مقدمه
آیا اشعه ایکس که برای رادیوگرافی دندان‌پزشکی استفاده می‌شود، در دوران بارداری ایمن است؟ آیا باید برای بهداشت دندان در دوران بارداری یک برنامه‌ریزی خاص داشته باشیم؟ آیا خونریزی لثه هنگام بارداری طبیعی است و مشکلی ندارد؟ در ادامه مطلب در رابطه با اینکه چرا مادران باردار باید بیشتر به سلامت دندان خود توجه کنند، صحبت کرده‌ایم.
تجربه یک مادر
هنگامی که یک مادر باردار به نام ماندانا، بر روی دخترش باردار بود، شکم در حال رشدش، تنها تغییر ایجاد شده در بدن او نبود. این مادر می‌گوید: “لثه‌های من بیش از حد طبیعی ملتهب و حساس بودند. همچنین هنگام مسواک زدن، در ناحیه‌ی لثه خونریزی داشتم. از طرفی نیز از آنجا که مسواک زدن رفلکس گگ من را تحریک می‌کرد، حالت تهوع مداومم را بدتر کرده بود.”
بهتر است بدانید: رفلکس حلقی یا رفلکس گگ یا اسپاسم حنجره یک واکنش غیرارادی دفاعی انقباضی در حلق است. این واکنش در برابر تحریک یا لمس انتهای زبان، کام و اطراف لوزه اتفاق می‌افتد. وظیفه‌اش این است که مانع ورود جسم خارجی به حلق شود.
ماندانا می‌گوید، او قادر به تمیز نگه داشتن دندان‌های خود به اندازه‌ای که دوست داشت، نبوده است. بنابراین او برای تمیزکاری‌های مکرر و بهداشت دندان در دوران بارداری برنامه‌ریزی جدیدی کرد.
بهداشت دندان در دوران بارداری
ایوان سوان (Euan Swan)، مدیر بخش دندان‌پزشکی در انجمن دندان‌پزشکی کانادا، می‌گوید: “سلامت دندان یک مسئله مهم در دوران بارداری است. زنان احتمالا در دوران بارداری، در اشتهای خود نوساناتی داشته باشند كه منجر به خوردن غذاهای شیرین شود. بنابراین، دندان‌هایشان در معرض خطر پوسیدگی قرار دارند. همچنین با تغییر سطح هورمون‌ها، آن‌ها ممکن است التهاب خفیفی را در بافت لثه خود تجربه کنند.”
التهاب لثه
لثه‌های ملتهب ماندانا یک مورد خفیف از التهاب لثه دوران حاملگی بود. التهاب لثه دوران حاملگی، وضعیتی است که حداقل 30 درصد از زنان باردار را درگیر می‌کند. همچنین برخی از کارشناسان معتقدند که این التهاب، همه زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
التهاب لثه بارداری با تورم لثه، خونریزی و حساسیت ایجاد می‌شود. این مشکل ناشی از افزایش سطح هورمون‌های بارداری استروژن و پروژسترون است. زیرا این هورمون‌ها بافت لثه را در معرض تحریک و التهاب قرار می‌دهند.
راه حل
با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم می‌توان التهاب لثه را در خانه مدیریت کرد. سوان توصیه می‌کند دو بار در روز، با یک مسواک نرم یا مسواک برقی، دندان خود را مسواک بزنید. همچنین حداقل یک بار در روز نخ دندان بکشید.
وی ادامه می‌دهد: “اگر خونریزی لثه بطور مداوم، ادامه داشته باشد، بهتر است برنامه‌ریزی مرتب‌تری برای تمیز کردن دندان‌ها انجام شود. التهاب لثه بارداری معمولاً طی چند ماه پس از زایمان برطرف می‌شود. همان اتفاقی که برای ماندانا رخ داد. البته این برطرف شدن مشکل، به شرطی که لثه شما قبل از بارداری سالم بوده باشد، رخ می‌دهد.”
پوسیدگی دندان
یکی دیگر از عوارض بارداری که می‌تواند منجر به مشکلات دهان و دندان برای زنان شود، حالت تهوع بارداری (بیماری صبحگاهی) است. سوان می‌گوید، استفراغ باعث افزایش ریفلاکس اسید معده در دهان می‌شود. اگر این اسید کاملاً از داخل دهان شسته نشود، می‌تواند منجر به فرسایش (پوسیدگی) دندان شود.
