آلرژی و حساسیت غذایی به دلیل مصرف برخی غذاها در کودکان و بزرگسالان بوجود می‌آید. با شکل گرفتن برخی علائم پس از مصرف یک ماده غذایی خاص، این آلرژی تشخیص داده می‌شود. علائم آلرژی غذایی از نظر میزان شدت، علائم متفاوت با هم هستند. برخی ضعیف و برخی شدید می‌باشند.
نوع این نشانه‌ها نیز با هم متفاوت است، در برخی افراد خود را با چند کهیر نشان می‌دهد و در برخی افراد با کاهش شدید فشار خون که حتی ممکن است زندگی فرد را به خطر بیندازد.
احتمالا با مفهوم معرفی غذای محرک آلرژی به کودک، آشنا هستید. در واقع وقتی برای اولین بار یک ماده غذایی خاص را به فرزند خود می‌دهید، ری‌اکشن‌های مختلفی ممکن است نشان دهد. آیا خوشش خواهد آمد یا بدش می‌آید؟ آیا غذا را تف می‌کند و دور می‌اندازد؟ و یا خدای نکرده دچار مشکل شدید می‌شود؟
معرفی ماده غذایی خاص به کودک
وقتی یک غذا را برای اولین بار به کودکتان می‌دهید، باید کاملا مراقب واکنش‌های بدنی او باشید. ممکن است اتفاقی غیرطبیعی در بدن یا رفتار او رخ دهد که نشان از حساسیت به آن ماده غذایی باشد. درصد کمی از کودکان وقتی برای اولین بار یک ماده غذایی خاص (مواد غذایی آلرژن) را تست می‌کنند، دچار واکنش آلرژیک می‌شوند.
حتی یک نکته جالب که احتمالا نمی‌دانید این است که ممکن است مادر شیرده یک ماده غذایی محرک آلرژی را مصرف کند و نوزاد او با خوردن شیر مادر دچار حساسیت بشود. بنابراین از زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید تا وقتی بزرگ می‌شود، شما باید نسبت به این مواد غذایی حساس باشید.
هارولد کیم (Harold Kim)، متخصص آلرژی در کانادا درباره‌ی زمان بروز علائم حساسیت غذایی می‌گوید: “علائم واکنش آلرژیک معمولاً بلافاصله پس از خوردن غذا، معمولاً در عرض نیم ساعت و حتی سریع‌تر از نیم‌ساعت شروع می‌شود”.
میزان شدت واکنش در کودکان
با اینکه مصرف غذاهای محرک آلرژی برای برخی از بچه‌ها که به آن ماده خاص حساسیت دارند، با واکنش شدید همراه است، اما این واکنش شدید در اولین مصرف رخ نمی‌دهد. یعنی دفعه اول معمولاً با واکنش بدنی ضعیفی همراه خواهد بود. کلا هم هر بار که کودک در معرض ماده غذایی حساسیت‌زا قرار بگیرد، ممکن است به شکل‌ها و شدت‌های متفاوتی واکنش نشان دهد. از این رو، پیشنهاد می‌کنیم، تمامی علائم احتمالی آلرژی غذایی را به خوبی بلد باشید.
موارد خاص نیز برای علائم کودکان وجود دارد. برای مثال اگر کودک در زمان مصرف آن ماده غذایی بیماری خاصی داشته باشد، یا آن ماده را به میزان بسیار زیادی مصرف کرده باشد، ممکن است واکنش شدیدتری را نشان دهد.
از سوی دیگر، داشتن علائم خفیف پیش بینی نمی کند که همیشه علائم در برابر آن ماده غذایی خفیف باشند.
در کل پیش بینی کردن اینکه آیا کودک قرار است دچار آنافیلاکسی شود یا نه، بسیار مشکل است. مهم این است که والدین برای هر چیزی آمادگی داشته باشند.
نشانههای حساسیت به یک ماده غذایی
دسته بندی این نشانه‌ها عبارت است از:
- علائم پوستی
- تنفسی
- گوارشی
- قلبی عروقی
- عصبی
این علائم را در ادامه بطور کامل مورد بررسی قرار می‌دهیم.
