اختلال وسواس فکری-عملی
در موارد نادر، عفونت استرپتوکوک می‌تواند باعث شود کودکان رفتارهای اختلال وسواس فکری-عملی شدید را تجربه کنند، وضعیتی که پانداس (PANDAS) نامیده می‌شود.
بسیاری از والدین و بسیاری از متخصصان پزشکی در مورد اختلالات عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با عفونت‌های استرپتوکوک یا PANDAS اطلاعاتی ندارند. این اختلال در اواخر دهه 90 شناسایی شد، زمانی که سوزان سویدو (Susan Swedo) ارتباط بین شروع ناگهانی اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) و استرپتوکوک را با نام مستعار گلو درد استرپتوکوکی مطرح کرد.
تشخیص
تیک‌های فیزیکی، عصبانیت، کاهش مهارت‌های حرکتی، اختلال در عملکرد ادرار، شروع تقریبا فوری و حاد تمایلات وسواسی از جمله علائم این اختلال است. به گفته شبکه PANDAS (یک گروه مدافع آمریکایی)، از هر 200 کودک، یک کودک تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرد. با این حال هشدار می‌دهد که این تخمین محافظه‌کارانه است که این به دلیل عدم آگاهی عمومی از این اختلال در سیستم پزشکی است.
علت
در حالی که علل زمینه‌ای پانداس ناشناخته است، تئوری این است که استرپتوکوک باعث ایجاد یک پاسخ خود ایمنی غیر معمول می‌شود. به طور معمول، هنگامی که کودک مبتلا به استرپتوکوک می‌شود، سیستم ایمنی آنتی‌بادی برای مبارزه با باکتری‌های موجود در گلو تولید می‌کند. هنگامی که عفونت از بین می‌رود، بدن تولید آنتی‌بادی را متوقف می‌کند. اما با PANDAS، سیستم ایمنی به کار خود ادامه می‌دهد و آنتی‌بادی‌ها شروع به حمله به عقده‌های قاعده‌ای می‌کنند. این قسمت بخشی از مغز است که در عملکردهای حرکتی و شناختی، و همچنین خلق‌وخو و رفتار نقش دارد.
علائم رایج
علائم بسیاری از کودکان با شروع سریع و حاد OCD مانند تیک‌های حرکتی یا صوتی، محدودیت‌های خوردن و ترس از میکروب‌ها، همراه است. همچنین نوسانات هیجانی شدید به عنوان مثال، افسردگی کم و خنده‌های هیستریک از دیگر علائم هستند. اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی شدید و یا بی‌قراری شدید، بدتر شدن مهارت‌های حرکتی اولیه (دست خط یا مسواک زدن)، افزایش دفعات ادرار یا شب ادراری شبانه و عوارض خواب، از دیگر مواردی است که ممکن است اتفاق بیفتند.
عدم تعادل
در موارد خفیف، این عارضه می‌تواند بدون تشخیص ظاهر شود و از بین برود و قبل از اینکه علائم قابل توجه شوند، برطرف می‌شود. موارد شدیدتر زندگی را تغییر می‌دهند و ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول می‌کشند. علائم پانداس افزایش می‌یابد و کاهش می‌یابد. برخی از کودکان هفته‌ها یا ماه‌ها از دوره‌ی “شعله ور شدن” که اصطلاحی برای دوره‌های فعال علائم این اختلال است، فاصله می‌گیرند.
خشم
“خشم” کلمه‌ای است که برای توصیف رفتارهای انفجاری این گروه از کودکان استفاده می‌شود. در واقع در این وضعیت کودک ممکن است به طور غیرقابل کنترلی تشنج کند، جیغ بزند، سر خود را به دیوار بکوبد یا تهدید به خشونت کند. افکار مزاحم، پارانویا و افکار خودکشی نیز از علائم رایج هستند.
اوتیسم
وندی ادواردس (Wendy Edwards)، متخصص اطفال است. وی اولین بار در سال 2012 (1391 شمسی) در کنفرانسی درباره‌ی اوتیسم در مورد این بیماری شنید. اختلال سیستم ایمنی در بین افرادی که مبتلا به اوتیسم هستند شایع است و احتمالا این گروه از افراد را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد. چند هفته بعد، او در حال مشاوره با یک بیمار جوان با علائم شدید OCD بود. وی با یادآوری آنچه در کنفرانس آموخته بود، آزمایش استرپتوکوکی را پیشنهاد کرد که نتیجه‌ی آن مثبت بود. بعد از دریافت نتایج آزمایش برای بیمار آنتی‌بیوتیک تجویز شد، بیمار آنتی‌بیوتیک را مصرف کرد و علائم ناپدید شد.