جلوگیری
زنان باردار می‌توانند برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، از آب شیر فلورایده استفاده کنند. در مناطق روستایی یا شهرهای فاقد آب حاوی فلوراید، مادران باردار می‌توانند از دهانشویه‌ی حاوی فلوراید برای کاهش باکتری‌های دهان خود استفاده کنند.
البته تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که ممکن است، راه یافتن مقادیر زیاد از فلوراید به رحم، برای نوزادان خطرناک باشد. به همین دلیل ابتدا مطلب مصرف فلوراید در دوران بارداری را مطالعه نمایید.
ویار در دوران بارداری، همچنین می‌تواند منجر به انتخاب مواد غذایی شود که خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. سوان می‌گوید: “حواستان به میزان قند موجود در میان وعده‌های غذایی یا نوشیدنی‌های شیرین باشد.” وی بر اهمیت حفظ روال مناسب بهداشت دندان در دوران بارداری تأکید می‌کند.
ویارهای همچون هوس خوردن بستنی، شکلات، نوشابه در دوران بارداری بسیار شایع است. همانطور که می‌دانید در این دست از مواد غذایی، قند زیادی وجود دارد. این میزان زیاد قند، باعث پوسیدگی بیشتر دندان می‌شود. حال برای بهبود بخشیدن این اوضاع باید چه کرد؟ نگران نباشید ما در یک مطلب دیگر در رابطه با این موضوع صحبت کرده‌ایم. برای آشنایی با ویار غذایی ناسالم در بارداری و چگونگی سالم‌سازی آن‌ها بر روی مصرف درست ویارهای غذایی ناسالم کلیک کنید.
گرانولومای پیوژنیک (Pyogenic granulomas)
بعضی از زنان باردار در لثه‌ی بین دندان‌های خود دچار “گرانولومای پیوژنیک” می‌شوند. تارا هابیجاناک (Tara Habijanac)، پریودنتولوژیست (متخصص لثه درمانی) کانادایی می‌گوید: “وقتی التهاب بافت لثه به قدری شدید می‌شود که لثه به ضایعات یا گلوله‌های کوچک تبدیل می‌شود، گرانولومای پیوژنیک اساساً در دهان رشد می‌کنند.”
این توده‌های براق و قرمز ممکن است کاملاً حساس باشند و گاهی اوقات خونریزی کنند. تارا می‌گوید، اندازه گرانولومای پیوژنیک پس از زایمان ممکن است کوچک‌تر شود. اما ممکن است برای برداشتن آن نیاز به یک عمل جراحی جزئی باشد. زنانی که با مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن دچار خونریزی مداوم می‌شوند، یا در دهان خود دچار توده یا گوشت زیادی می‌شوند، باید برای مراجعه به دندان‌پزشک وقت بگیرند.
پریودنتیت (التهاب مزمن لثه)
اگر التهاب لثه درمان نشود، ممکن است به پریودنتیت (Periodontitis) یا بیماری کامل لثه تبدیل شود. پریودنتیت وقتی اتفاق می‌افتد که التهاب لثه و تجمع پلاک روی دندان‌ها در لثه بسیار پیشرفته شود. این عارضه می‌تواند پشتیبانی استخوان و اتصال بافت لثه در اطراف دندان‌ها را به خطر بیندازد. پیشرفت این مورد می‌تواند منجر به از دست دادن دندان شود.
پریودنتیت برای اکثر افراد خبر ناخوشایندی است. اما این پدیده برای زنان باردار خطر بیشتری را به همراه دارد. دکتر تارا می‌گوید: “بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که میزان شیوع تولد نوزادان نارس و كم وزن، در زنان باردار مبتلا به پریودنتیت بیشتر است.”
این دکتر با بیان اینكه این ارتباط ، یک علت و معلول اثبات شده نیست می‌گوید: “فقط به این دلیل كه یک زن باردار مبتلا به پریودنتیت است، نمی‌توان نتیجه گرفت که او قبل از هفته 37 بارداری زایمان می‌کند یا بچه‌ای با وزن کمتر از 2500 گرم به دنیا می‌آورد.”
