تغذیه و به ظاهر بی‌علاقگی به شیردهی، والدین گاهی تصور می‌کنند که زمان شروع غذای جامد فرا رسیده است. سوزان اورز (Susan Evers) استاد روابط خانوادگی و تغذیه کاربردی است. وی در این مورد توضیح می‌دهد: “تحقیقات نشان می‌دهد که بهتر است برای شروع غذای جامد تا شش ماهگی نوزاد خود صبر کنید.”
همانطور که بسیاری از والدین امیدوارند این اتفاق بیفتد چرا که تصور می‌کنند شروع زودتر مواد جامد باعث می‌شود که کودک در شب طولانی‌تر بخوابد. این در حالی است که شروع غذای جامد باعث خواب زودتر در شب نمی‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که اضافه کردن مواد جامد زودتر از شش ماهگی خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و گوارشی را در کودک افزایش می‌دهد. بنابراین باید تا شش ماهگی نوزاد خود برای شروع غذای جامد صبر کنید.
شش تا دوازده ماهگی
یکی از مادران در این مورد می‌گوید: “فرزند من همه‌ی نشانه‌های آمادگی برای غذاهای جامد را داشت. او می‌توانست روی صندلی بنشیند، مشتاق بود چیزهایی را در دهانش بگذارد و با علاقه‌ی بسیار به خوردن غذای دیگران نگاه می‌کرد. یک روز در حال خوردن کدوی شیرین در کنار خانواده بودیم. پسرم با علاقه مثل همیشه نگاه می‌کرد. بنابراین من کمی از کدول له شده را روی انگشتش گذاشتم و به او دادم. او کدو را دوست داشت. این اولین غذای جامد پسرم بود. زمانی که به نه ماهگی رسید، هر روز دو وعده غذای جامد می‌خورد و به طور مکرر هم در روز و هم در شب شیر دریافت می‌کرد. پسرم چندان مشتاق نخود سبز نبود و این در حالی بود که بیشتر غذاها را امتحان می‌کرد و دوست داشت. من غذاها را پوره می‌کردم و در قالب یخ آماده می‌کردم.”
تنوع غذایی
Evers در این مورد می‌گوید: “کدو، سیب‌زمینی شیرین، هویج و لوبیا اغلب برای نوزادنی که غذای جامد را شروع می‌کنند، جذاب هستند. با این حال نوزادان سلیقه‌های متفاوتی در انتخاب غذاها دارند. ممکن است یکی از کودکان به غلات برنج علاقه داشته باشد و کودک دیگری از آن‌ها متنفر باشد. به همین دلیل باید در این مورد غذاهای مختلف را برای کودک ارائه بدهید تا متوجه شوید که کدام غذا مورد علاقه‌ی کودک شما است.”
با مقادیر کم شروع کنید و به تدریج آن‌ها را افزایش بدهید. Evers اضافه می‌کند که بافت غذا برای بسیاری از نوزادان بسیار مهم است. برخی از نوزادان غذا به صورت پوره‌ای دوست دارند. این در حالی است که برخی دیگر از کودکان تمایلی به غذاهای پوره‌ای ندارند. والدین گاهی اوقات باید کمی در سرو غذا خلاقیت داشته باشند تا یک غذا برای کودک قابل قبول‌تر باشد.
سن شروع
Evers به والدین یادآوری می‌کند که سن شش ماهگی برای شروع مواد غذای جامد یک توصیه و راهنمایی است. ممکن است برخی از نوزادان در آن سن کاملا آماده‌ی شروع مواد غذایی جامد را نداشته باشند. به عنوان مثال اگر به کودک خود یک قاشق غذاخوری سوپ خوشمزه می‌دهید و کودک شما آن را پس می‌زند، ناامید نشوید. در این شرایط صبور باشید و یک هفته‌ی دیگر مجددا آن را به کودک بدهید. این مسئله که کودک شما علاقه‌مند به اضافه کردن مواد جامد به رژیم غذایی خود باشد و هر روز فقط یک یا دو قاشق غذا بخورد، مهم است. بنابراین سعی کنید در ابتدای شروع مواد غذایی جامد، غذاهایی برای کودک خود آماده کنید که دوست دارند.
سعی نکنید که کودک خود را وادار کنید که بیشتر از آنچه می‌خواهد غذا بخورد، حتی اگر به نظر نمی‌رسد خیلی زیاد باشد. چرا که کودک شما خود به تنهایی بدون کمک شما می‌داند که چه میزان غذا مورد نیاز او است.
