مقدمه
در دوران پس از زایمان مادران با مشکلات و چالش‌های مختلفی در مورد سلامت بدن و روان خود مواجه می‌شوند. یکی از این موارد جدایش شکمی در دروان پس از زایمان است. در این مطلب، به توضیح در مورد جدایش شکمی و راهکارهای درمان آن پرداخته‌ایم.
جدایش شکمی
جدایش شکمی چیست و به چه علتی ایجاد می‌شود؟
ماهیچه‌های شکم همیشه بعد از بچه‌دار شدن به جای خود باز نمی‌گردند. برآمدگی شکم مادران پس از زایمان ممکن است نشانه‌ی جدایش شکمی باشد.
به جدایش شکمی، تکه شدن ماهیچه‌ی راست شکم نیز گفته می‌شود. جدایش شکمی زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه راست شکم، از نقطه اتصال خود جدا می‌شود و به دو قسمت تقسیم می‌شود. این عارضه معمولا در نوزادان و زنان باردار اتفاق می‌افتد.
ماهیچه راست شکم
بزرگ‌ترین ماهیچه‌های شکم، ماهیچه راست شکم، همراه با لگن و کمر کار می‌کنند تا به حرکت و انتقال وزن در ناحیه‌ی لگن کمک کنند. همچنین بخشی از دیواره ماهیچه‌ای را تشکیل می‌دهد که رحم، روده و سایر اندام‌ها را در جای خود نگه‌می‌دارد و از کف لگن حمایت می‌کند. تحت فشار یک کودک در حال رشد در شکمتان، این ماهیچه‌ها کشیده و نازک می‌شوند. در نتیجه از بافت همبند که عضلات شکم را به هم متصل می‌کند، جدا می‌شوند.
بارداری
زمانی که شما باردار می‌شوید، به مدت نه ماه یک نوزاد را در خود حمل می‌کنید. بنابراین، به احتمال زیاد درجاتی از جدایش شکمی را تجربه می‌کنید.
کیتی هاک (Katie Hauck)، فیزیوتراپیست تورنتو در بازتوانی کف لگن و درمان بیماران مبتلا به جدایش شکمی تخصص دارد. وی در این مورد می‌گوید: “جدایش شکمی در دوره‌ای که شما باردار هستید، قطعا یک اتفاق طبیعی است. چرا که کودک در حال رشد است و تغییرات هورمونی بر بافت همبند تاثیر می‌گذارد. در نتیجه باعث جدایش در ماهیچه‌ها می‌شود.”
بارداری مجدد
وی همچنین در ادامه می‌گوید، احتمال ابتلا به جدایش شکمی در برخی افراد به نسبت افراد دیگر بسیار زیاد است. به عنوان مثال، جدایش شکمی برای کسانی که چند قلو باردار هستند، جراحی‌های مکرر شکم (مانند سزارین) انجام داده‌اند و بیش از یک بار بارداری داشته‌اند افزایش می‌یابد.
در چنین وضعیتی آیا شما باز هم در مورد بارداری مجدد فکر می‌کنید؟ آیا این مسئله در تصمیم شما برای بارداری مجدد تاثیر می‌گذارد؟ برای گرفتن تصمیم در مورد بارداری مجدد، خواندن مقاله‌ی بارداری مجدد از سایت بهترین مادر را پیشنهاد می‌کنیم.
فتق
جدایش شکمی در سطوح و شدت‌های مختلفی ایجاد می‌شود. در موارد نادر ممکن است جدایش شکمی به قدری بد باشد که باعث ایجاد فتق شود. در واقع این اتفاق زمانی پیش‌می‌آید که اندام‌ها به دلیل ضعف در بافت دیواره از شکم جدا شده به پوست فشار وارد می‌کنند. خوشبختانه این یک هنجار نیست.
