مقدمه
زمانی که بچه‌دار می‌شوید، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو خواهید شد. یکی از این موارد، تغذیه‌ی نوزاد است. غذای فرزندان شما می‌تواند یکی از لذت‌بخش‌ترین و دیوانه‌کننده‌ترین تجربه برای والدین باشد. شما از همان روزهای اول شیردهی تا سنین حتی بالاتر با این مسئله درگیر هستید. در این مسیر شما ممکن است دچار سردرگمی و اضطراب شوید. به همین دلیل در این مطلب به منظور راهنمایی شما در این مسیر، به توضیح در مورد نحوه‌ی تهیه یک برنامه غذایی مناسب برای بچه ها پرداخته‌ایم.
شش تا نه ماهگی
شروع غذای جامد از چه سنی است؟ غذای جامد از شش ماهگی شروع می‌شود. بعد از آن به تدریج چه اتفاق برای اشتهای نوزاد شما می‌افتد؟ احتمالا از اشتهای زیاد نوزاد خود در این سن شگفت‌زده شوید؟ بسیاری از نوزادان وزن زمان تولد خود را در چهار تا پنج ماه اول زندگی دو برابر می‌کنند. سپس در سال اول به سه برابر می‌رسد.
مشکلی که والدین در این زمان دارند در مورد مواد مغذی است. بسیاری از والدین درگیر این هستند که آیا کودک من مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می‌کند یا خیر؟
اهمیت شیردهی
طبیعی است که بیشتر غذایی که به نوزاد خود می‌دهید در اطراف نوزاد ریخته شود تا اینکه به معده‌ی نوزاد شما برود. لیزا واینبرگ (Lisa Weinberg) متخصص تغذیه است. وی در این مورد می‌گوید: “در این بازه‌ی زمانی مواد مغذی مواد جامد نسبت به تجربه‌ای که نوزاد بدست می‌آورد، در درجه دوم از نظر اهمیت قرار دارد.” در این شروع غذای جامد برای نوزاد در کنار شیردهی یا استفاده از شیرخشک که غذای اصلی نوزاد است، شروع می‌شود. بنابراین نگران نباشید چرا که نوزاد مواد مغذی لازم را از شیر مادر دریافت می‌کند.
زبان بدن نوزاد
همزمان با اینکه کودک غذا خوردن را یاد می‌گیرد، شما زبان بدن نوزاد را یاد می‌گیرید. به عنوان مثال زمانی که نوزاد سر خود را بر می‌گرداند و یا دهان خود را محکم می‌بندد، به این معنی است که نوزاد آن غذا را نمی‌خواهد. واینبرگ در این مورد می‌گوید: “در شرایطی که نوزاد شما از خوردن یک غذا امتناع می‌کند، به نظر او احترام بگذارید. این اولین تجربه‌ی فرزند شما است و شما باید با رفتار خود این تجربه را به بهترین تجربه‌ی مثبت برای او تبدیل کنید. بنابراین هرگز کودک را مجبور به خوردن نکنید.”
تغییرات سرعت رشد
پس از اولین سال رشد، سرعت رشد بسیاری از کودکان نوپا در این مرحله کاهش می‌یابد و این مسئله والدین را غافلگیر می‌کند. احتمالا کودک نوپای شما تا سال دوم وزن تولد خود را چهار برابر می‌کند و به طور متوسط 12 سانتی‌متر رشد می‌کند. با این حال در مقایسه با سال اول، سرعت رشد او کاهش می‌یابد.
عدم تغذیه
برخی از کودکان نوپا ممکن است نسبت به برخی از غذاها بی‌میل باشند و از خوردن آن‌ها امتناع کنند. در این موقعیت بسیاری از والدین نگران این هستند که کودک آن‌ها مواد مغذی مناسب را دریافت می‌کند یا خیر.
Weinberg در این مورد می‌گوید: “در این موقعیت شما باید وضعیت کودک خود را بررسی کنید. اگر نوزاد شما در حال رشد است، وزن اضافه می‌کند، سالم و فعال است، پس یعنی به اندازه‌ی کافی غذا می‌خورد. بنابراین اجازه بدهید که کودک با توجه به شرایط بدنی خود تصمیم بگیرد که غذا بخورد یا خیر. اجازه بدهید که نوزاد شما خود تصمیم بگیرد که هر وقت گرسنه است غذا بخورد و هر وقت که سیر است دیگر غذا نخورد. اگر به اجبار به نوزاد خود غذا بدهید در حالی که او از خوردن امتناع می‌کند، ممکن است باعث چاقی او در آینده شوید.”
ممکن است کودک شما برخی مواد غذایی را برای چند روز پی در پی دوست داشته باشد، اما بعد از چند روز دیگر تمایلی به خوردن آن غذا یا حتی میوه نداشته باشد. به عنوان مثال ممکن است کودک 18 ماهه شما فقط به مدت سه روز هر روز تمایل به خوردن موز داشته باشد. سپس در روز چهارم دیگر تمایلی به خوردن آن نداشته باشد. سعی کنید در این سن مواد غذایی مانند آووکادو، کلم بروکلی و سایر غذاهایی که ممکن است در سال‌های آینده از خوردن آن‌ها پرهیز کند، ارائه بدهید.
