فیبروم
فیبروم رحمی می‌تواند باعث قاعدگی‌های دردناک شود و در رابطه جنسی شما اختلال ایجاد کند. همچنین می‌تواند بر شانس باردار شدن و روش زایمان نیز تاثیر بگذارد. بنابراین، بهتر است به دنبال راهکارهایی برای درمان آن باشید. در ادامه‌ی مطلب برای کمک به مادران عزیز در این مقاله به توضیح در این مورد پرداخته‌ایم.
علت
علت به وجود آمدن فیبروم رحمی در زنان چیست؟ آیا برای یافتن دلیل آن باید به دنبال تاثیرات ژنتیکی یا هورمونی باشیم؟
در پاسخ به این دسته سوالات باید بگوییم که فیبروم رحمی می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی و یا مسائل ژنتیکی باشد. البته ممکن است دلایل دیگری نیز در به وجود آمدن این توده‌ها تاثیر داشته باشند.
در ادامه هر یک از موارد نام برده شده به طور مختصر توضیح داده شده‌اند.
هورمون‌ها
از هر سه زن، یک زن در مقطعی از زندگی خود دچار فیبروم رحمی می‌شود، اما پزشکان هنوز واقعا دلیل آن را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد هورمون‌های استروژن و پروژسترون رشد فیبروم را تحریک می‌کنند. احتمالا به همین دلیل است که این هورمون‌ها در زنان در سنین باروری مشاهده می‌شوند و بعد از یائسگی کوچک‌تر می‌شوند.
ژنتیک
ممکن است فیبروم رحمی به دلایل ژنتیکی باشد. یعنی اگر مادر شما فیبروم داشته باشد، احتمال ابتلای شما به آن نیز بیشتر است. همچنین زنان سیاه پوست نسبت به سایر زنان پنج برابر بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
سرطان
آیا این توده‌های فیبروم رحم از نوع تومار سرطانی هستند؟
اریکا فوئرشتاین (Erika Feuerstein)، پزشک خانواده است. وی در این می‌گوید، یکی از اولین سوال‌هایی که خانم‌ها در برخورد با فیبروم می‌پرسند این است، آیا این توده‌ها سرطانی هستند؟
در پاسخ باید بگوییم که فیبروم‌ها سرطانی نیستند، آن‌ها تومورهای خوش خیمی هستند که از بافت خود رحم ایجاد می‌شوند.
وی در ادامه می‌گوید، یک سلول به طور مکرر تقسیم می‌شود و در نهایت یک توده سفت و لاستیکی ایجاد می‌کند که از بافت اطراف آن قسمت از بدن متمایز است. فیبروم‌های رحم ممکن است آهسته یا سریع رشد کنند یا به همان اندازه باقی بمانند. برخی از این بافت‌ها جهش‌های رشد را پشت سر می‌گذارند، در حالی که برخی دیگر در واقع خود به خود کوچک می‌شوند. فیبروم‌هایی که در دوران بارداری ایجاد می‌شوند، اغلب با بازگشت رحم به اندازه طبیعی خود کوچک می‌شوند.
کیست تخمدان
فیبروم اغلب با کیست تخمدان اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو مور با یکدیگر بسیار متفاوت هستند. کاترین آلری (Catherine Allaire)، مدیر پزشکی مرکز زنان در BC Women’s Centre for Pelvic Pain and Endometriosis است. وی در مورد تفاوت این دو مورد اینطور می‌گوید، کیست‌های تخمدان توسط تخمدان‌های زن ایجاد می‌شوند و معمولا روی آن ظاهر می‌شوند. اکثر کیست‌ها کیسه‌های توخالی و پر از مایع هستند، در حالی که فیبروم بیشتر شبیه یک توده جامد است که در دیواره عضلانی رحم رشد می‌کند. فیبروم‌ها می‌توانند بسیار بزرگ شوند، به طوریکه ممکن است اندازه‌ی آن‌ها از نیم سانتی‌متر تا ۲۰ سانتی‌متر یا حتی بیشتر باشد.
متخصص آلری می‌گوید، به دلیل اینکه فیبروم‌ها روی رحم رشد می‌کنند، می‌توانند بیشترین تاثیر را بر شانس باردار شدن یک زن داشته باشند. همچنین در طی دوران بارداری برای مادر همراه با عوارض و مشکلاتی است.
انواع فیبروم
سه نوع فیبروم به نام‌های فیبروم ساب سروزال (Subserosal fibroids)، فیبروم ساب موکوزال (submucosal fibroids) و فیبروم اینترامورال (intramural fibroids) وجود دارد.