یک تا سه سالگی
یکی از مادران می‌گوید: “گاهی اوقات در بیشتر روزها دختر من فقط گوشت و پنیر مصرف می‌کند. دختر من در مورد مصرف غذاها بسیار انعطاف‌پذیر نیست. گاهی اوقات او کاملا برای مصرف یک غذای جدید تلاش می‌کند، اما وقتی یک گوشت یا پنیر می‌بیند، به خوردن آن‌ها علاقه‌ی بیشتری نشان می‌دهد. من در مورد تغذیه سعی کردم که دخترم را برادرش مقایسه نکنم. همچنین پزشک نیز در این مورد به من گفت که بسیاری از بچه‌ها دوره‌هایی را که زیاد غذا نمی‌خورند را می‌گذرانند و اگر کودک سالم باشد، نیازی نیست که نگران باشم. با این حال برای تغذیه‌ی بهتر در مورد دخترم، سعی می‌کنم که در زمان سرور غذا خلاقیت داشته باشم. به همین دلیل سعی می‌کنم در کنار غذاهایی که وجود دارد، تکه‌های میوه‌های رنگی و آب‌میوه‌های طبیعی را نیز آماده کنم. همچنین سعی می‌کنم در طی روز غذا در دسترس او باشد.”
Evers می‌گوید: “تغذیه در سن می‌تواند برای والدین بسیار ناامیدکننده باشد. کودکان نوپا اغلب زمانی که غذای جدیدی که به آن‌ها داده می‌شود را رد می‌کنند و به سمت غذایی می‌روند که همیشه مصرف می‌کردند. در این شرایط بهتر است تمرکز و تلاش خود را بر روی این نگذارید که کودک را مجبور کنید همان غذا را بخورد. د رمقابل می‌توانید خوردن این غذا را در یک روز دیگر و با روش متفاوت دیگری امتحان کنید.”
نوزادان سعی می‌کنند به اندازه‌ی کافی غذا بخورند تا وزن زمان تولد خود را در طی یک سال سه برابر کنند. بنابرانی طبیعی است که کودک نوپا ممکن است بین اولین و دومین سالگرد تولدش وزن بسیاری کمی اضافه کند و اشتهای کمتری داشته باشد.
توجه نوزاد به بدن خود
اوورس می گوید: “احتمالا یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که فرزند شما در این سال‌های اولیه می‌آموزد این است که به بدن خود در مورد اینکه چقدر یا چه میزان به غذا نیاز دارد، توجه کند. وقتی اشتهای کودک کم می‌شود و یا از غذا خوردن امتناع می‌کند، والدین دچار وحشت می‌شوند. با این حال باید بگوییم که این نوسانات و تغییرات طبیعی است. بنابراین شما به سرو غذاهای سالم برای کودک خود ادامه بدهید. همچنین سعی کنید در خوردن غذا الگوی خوبی برای کودک خود باشید. چرا که شما الگوی فرزند خود هستید و کودکان با الگو گرفتن از شما به خوبی عمل می‌کنند.”
نکاتی برای تغذیه‌ی بهتر
علائم و نشانه‌ها
مسئله‌ی مهم توجه به نشانه‌ها و علائم کودک در مورد تغذیه است. در مورد تغذیه باید به بدن کودک خود اعتماد کنید. بنابراین اجازه بدهید که کودک با رفتار خود به شما نشان بدهد که هر چند وقت یک بار و برای چه مدت باید شیر بخورد. پاسخ به نشانه‌های کودک به ساخت و حفظ تولید شیر برای مطابقت با نیازهای کودک شما کمک می‌کند.
شیشه شیر
برخی از کودکان از سینه‌ی مادر تغذیه نمی‌کنند و با شیشه شیر تغذیه می‌کنند. در این مورد نیز باید به نشانه‌ها و سیگنال‌هایی که برای شما ارسال می‌کند، توجه کنید. به عنوان مثال اگر کودک علاقه‌ای به ادامه‌ی خوردن شیر ندارد، سعی نکنید او را وادار کنید که تا آخری مقدار یا بیشتر در شیشه را تمام کند.
عدم مقایسه نوزادان با یکدیگر
از زمانی که نوزاد شما متولد می‌شود و شروع به رشد می‌کند، برخی از والدین نوزاد خود را با سایر نوزادان دیگر مقایسه می‌کنند. این در حالی است مقایسه نوزاد خود با سایر نوزادان دیگر نتایج خوبی برای شما به همراه ندارد و درست نیست. چرا که همه‌ی نوزادان الگوهای تغذیه‌ی فردی خود را دارند که متناسب با سرعت رشد آن‌ها است.
شیردهی بیش از حد
مسئله‌ی دیگر در مورد تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد در مورد شیردهی و به صورت ناگهانی است. اگر کودک شما بیشتر از گذشته درخواست شیردهی می‌کند، ممکن است در حال جهش رشد یا مبارزه با یک بیماری باشد. بنابراین ممکن است در ابتدا احساس کنید که شیر کافی برای رفع نیازهای او ندارید. با این حال نگران نباشید چرا که چس از یک یا دو روز تولید شیر شما افزایش می‌یابد.