در دو سالگی، اکثر بچه‌ها در یک الگوی قابل پیش‌بینی رشد قرار می‌گیرند، حدود 5 تا 6 سانتی‌متر در سال رشد می‌کنند و از 1 تا 1.5 کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند.
تنوع غذایی
برخی از کودکان ممکن است هر غذایی که برای او سرو می‌کنید را نخورد. کارولین والریوت (Caroline Valeriote) متخصص تغذیه است. وی در این مورد می‌گوید: “سعی کنید برای این موقعیت‌ها آماده باشید و ناراحت نشوید. به خود بگویید اگر این بار این غذا را نخورد برای بار دیگر نیز امتحان می‌کنم. خیلی سریع وقتی کودک شما یک غذا رد کرد شما عقب نکشید. کودک شما نیاز دارد که در معرض غذاهای جدید زیادی قرار گیرد. با این کار شما می‌توانید تنوع غذایی را برای کودک خود بالا ببرید. مطالعات نشان می‌دهد که کودکان ممکن است نیاز داشته باشند که یک غذا را تا 15 بار قبل از اینکه آن را بپذیرند، سرو کنید.
باربارا کراکر (Barbara Crocker) متخصص تغذیه است. وی در این مورد هشدار می‌دهد: “در دام درست کردن یک وعده غذایی متفاوت برای نوزادان نیفتید.” به این معنا که یک وعده‌ی غذایی برای کل خانواده سرو کنید که چهار یا پنج طعم مختلف دارد. در بین این طعم‌ها سعی کنید که یک یا دو وعده غذایی را قرار بدهید که می‌دانید فرزند شما دوست دارد. به عنوان مثال اگر شام امشب ماهی و کلم بروکلی است، مطمئن شوید که مواد غذایی آشنا و مورد علاقه‌ی نوزاد شما مانند نان گندم و یا سالاد در بین آن‌ها وجود دارد. سعی کنید در زمان سرو غذا یک تصویر کلی با هدف دریافت مواد مغذی سالم در طول یک هفته معمولی داشته باشید.
کودک شما باید در سن دو سالگی با همان سرعت ثابت رشد کند. به این معنا که 1 تا 1.5 کیلوگرم و 5 تا 6 سانتی‌متر در سال باید رشد داشته باشد.
مدرسه
مدرسه به طرز چشم‌گیری بر روی تغذیه‌ی نوزاد شما تاثیر می‌گذارد. نه تنها از نظر اینکه چه چیزی می‌خواهد بخورد، بلکه از نقطه نظر زمان است. در واقع میان‌وعده‌های بعد از مدرسه، ناهارهای مدرسه و وعده‌های غذایی کوچک در زمان مدرسه، ذهن خانواده را درگیر می‌کنند. با این حال نیازی نیست در مورد آن‌ها نگران باشید. شما با داشتن مطالعه در این زمینه می‌توانید برای وعده‌های غذایی مدرسه به خوبی برنامه‌ریزی کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد مقاله‌ی ناهار کودکان مدرسه ای را از سایت بهترین مادر مطالعه کنید.
غذاهای ناسالم
بیشتر بچه‌ها غذاهای آماده و ناسالم مانند فست‌فودها را به سایر غذاها ترجیح می‌دهند. بچه‌ها در مورد این غذاها با همسالان خود در مدرسه صحبت می‌کنند و همین مسئله باعث می‌شود آن‌ها تشویق شوند که این غذاها را امتحان کنند. با این وجود اکثر متخصصان تغذیه معتقدند که با ممنوع کردن این غذاها به طور کلی نمی‌توان جلوی بچه‌ها را گرفت. وقتی شما چیزی را برای بچه‌ها ممنوع می‌کنید، بچه‌ها بیشتر به سمت آن تمایل پیدا می‌کنند. با این حال می‌توانید آن را کنترل کنید.
مدیریت غذاهای ناسالم در برنامه‌ی غذایی
برای مدیریت این غذاها می‌توانید راهکارهای مفیدی را به کار ببرید. به عنوان مثال می‌توانید غذاهایی مانند کیک، چیپس، آب‌نبات و … را در کمدهای آشپزخانه قرار ندهید. در واقع سعی کنید این خوراکی‌های مضر را در درسترس کودکان خود قرار ندهید و هر چند روز یک بار آن را برای آن‌ها تهیه کنید. برای اینکه کودک شما نیز به سمت این نوع غذاها کشیده نشود، سعی کنید خودتان نیز در این مورد رعایت کنید. سعی کنید همانطور که به کودک خود این غذای ناسالم را نمی‌دهید، خودتان نیز آن‌ها را مصرف نکنید. در واقع تغذیه سالم باید یک امر خانوادگی باشد.