نوع اول فیبروم‌ها ساب سروزال است، که عموما در بالای رحم و خارج از آن تشکیل می‌شوند. این نوع فیبروم‌ها معمولا هیچ تاثیر نامطلوبی بر روی بارداری ندارند.
نوع دوم فیبروم‌ها ساب موکوزال است، که در قسمت پایین دهانه‌ی رحم رشد می‌کنند. نوع سوم فیبروم‌ها فیبروم اینترامورال است که داخل دیواره رحم هستند. این دو نوع فیبروم می‌توانند با تحریف حفره رحم، باردار شدن برای یک زن را دشوار کنند و در لانه‌گزینی جنین مشکل ایجاد کنند. خطر سقط جنین را با ایجاد اختلال در محیطی که کودک در آن رشد می‌کند افزایش می‌دهند و همچنین می‌توانند در حین زایمان مانع شوند. زنانی که فیبروم دارند بیشتر به سزارین نیاز دارند.
علائم
اغلب اوقات، زنان حتی نمی‌دانند که فیبروم دارند زیرا هیچ مشکل و علائم خاصی ندارند. اما گاهی اوقات علائم مربوط به فیبروم می‌توانند ناتوان‌کننده باشند.
متخصص آلری می‌گوید: “من زنان زیادی را دیده‌ام که سال‌ها به‌طور بی‌مورد از درد، خونریزی شدید و کمبود آهن رنج می‌بردند. این در حالی است که این دسته از زنان فقط تصور می‌کردند که همه این مشکلات طبیعی و بخشی از زندگی هستند. این در حالی است که باید بگوییم این دردها و خونریزی‌های شدید در دوران قاعدگی طبیعی نیست.”
بنابراین، اگر متوجه تغییراتی در قاعدگی خود شدید، مخصوصا اگر دوره‌های شدیدتر و دردناک‌تر، فشار یا احساس پری شکم خود را تجربه کردید، ممکن است فیبروم داشته باشید و باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان فیبروم
برای درمان فیبروم راهکارهای درمانی متفاوتی وجود دارد. در ادامه به توضیح در مورد این روش‌های درمانی پرداخته‌ایم.
برداشتن رحم
وقتی صحبت از برداشتن فیبروم به میان می‌آید، گزینه‌های بیشتری نسبت به یک دهه پیش وجود دارد. آلیسون جاکوبی (Alison Jacoby)، موسس و مدیر مرکز جامع فیبروم در دانشگاه کالیفرنیا است. وی در این مورد می‌گوید: “مشکل این است که پزشکان همیشه همه این گزینه‌ها را با بیماران خود به اشتراک نمی‌گذارند. در مقابل آن‌ها همیشه عمل جراحی هیسترکتومی را توصیه می‌کنند. این در حالی است که این درمان فقط برای برخی از زنان خوب است. در واقع زنان نسبت به این روش درمان احساس و نظرات متفاوتی دارند.”
وی در ادامه توضیح می‌دهد، به عنوان مثال ممکن است زنی که سن بالایی دارد و از سن باروری‌اش گذشته است، با این عمل و برداشتن رحم مشکلی نداشته باشد. این در حالی است که در مقابل زن دیگری ممکن است بخواهد که رحم خود را حفظ کند یا یک جراحی سبک‌تری انجام بدهد. علاوه‌بر این پزشکان به جای ارائه یک راهکار درمانی، باید روش‌های درمانی مختلف را برای مادران بیان کنند و خود مادر در مورد روش درمان خود با کمک نظر پزشک تصمیم بگیرد.
عدم برداشتن رحم
متخصص Jacoby می‌گوید: “در گذشته زمانی که زنان سرطان سینه می‌گرفتند، سینه‌ی خود را بر می‌داشتند. اما به تدریج پزشکان شروع به انجام لامپکتومی کردند و فقط بافت‌های بیمار را از داخل سینه برمی‌داشتند.”
بنابراین، با توجه به گفته‌های متخصص Jacoby وقتی راهکارهایی برای عدم برداشتن سینه در سرطان سینه وجود دارد، پس باید برای درمان فیبروم رحم نیز چنین راهکارهایی باید وجود داشته باشد.
میومکتومی
زنان زمانی که برداشتن رحم را با عمل جراحی شکم با هیسترکتومی انتخاب می‌کنند، باید بدانند که خطر عوارض و بهبودی طولانی مدت را در ادامه خواهند داشت. در چنین شرایطی برای اجتناب از این موارد، می‌توانند از روش میومکتومی برای درمان استفاده کنند. در این روش درمان دیگر نیاز به برداشتن کامل رحم نیست. چرا که در این نوع عمل جراحی فقط بافت‌های فیبروم برداشته می‌شوند.