تمرکز نوزاد در هنگام شیردهی
زمانی که در حال شیردهی هستید، احتمالا با این مسئله که کودک شما دچار حواس‌پرتی شود، برخورد کرده باشید. اگر حواس کودک شما به راحتی پرت می‌شود، سعی کنید در مکان آرام‌تر و بدون محرکی به کودک خود شیر بدهید. سعی کنید حضور محرک‌ها در مکان را به حداقل برسانید. با انجام این کار توقف در شیردهی کاهش می‌یابد. در مورد بعدی شما می‌توانید از یک آغوشی نوزاد استفاده کنید. با استفاده از آغوشی نوزاد می‌توانید تقریبا پارچه را روی سر او بکشید تا نوزاد صدایی نشوند و چیزی نبیند. همین مسئله باعث عدم حواس‌پرتی نوزاد می‌شود.
شروع غذای جامد
غذای جامد یک فرآیند رشدی دیگر است که یکی از دغدغه‌های والدین است. شروع غذای جامد و استفاده از قاشق از مسائلی است که والدین با آن درگیر هستند. بسیاری از کودکان با تغذیه با قاشق مشکلی ندارند، با این حال می‌توانید غذاهای انگشتی را نیز اضافه کنید. اکثر نوزادان به غذاهای انگشتی علاقه دارند و برخی از همان ابتدا خوردن غذاهای انگشتی را ترجیح می‌دهند. تکه‌های کوچکی از غذای نرم (مانند موز) تهیه کنید که کودک بتواند برای تغذیه خود آن را به راحتی بردارد.
بهم‌ریختگی در زمان تغذیه
زمانی که کودک شما غذا می‌خورد، کثیفی و بهم ریختگی در ظرف غذا و اطراف کودک طبیعی است. در این موقعیت غذای بیشتری روی صورت، اطراف بشقاب پخش می‌شود. این بخشی از تجربه‌ی یادگیری کودک در مورد خوردن غذا با قاشق است. بنابراین سعی کنید صبور باشید و با آرامش بیشتری شرایط را مدیریت کنید.
مواد غذایی شیرین و پرچرب
بسیاری از کودکان به خوراکی‌های شیرین و پرچرب مانند آب‌نبات، بستنی و کلوچه علاقه‌ی بیش از حدی دارند. سعی کنید این موارد را به خصوص اگر کودک شما اشتهای کمی دارد، به حداقل برسانید. در مورد تغذیه‌ی کودک مهم است که کودک شما حداکثر مواد غذایی با ارزش و مغذی را از غذاهایی که می‌خورد دریافت کند.
تعداد وعده‌های غذایی
مسئله‌ی بعدی که باید به آن توجه کنید، تعداد وعده‌های غذایی است. با توجه به این که کودکان نوپا شکم کوچکی دارند، معمولا بهتر است به جای سه وعده غذایی بزرگ، پنج یا شش بار در روز به صورت سه وعده غذایی و دو یا سه میان وعده در روز داشته باشند. علاوه بر سالم بودن وعده‌های غذایی اصلی، باید دقت کنید که میان‌وعده‌های کودک شما نیز سالم باشند.
سبک غذایی متفاوت
هر کودکی سبک غذایی خود را دارد. نوع غذا و نحوه‌ی سرو آن‌ها برای هر کودک با کودک دیگری متفاوت است. به عنوان مثال کودک شما ممکن است نان تست به شکل مثلث را به نان تست به شکل مربع ترجیح بدهد. در مورد این تفاوت‌ها نگران نباشید. چرا که به زودی شما ویژگی‌های غذایی کودک خود را یاد خواهید گرفت.
پرخوری
مسئله‌ی پرخوری یک چالش برای برخی از والدین است. آیا پرخوری کودک نگران‌کننده است؟ در این وضعیت بسیاری از والدین شاید برای کودک خود یک رژیم غذایی دریافت کنند. این در حالی است که توصیه می‌شود که این کار را نکنید. در مقابل سعی کنید روی سرو غذاهای مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و منابع پروتئینی کم چرب تمرکز کنید. همچنین به یاد داشته باشید که کودکان زیر دو سال باید شیر کامل بخورند.
اندازه‌ی هر وعده‌ی غذایی برای کودک
تنوع زیادی در بین کودکان در مورد اندازه‌ی غذا وجود دارد، با این حال اندازه وعده‌های معمولی برای کودکان نوپا طبق توصیه‌های انجمن غذای کانادا به صورت زیر است:
- یک دوم (1/2) برش نان.
- یک سوم (1/3) فنجان (75 میلی‌لیتر) غلات.
- یک چهارم (1/4) فنجان (50 میلی‌لیتر) میوه یا سبزیجات.
- یک چهارم (1/4) فنجان (50 میلی‌لیتر) آب میوه.
- 4 عدد کراکر.
- 25 گرم گوشت.
- یک چهارم (1/4) فنجان (50 میلی‌لیتر) لوبیا پخته شده.