در برنامه‌ریزی‌هایی غذایی خود از بچه‌ها نیز کمک بگیرید. سعی کنید آن‌ها نیز در این امر مشارکت داشته باشند. به عنوان مثال با هم خرید کنید و در مورد غذاهایی که می‌توانید با هم تهیه کنید با او صحبت کنید.
تاثیر بلوغ بر روی رشد
با بلوغ، منحنی رشد به طور چشم‌گیری تغییر می کند. رشد دختران معمولا زودتر از پسران آغاز می‌شود و در حدود 10 سال و نیم به دوران نوجوانی می‌رسند و 7 تا 12 سانتی‌متر در سال رشد می‌کنند. پسرها حدود 11 سال و نیم وارد بلوغ می‌شوند. در تمام دوران بلوغ، پسران و دختران می‌توانند 25 سانتی‌متر به قد خود اضافه کنند.
مصرف شیر و نوشیدنی‌های گازدار
بیشتر بچه‌ها نوشیدنی‌های حاوی شکر، گازدار و کافئین‌دار را به شدت دوست دارند. در این موقعیت که دیگر شیردهی تمام شده است، والدین نگران کلسیم دریافتی فرزندان خود هستند. برای رفع این نگران چه کاری می‌توان انجام داد؟
سعی کنید یخچال خود را با نوشیدنی‌های غنی‌شده با کلسیم مانند شیر سویا و یا آب پرتقال پر کنید. در واقع زمانی که یخچال شما خالی از این نوشیدنی‌های مضر باشد و در مقابل نوشیدنی‌های سرد و غنی از کلسیم باشد، کودکان از آن‌ها استفاده خواهند کرد. نوشیدنی‌های سویا با طعم موز یا شیر را امتحان کنید. همچنین می‌توانید از اسموتی‌های غنی از ماست، شیر و کلسیم نیز برای کودکان خود استفاده کنید.
با بچه‌های زیر 13 سال در مورد کافئین صحبت کنید. بررسی کنید که آیا مشکل خواب دارند یا خیر. دقت کنید که نوشیدنی‌های انرژی‌زا، کافئین‌دار و بسیار شیرین ممکن است خواب مورد نیاز کودک را در طول این دوره رشد کاهش بدهد. ممکن است دختران پس از آن جهش با شروع بلوغ اندکی از سرعت رشد آن‌ها کاسته می‌شود. اما پسران اکنون در اوج نرخ رشد قرار دارند. مصرف کربوهیدرات‌های سبوس‌دار، سبزیجات و میوه‌های تازه، منابع خوب پروتئین و کلسیم فراوان، گزینه‌های خوب و سالمی برای بچه‌های شما هستند.
گیاه‌خواری
روت وست (Ruth West)، متخصص تغذیه و مادر سه دختر است. دو دختر او در نوجوانی گیاه‌خوار شدند. وی می‌گوید: “والدین می‌توانند از فرزندان خود بیاموزند. به لطف دخترانک، تمام خانواده از رژیم غذایی سالم‌تری بهره‌مند شده‌اند. به طوریکه محصولاتی مغذی مانند سویا، لوبیا، غلات کامل و سبزیجات در برنامه‌های غذایی ما بدون هیچ مشکلی قرار گرفته است. تربیت یک نوجوان گیاه‌خوار ممکن است برای افراد غیر گیاه‌خوار به راحتی انجام نشود. والدین این گروه از بچه‌ها باید زمان اضافی را برای تهیه غذاهای گیاهی و یادگیری اصول یک رژیم غذایی گیاهی خوب صرف کنند.
راهنمای غذایی کانادا
هنگامی که کودک اولین باری شروع به خوردن شیر مادر یا شیر خشک می‌کندف روند مادام العمر تغذیه بدن خود را با اصول اولیه یعنی کربوهیدرات‌ها، پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی شروع می‌کند.
همانطور که او رشد می‌کند، نیاز او به مواد مغذی نیز افزایش می‌یابد. خوشبختانه، راهنمای غذایی کانادا برای تغذیه سالم، یک رژیک غذایی متنوع را توصیه می‌کند.
همچنین یک تقسیم بندی نیز ارائه داده است که در ادامه بر اساس چهار گروه غذایی، به طور خلاصه آورده شده است. مقدار غذای مناسب برای یک نفر:
- محصولات غله 5 تا 12 وعده در روز،
سبزیجات و میوه 5 تا 10 وعده در روز، - گوشت یا جایگزین‌های آن 2 تا 3 وعده در روز و
- لبنیات برای گروه سنی 4 تا 9 سال، مصرف 2 تا 3 وعده لبنیات در روز توصیه می‌شود و برای گروه سنی 10 تا 16 سال، مصرف 3 تا 4 وعده لبنیات در روز توصیه می‌شود.
در پایان توصیه می‌شود مقاله‌ی تغذیه ی کودکان در سنین مختلف را نیز از سایت بهترین مادر مطالعه کنید. احتمالا با مطالعه‌ی آن می‌توانید برای کودک خود در هر سنی که باشد یه برنامه‌ی غذایی مناسب تهیه کنید.