بثورات و سایر علائم پوستی
از رایج‌ترین نشانههای آلرژی غذایی می‌توان به بثورات و دیگر علائم پوستی اشاره کرد.
در کل پوست یکی از اندام‌هایی است که تحت تاثیر آلرژن‌ها قرار می‌گیرد و در واکنش نشان دادن به آن‌ها نقش دارد.
شایع‌ترین علامت پوستی در این موارد نیز، بثورات پوستی و کهیر زدن پوست می‌باشد. کهیر به برجستگی‌ها و پلاک‌های صورتی رنگ و متورم می‌گویند که یهویی بر روی پوست ظاهر می‌شوند.
از دیگر نشانههای رایج پوستی در واکنش به آلرژن‌ها، خارش است. تشخیص اینکه پوست کودک خارش گرفته است، کمی سخت است. اما می توانید به شکایت کردن او از این موضوع، یا برافروخته شدن و داغ شدن پوست او دقت کنید. خارش ممکن است روی زبان یا قسمت‌های دیگر داخل دهان کودک نیز بوجود بیاید. به همین دلیل حتما دقت کنید که پوست یا زبان او دچار برافروختگی و ورم شده است یا نه.
سرفه و سایر علائم تنفسی
پس از علائم پوستی، علائم تنفسی رایج‌ترین نشانههای آلرژی داشتن کودکان هستند.
این نشانههای دستگاه تنفسی عبارتند از:
- سرفه کردن
- خس خس کردن سینه
- تنگی نفس
- درد یا گرفتگی قفسه سینه
- گرفتگی گلو
- خشی شدن صدا
- گرفتگی بینی همراه با آبریزش یا خارش
- عطسه شدن
- مشکل در خوردن و بلعیدن غذا
استفراغ و سایر علائم گوارشی
پس از اندام پوست و دستگاه تنفسی، دستگاه گوارش سومین اندامی است که تحت تاثیر آلرژی قرار می‌گیرد و واکنش نشان می‌دهد.
واکنش‌های دستگاه گوارشی نیز از واکنش‌های رایج در بحث حساسیت‌های غذایی هستند.
این علائم عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- درد در ناحیه شکم
- گرفتگی شکم
چنین نشانه‌هایی معمولا چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن رخ خواهند داد، اما گاهی اوقات ممکن است چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آلرژن ظاهر گردند.
حتما اینطور نیست که برای مثال فقط علائم تنفسی رخ بدهد یا فقط علائم پوستی، اتفاقاً اکثر اوقات علائم بخش‌های مختلف همگی با هم رخ می‌دهند. یعنی علائم تنفسی و علائم پوستی و علائم گوارشی.
سرگیجه و سایر علائم قلبی عروقی
پس از علائم پوستی، تنفسی و گوارشی، علائم قلبی عروقی همچون سرگیجه از اصلی‌ترین نشانههای آلرژی داشتن به یک ماده غذایی است.
برخی از واکنش‌های آلرژی غذایی که بر سیستم قلبی عروقی (قلب) اثر می‌گذارد، شامل موارد زیر می‌شوند:
- رنگ پریدگی پوست
- آبی شدن پوست
- نبض ضعیف
- غش
- سرگیجه
- سبکی سر
- شوک
علائم قلبی عروقی نسبت به علائم دیگر خطرناک‌تر هستند و ممکن است حتی زندگی شخص را نیز تهدید کنند. بنابراین در صورت رویت شدن علائم این دسته، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید تا فرد را در معرض درمان فوری قرار دهید. زیرا این علائم ممکن است نشان‌های بیش دفاعی (آنافیلاکسی) باشد که به شوک آلرژی معروف است. گاهی اوقات تنها پس از گذشت چند ثانیه از مصرف یک ماده غذایی خاص، ممکن است فرد دچار شوک آلرژی شود که در چنین شرایطی، باید سریعا به پزشک مراجعه شود. درباره آنافیلاکسی در ادامه مطلب بیشتر صحبت خواهیم کرد.