دکتر تارا در ادامه اظهار می‌کند: “جدیدترین مطالعه که پنج سال پیش انجام شده است، نشان می‌دهد كه اگر بیماری لثه مادر را قبل از تولد این نوزادان با درمان پریودنتال لثه، درمان كنیم، می‌توانیم این اثر را كاهش دهیم.”
ایمنی اقدامات دندان‌پزشکی
متخصصان می‌گویند بسیاری از زنان باردار در هنگام بارداری، دچار هیچگونه مشکل بهداشت دندان در دوران بارداری نمی‌شوند. اما دکتر ایوان سوان می‌گوید: “اگر یک خانم قبل از بارداری به دندان‌پزشک مراجعه كند، احتمال گذراندن بارداری با دندان و لثه سالم در مورد او افزایش می‌یابد. بنابراین معاینات منظم دندان‌پزشکی و تمیز کردن دندان‌ها هم ایمن است و هم به آن‌ها توصیه می‌شود.”
اشعه ایکس
وی ادامه می‌دهد: “همچنین باید از استفاده از اشعه ایکس که برای رادیوگرافی دندان‌پزشکی استفاده می‌شود، در دوران بارداری جلوگیری کرد. اما اگر برای تشخیص لازم و ضروری باشد، با خیال راحت می‌توان از آن استفاده کرد.”
درمان اضطراری
دکتر تارا نیز در رابطه با ایمنی اقدامات دندان‌پزشکی در دوران بارداری می‌گوید: “اگر یک زن باردار دچار آبسه دندان شود یا به درمان اضطراری کانال ریشه نیاز داشته باشد، باید آن را درمان کرد. اما اقدامات دندان‌پزشکی انتخابی مانند کاشت دندان یا پیوند بافت نرم باید به بعد از زایمان موکول شود.
پر کردن
همچنین، بهداشت کانادا توصیه می‌کند که پرکردن دندان با نقره در یک زن باردار به دلیل خطر استنشاق بخار جیوه استفاده یا ریمو (حذف) نشود. برای مادران باردار که نیاز به پر کردن دارند، دندان‌پزشکان باید از ماده دیگری مانند رزین کامپوزیت استفاده کنند.
سفید کردن دندان
در مورد سفید کردن دندان، اطلاعات کافی برای اطمینان از ایمن بودن یا نبود آن در دوران بارداری وجود ندارد. بنابراین بهتر است سفید کردن دندان را قبل یا بعد از بارداری انجام دهید. همچنین، ماده تشکیل‌دهنده‌ی کاربامید پراکسید، به اوره و پراکسید هیدروژن (ماده سفید کننده فعال)، تجزیه می‌شود. این مواد معمولاً لثه‌های حساس را تحریک می‌کنند.
سخن آخر
در این مطلب سعی کردیم بطور کامل به تمام مباحث مربوط به بهداشت دندان در دوران بارداری بپردازیم. در حالت کلی توصیه می‌شود، سعی کنید پیش از باردار شدن به دندان پزشکی مراجعه کنید. دندان پزشک، دندان‌های شما را معاینه می‌کند و در صورت وجود مشکل آن‌ها را برطرف خواهد کرد. همچنین اگر برای زیبایی دندان نیاز به یک اقدام پزشکی همچون ارتودنسی، کامپوزیت و … دارید، پیش یا پس از بارداری آن‌ها را انجام دهید.
علاوه بر این، همانطور که گفته شد بسیاری از مشکلات دهان و دندان که در دوران حاملگی برای زنان پیش می‌آید، به تغذیه آن‌ها برمی‌گردد. حتما سعی کنید در دوران بارداری، یک تغذیه سالم داشته باشید. در عوض مصرف بستنی و شکلات، میان‌وعده‌های سالم انتخاب کنید. می‌توانید برای داشتن یک میان‌وعده سالم مطلب معرفی بهترین و سالم‌ترین میان‌وعده‌ها برای دوران بارداری مادران را مطالعه کنید.
این نکته را هم در نظر بگیرید که به طور کلی، سه ماهه دوم بارداری بهترین زمان برای هرگونه کار دندان‌پزشکی در نظر گرفته می‌شود. زیرا سه ماهه اول بارداری جنین آسیب پذیرتر است. در سه ماهه سوم بارداری نیز، زن از نظر جسمی در صندلی دندان‌پزشکی احساس ناراحتی می‌کند.