علائم
علائم جدایش شکمی شامل چه مواردی است؟ چگونه می‌توان متوجه شد که عضلات شکم از یکدیگر جدا شده‌اند و احتمال این که خود عضلات به حالت قبل برگردند، وجود ندارد؟
تشخیص در دوران بارداری
جدایش شکمی یک مشکل دردناک نیست و معمولا تا دوره‌ی پس از زایمان آشکار نمی‌شود. با این وجود گاهی اوقات می‌توان آن را در حدود هفته ۲۵ در دوران بارداری از طریق معاینه فیزیکی یا سونوگرافی تشخیص داد. این در حالی است که در اواخر بارداری، زمانی که فشار روی شکم به اوج خود می‌رسد تشخیص جدایش شکمی دشوار می‌شود.
الیزابت پارسونز (Elisabeth Parsons)، ارائه‌دهنده‌ی خدمات توانبخشی در زمان قبل و بعد از زایمان در تورنتو است. وی در مورد علائم جدایش شکمی در دوران بارداری می‌گوید: “علامت مشخص این مسئله در دوران بارداری زمانی است که وقتی به پشتی روی مبل تکیه می‌دهید یا سعی می‌کنید روی تخت بنشینید، شکم به شکل مخروطی یا گنبدی شکل می‌گیرد.”
پیرو نظرات الیزابت پارسونز، ساراه ذهاب (Sarah Zahab)، حرکت‌شناس و فیزیولوژیست ورزش می‌گوید، این وضعیت شکم در این شرایط اغلب نشان‌دهنده‌ی فشار بیش از حد بر روی دیواره شکم است.
پارسونز می‌گوید: “این واقعیت که شما مبتلا به جدایش شکمی شوید، به خودی‌خود آنقدر وحشتناک نیست، چرا که این کاری است که بدن شما باید انجام بدهد تا رشد کودکتان به خوبی انجام شود.”
فیزیوتراپ
پارسونز همه‌ی اطلاعات را جمع‌آوری می‌کند و عملکرد عضلات (پس از زایمان) را که مهم است، بازیابی می‌کند. این در حالی است که هاک به زنان توصیه می‌کند برای ارزیابی قدرت اصلی عضلات در دوران بارداری به فیزیوتراپ مراجعه کنند. پزشکان فیزیوتراپی شما را با تمرینات مناسب برای شکم به خانه می‌فرستند تا کمر درد را کاهش بدهند.
مراجعه به متخصص
اکثر خانم‌ها هفته‌ها و ماه‌ها پس از زایمان، زمانی که متوجه بیرون‌زدگی شکم و احساس ضعف عمومی در قسمت مرکزی بدن خود می‌شوند، به متخصصانی مانند پارسونز مراجعه می‌کنند.
پارسونز در مورد بیماران خود اینطور می‌گوید: “بسیاری از مادران نزد من می‌آیند و می‌گویند وقتی می‌روند چیزی شبیه به سبد لباس‌شویی را بردارند احساس ضعف می‌کنند. به نظر می‌رسد چیزی سر جایش نیست.”
بی‌اختیاری ادرار
از دیگر علائم جدایش شکمی می‌توان به بی‌اختیاری ادرار اشاره کرد که بیش از هشت هفته پس از زایمان ادامه می‌یابد. در واقع شکم جدا شده اغلب می‌تواند باعث ایجاد اختلال در عملکرد کف لگن شود. این اختلال می‌تواند منجر به نشت ادرار، یبوست و درد در حین رابطه‌ی جنسی شود.
سایر موارد
از علائم دیگر می‌توان به کمر درد و ظاهر شکم مادران اشاره کرد. در واقع این برآمدگی شکم مادر ماه‌ها یا حتی چند سال بعد از زایمان که شبیه مادرانی است که چهار ماهه باردار هستند، باقی می‌ماند. در واقع این وضعیت شکم همان گنبدی شدن شکم در زمانی است که به پشت دراز می‌کشید.