علائم عصبی آلرژی غذایی
درباره علائم پوستی، تنفسی، گوارشی، قلبی عروقی آلرژی‌های غذایی کاملا صحبت کردیم. حال نوبت به یک سری دیگر از نشانههای حساسیت داشتن به یک غذا رسیده است. این علائم شامل موارد عصبی می شوند.
این دست از نشانههای حساسیت داشتن غذایی بر سلامت مغز و روان و اعصاب اثر خواهد گذاشت. یعنی ممکن است فرد دچار مشکلات روانی همچون اضطراب، استرس، سردرد و … شود. رد این علائم را معمولا در چهره و رفتار کودک می‌توان دید.
منظور از آنافیلاکسی (Anaphylaxis) چیست؟
پیش از این گفتیم که آنافیلاکسی با عناوینی همچون بیش دفاعی، شوک آلرژی شناخته می‌شود.
آنافیلاکسی بعنوان یک اتفاق اورژانسی در نظر گرفته می‌شود که اگر سریعا به آن رسیدگی نشود، حتی ممکن است باعث مرگ فرد گردد.
یکی از نشانههای آنافیلاکسی این است که خیلی سریع رخ می‌دهد. برای مثال همین که چند ثانیه از بادام زمینی خوردن فرد می‌گذرد، او دچار این مشکل خواهد شد.
همچنین معمولا چند دستگاه و ارگان بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مثلا پوست و سیستم قلبی عروقی.
به خودی خود، افت فشار خون که می تواند با علائمی مانند سرگیجه و ضعف ظاهر شود نیز می تواند نشانه آنافیلاکسی باشد.
درباره کودکان در این موضو خیلی حساس باشید، چون بدن آن‌ها نسبت به بزرگسالان حساس‌تر است و بیشتر در معرض خطر می‌باشد. بنابراین در صورتی که متوجه شدید کودکتان پس از معرفی ماده غذایی آلرژن، بی‌حالش شد، سریعا او را به پزشک برسانید تا درمان لازم صورت گیرد.
جدی ترین علائم آنافیلاکسی شامل سختی در نفس کشیدن و افت فشار خون می‌شود که هر دوی این‌ها، در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشند. شوک آنافیلاکتیک زمانی اتفاق می افتد که فشار خون پایین بر اندام های اصلی مانند مغز و قلب فرد تأثیر بگذارد.
افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به آنافیلاکسی هستند:
- کودکان مبتلا به آسم
- افراد دارای سابقه آنافیلاکسی
- کودکان بزرگ‌تر نسبت به کوچک‌ترها بیشتر در معرض آنافیلاکسی هستند.
در حالت کلی، آنافیلاکسی شدید در نوزادان نسبتاً غیرمعمول است. نوزادان با گذشت زمان دچار آلرژی شدید می شوند، بنابراین فوراً این اتفاق نمی افتد.
تشخیص آلرژی غذایی از بیماری دیگر
شاید برایتان سوال شود که چطور می‌شود تشخیص داد که یک واکنش مربوط به آلرژی غذایی است یا مربوط به چیز دیگری است؟
البته که حق هم دارند، زیرا واقعا این تشخیص در کودکان و نوزادان می‌تواند سخت و چالشی باشد. چون خود کودک و نوزاد که نمی‌توانند مشکلشان را به زبان بیاورند و تمام زحمت تشخیص بر عهده والدین است.
برخی نشانههای آلرژی از آنجایی که زیاد ممکن است در کودک بوجود بیایند، معمولا بعنوان علامت آلرژی غذایی در نظر گرفته‌نمی‌شوند. برای مثال بی‌حالی یا کهیر.
بی حالی را والدین نشان خواب آلودگی می‌بینند و کودک را برای استراحت و چرت به اتاق می‌برند. یا مثلا کهیر زدن روی پوست کودک را نشانی از عفونت پوستی می‌دانند.
اما تفاوت این‌ها این است که سریعا پس از خوردن یک ماده غذایی خاص بوجود می‌آیند و سریعا نیز (بعد از یک ساعت) از بین می‌روند.