پیشنهاد ما: مطالعه‌ی مقاله تشخیص اوتیسم در کودکان.
تاخیر در شروع درمان
ادواردس می‌گوید: “در اکثر موارد، بچه‌هایی که فورا تحت درمان قرار می‌گیرند، خیلی خوب عمل می‌کنند. متأسفانه، به ندرت چنین است. در مقابل، ادواردس بچه‌ها و خانواده‌هایی را می‌بیند که ماه‌ها و حتی سال‌ها، از متخصصی به متخصص دیگر می‌روند. در هر مراجعه نیز تشخیص‌های اشتباهی مانند اسکیزوفرنی را شنیده‌اند.”
این الگوی نگه‌داری نگران‌کننده است. چرا که مواردی که درمان نمی‌شوند به طور فزاینده‌ای برای تشخیص شرایطشان پیچیده می‌شود. اگر آزمایش استرپتوکوکی در زمان شروع رفتار انجام نشده باشد، پزشکان برای تشخیص باید به علائم تکیه کنند. یک آزمایش خون وجود دارد که می‌تواند نشان‌دهنده عفونت قبلی استرپتوکوکی باشد. با این حال ادواردس می‌گوید، نمی‌توان روی آن حساب کرد که کودک پانداس دارد یا خیر.
اختلاف محققین
برخی ارتباط درک شده با استرپتوکوکی و وسواس فکری را زیر سوال می‌برند. در واقع این گروه می‌گویند که از آنجایی که حدود دو درصد از بچه‌های آمریکایی به OCD مبتلا می‌شوند و تقریبا همه بچه‌ها به استرپتوکوک مبتلا می‌شوند، این همبستگی ممکن است صرفا تصادفی باشد. اما کارشناسان PANDAS می‌گویند که این روش‌ها نمی‌تواند تفاوت‌های این اختلال از OCD را توضیح بدهد. به علاوه، فراموش نکنیم که شرایط جدید نیاز به درک جدیدی دارد.
تحقیقات بیشتر
تنها راهکار برای روشن شدن ادعا‌ها در مورد پانداس فقط تحقیقات بیشتر در این زمینه است. برای این منظور، حداقل به نظر می‌رسد که سازمان پزشکی در حال وارد شدن به این عرصه است. در ژانویه سال 2018 (1397 شمسی) ژورنال انجمن پزشکی کانادا مقاله‌ای به نام “Growing Consensus on Link Between Strep and Obsessive-Compulsive Disorder” منتشر کردند. این مقاله اشاره می کند: “مجموعه رو به رشدی از شواهد نشان می‌دهد که این تغییرات گیج‌کننده ممکن است توسط یک عفونت استرپتوکوکی ایجاد شود.”
زندگی با پانداس
در سال 2015 (1394 شمسی)، کری هنریکسون (Kerry Henrikson)، PANDAS/PANS Ontario را تأسیس کرد، یک سازمان حمایت عمومی و گروه پشتیبانی آنلاین که اکنون به بیش از 700 عضو خدمات می‌دهد. وی می‌گوید، والدین PANDAS اغلب از دو جهت احساس آسیب می‌کنند. آسیب ناشی از داشتن فرزندی که بیمار است و سپس لایه دیگری از عدم اطمینان، شک و مواردی است که به آن‌ها نسبت داده می‌شود. او مادران و پدان پانداس را دیده است که به نشانگان مونشهاوزن متهم شده‌اند. همچنین والدینی را دیده است که به دلیل کودک‌آزاری مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند.
برخی از کودکان ممکن است با افزایش سن بهبود یابند. چرا که بسیاری از کودکانی که تحت درمان قرار می‌گیرند، با ورود به دوران نوجوانی علائم این بیماری را کاهش می‌دهند. در واقع تئوری این است که سیستم ایمنی از هر چیزی که باعث تولید آنتی‌بادی شده است بالغ می‌شود. برای کسانی که تحت درمان قرار نمی‌گیرند، اثرات پانداس در مراحل بعدی زندگی ناشناخته است.