جراحی اولتراسوند متمرکز
علاوه‌بر این روش همچنین درمان‌های غیرتهاجمی جدیدتری نیز مانند جراحی اولتراسوند متمرکز (focused ultrasound surgery) وجود دارد. در این روش از تصویربرداری ام‌آرآی (MRI) برای یافتن فیبروم استفاده می‌شود. سپس با استفاده از امواج اولتراسوند به توده‌های فیبروم گرما داده می‌شود. در نتیجه توده‌ها در اثر این گرما و انرژی بسیار تخریب و کوچک می‌شوند.
حذف با بسامد رادیویی
در مورد سایر روش‌های درمانی متخصص جاکوبی می‌گوید: “بسیاری از شرکت‌های زیست پزشکی نیز در حال توسعه‌ی درمان‌هایی هستند تا با دادن فقط امواج به توده‌های فیبرومی آن‌ها را از بین ببرند. از جمله‌ی این موارد می‌توان به حذف با بسامد رادیویی اشاره کرد. این روش درمان از طریق لاپاروسکوپی انجام می‌شود. در واقع این شامل وارد کردن یک سوزن در فیبروم و استفاده از گرمایی که از سوزن ساطع می‌شود است که برای از بین بردن سلول‌های فیبروم است.
میزان تاثیرگذاری
حذف بسامد رادیویی هنوز یک روش درمانی گسترده نیست. این در حالی است در این روش فیبروم ممکن است 20 تا 50 درصد کوچک شود. متخصص جاکوبی در این مورد می‌گوید، پزشکان واقعا نمی‌دانند که این روش برای درمان علائم ناشی از آن چقدر موثر است.
مطالعات در این زمینه زنان را بیش از شش ماه دنبال نمی‌کنند تا ببینند در مقایسه با سایر درمان‌ها چقدر خوب عمل می‌کنند. این مسئله بیانگر این است که این حوزه قطعا از آن مواردی است که به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.
ضعف در تحقیقات
در واقع، جاکوبی از این که تحقیقات کمی در مورد فیبروم‌ها به طور کلی انجام شده است، ناامید است. وی در ادامه می‌گوید: “بسیار باورنکردنی است که فیبروم‌ها زنان بسیاری زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و ما هنوز اطلاعات کمی درباره‌‌ی آن‌ها داریم. چیزی که واقعا من را آزار می‌دهد این است که ما تمایل داریم به زنان بگوییم که تا زمانی که علائم عمده‌ای نداشته باشند، نیازی به انجام کاری در مورد فیبروم خود ندارند. این در حالی است که برخی از زنان هرگز علائمی در این مورد ندارند.”
وی در ادامه می‌گوید: “ما در برخورد با بیماران هیچ نوع دارو یا درمان غیرتهاجمی نداریم که برای اولین بار به زنان در هنگام ابتلا به فیبروم ارائه بدهیم. بهتر بخواهم بگویم، ما نمی‌دانیم چه کاری انجام بدهیم، بنابراین هیچ کاری انجام نمی‌دهیم.”
درمان بدون جراحی
تنها گزینه پزشکی بدون جراحی فعلی برای زنان Fibristal است که در سال 2013 توسط Health Canada تایید شد. این دارو فیبروم‌ها را کوچک می‌کند و به کاهش خونریزی شدید کمک می‌کند. این دارو فقط برای خانم‌هایی با علائم شدید تجویز می‌شود و به دلیل اینکه اثرات طولانی مدت آن هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته است، فقط برای چند ماه تجویز می‌شود.
پیشگیری
جاکوبی در مورد درمان فیبروم می‌گوید: “ما می‌توانیم در مورد درمان فیبروم‌ها بهتر عمل کنیم. ما همچنین می‌توانیم با شناسایی زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به فیبروم هستند، راهکارهایی برای سرکوب زودهنگام این عارضه ارائه بدهیم. به عنوان مثال، ما افرادمبتلا به فشار خون بالا را درمان می‌کنیم تا به بیماری قلبی مبتلا نشوند. در واقع منتظر نمی‌مانیم تا کسی سکته کند و بگوییم، خوب حال باید برای فشار خون بالا دارو مصرف کنید. بنابراین، بهتر است د رمورد فیبروم نیز به این صورت عمل کنیم.”
جاکوبی در ادامه می‌گوید: “ما کاری که در مورد فیبروم انجام می‌دهیم، چیز دیگری است. ما صبر می‌کنیم تا افراد قبل از درمان علائم شدید داشته باشند. امیدوارم روزی را ببینیم که دارویی داشته باشیم که بتواند فیبروم‌ها را قبل از اینکه خانم‌ها دچار خونریزی شدید و کم خونی شوند و برای رفع آن نیاز به جراحی بزرگ داشته باشند، کنترل کند.”