هاک می‌گوید: “احساس ضعف و کمردرد پس از بارداری شایع است. به همین دلیل با این باور که این دردها طبیعی است، جدایش شکمی اغلب نادیده گرفته می‌شود.”
معاینات اجباری پس از زایمان
در چنین شرایطی بهتر است مادران از جانب خود پزشک در زمان معاینات پس از زایمان مورد ارزیابی قرار گیرند. به عنوان مثال، کشور فرانسه زمانی که مادر زایمان می‌کند، قبل از خروج مادر از بیمارستان معاینه‌ی پزشکی برای بررسی جدایش شکمی و همچنین جلسات فیزیوتراپی تحت حمایت دولت برای بازسازی هسته‌ی مرکزی بدنشان دریافت می‌کنند. این راهکار برای مادران بسیار مفید و خوب است.
معاینه توسط خود بیمار
در چنین وضعیتی خبر خوب این است که خودتان نیز می‌توانید بدن خود را در این مورد معاینه کنید. برای شروع معاینه در ابتدا اول، هاک می‌گوید، به پشت دراز بکشید. سپس زانوهایتان را خم کنید و پاها را صاف روی زمین بگذارید. با شروع از ناف خود، چند انگشت خود را مستقیما به سمت پایین شکم خود وارد کنید.
به آرامی سر خود را از روی زمین بلند کنید، طوری که انگار می‌خواهید حرکت کرانچ را انجام بدهید. وی در ادامه می‌گوید: “آنچه که می‌خواهید احساس کنید این است که لبه ماهیچه‌های شکمتان انگشتانتان را در آغوش گرفته یا فشار می‌دهد. اگر با دو یا سه انگشت آن را احساس نمی‌کنید، انگشت‌های بیشتری اضافه کنید تا زمانی که در آغوش گرفتن و فشار را احساس کنید.”
زمان مراجعه به فیزیوتراپ
فشار یک یا دو انگشت طبیعی است و نیازی به درمان ندارد. هاک می‌گوید، این شکاف ممکن است بسته شود یا بسته نشود، اما بعید است که عملکرد درست را مختل کند. البته ممکن است با مشکلات دیگری مانند بی‌اختیاری یا کمردرد همراه باشد. اگر شکاف بزرگ‌تر از دو انگشت باشد، وقت آن رسیده است که به فیزیوتراپیست متخصص در درمان کف لگن مراجعه کنید. توجه کنید اگر قصد بارداری‌های مجدد بیشتری را دارید، حتما در چنین شرایطی به فیزیوتراپ مراجعه کنید.
اگر در این وضعیت به موقع فرآیند درمان را شروع کنید، بدن شما خیلی بهتر در بارداری‌ها بعدی عمل خواهد کرد و همچنین بهبودی پس از زایمان آسان‌تر خواهد شد.
درمان
نحوه‌ی درمان جدایش شکمی در مادران به چه نحوی است؟ آیا روش‌ها و راهکارهای درمانی خاصی دارد؟
درمان خودبه‌خودی
در مورد درمان جدایش شکمی، همه‌ی مادران نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای ندارند. اگر در دوره‌ی کمتر از هشت هفته پس از زایمان هستید، نگران نباشید چرا که بهبودی شما زمان می‌برد. در طول این دوره بسیاری از مادران خوش‌شانس هستند، به این معنا که به طور خودبه‌خودی بدون هیچ کار خاصی خوب می‌شوند. در واقع در این گروه از مادران بافت همبند که ماهیچه‌های شکم را به هم پیوند می‌دهد دوباره به هم گره می‌خورد یا به اندازه‌ی کافی نزدیک می‌شود تا عملکرد هسته را بازیابی کند.
بستن شکم‌بند
کارهایی مثل بستن شکم‌بند را زنان در دوران پس از زایمان انجام می‌دهند. این کار برای حمایت از عضلات کشیده شکم ممکن است در هشت هفته اول پس از زایمان کمک‌کننده باشد. این در حالی است که هاک در مورد بستن این شکم‌بندها می‌گوید، این روش‌ها، روش‌های درمانی معجزه‌آسای نیستند. در واقع راهکارهایی هستند برای حمایت موقت در حالی که آن عضلات آنطور که باید کار نمی‌کنند. با این حال باید مراقب باشید، چرا که وقتی خیلی محکم بسته می‌شوند، ممکن است اثرات نامطلوبی بر روی شما بگذارند.
همانطور که گفته شد ممکن است برخی از مادران به طور خودبه‌خودی درمان شوند. اما در مقابل مادرانی نیز هستند که از این خوش‌شانسی برخوردار نیستند. در چنین وضعیتی معمولا زمانی که علائم در هفته‌ها، ماه‌ها و گاهی اوقات سال‌ها پس از زایمان ظاهر نشود، متوجه مشکل خود نمی‌شوند.
ورزش
مسئله‌ی بعدی ورزش کردن خانم‌ها در دوران پس از زایمان است. شما ورزش‌های مختلفی مثل تمرینات کرانچ، چرخش شکمی و پلانک انجام را می‌دهید. توجه کنید که اگر این ورزش‌ها را به درستی انجام ندهید، وضعیت شما بدتر خواهد شد.
در همین مورد Zahab می‌گوید، بهترین تمرینات شکمی برای زنان مبتلا به جدایش شکمی، مواردی هستند که تثبیت‌کننده‌های عمقی هسته را هدف قرار می‌دهند. در واقع منظور ماهیچه‌های عرضی شکم است. این ماهیچه‌ها، ماهیچه‌های عمیق شکمی هستند که پایه و اساس یک هسته‌ی قوی و سالم را تشکیل می‌دهند.
بسیاری از ورزش‌ها برای هدف قرار دادن این ماهیچه‌ها حتی باعث تعریق شما نمی‌شود. از جمله‌ی این موارد می‌توان به تنفس دیافراگمی، دراز کشیدن به پشت و بالا آوردن زانوها اشاره کرد. سعی کنید به گونه‌ای عمل کنید که قسمت مرکزی بدن را درگیر کنید.
ابدومینوپلاستی
صرف نظر از مدت زمانی که جدایش شکمی داشته‌اید، می‌توان آن را اصلاح کرد. متخصص ذهاب به بیماران خود کمک می‌کند تا عملکرد اصلی بدن خود را بازیابند. فقط در موارد نادری که فیزیوتراپی منجر به بهبودی نمی‌شود، جراحی ضروری است.
این در حالی است که پزشکان خانواده رفتن زیر چاقو را توصیه نمی‌کنند مگر اینکه فتق برای ترمیم وجود داشته باشد. در این وضعیت از عمل جراحی ابدومینوپلاستی استفاده می‌شود، که ماهیچه‌ها با جراحی دوباره به هم بخیه می‌شوند.
بهبودی از ابدومینوپلاستی ممکن است چند ماه طول بکشد. در دو هفته اول، پزشکان بیماران را از بلند کردن هر چیزی، از جمله نوزادان خود منع می‌کنند. بعد از شش هفته می‌توانید اکثر عملکردهای طبیعی خود را از سر بگیرید. توجه کنیدکه تمرین‌های مربوط به شکم خود را نمی‌توانید از سر بگیرید.
گزینه‌ی مناسب
چه گزینه‌ای برای شکم مناسب‌تر است؟
یک متخصص خوب پیدا کنید. به دنبال یک فیزیوتراپیست آموزش دیده و با مهارت در زمینه درمان کف لگن باشید. همچنین یک مربی شخصی با سابقه حرکت‌شناسی و فیزیولوژی ورزشی می‌تواند به شما کمک کند. همچنین یک دوره درمان جدایش شکمی نیز می‌تواند به شما کمک کند.
هاک می‌گوید: “هیچ وقت برای بررسی جدایش شکمی دیر نیست. همیشه کاری است که بتوانید برای درمان آن انجام بدهید.”
