مقدمه
در این مطلب قصد داریم در رابطه با دندان‌های اولیه مرواریدی فرزند شما از زمانی که دندان‌های او جوانه می‌زند، تا زمانی که آن‌ها بصورت کامل می‌افتند، صحبت کنیم. دندان‌ها به بچه‌ها کمک می‌کنند که بتوانند، غذاهای خوب و مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات و گوشت را بخورند. از طرفی دندان نقش بسیار مهمی در زیبایی هر فردی دارد. چه در سنین کودکی چه در بزرگسالی. از سمت دیگر، شاید این را ندانید اما دندان‌ها حتی به درست صحبت کردن هم کمک می‌کنند. پس حال که به اهمیت دندان پی بردیم، باید بدانیم که چگونه می‌توانیم دندان کودکمان را سالم و زیبا نگاه داریم. جمعی از والدین از 5 متخصص سوالاتشان در رابطه با دندان کودکان را پرسیدند و جواب گرفتند. ما در ادامه این سوال و جواب‌ها در رابطه با دندان شیری کودکان را برای شما آورده‌ایم.
دندان درآوردن
سوال: چگونه باید بفهمیم که نوزادمان در حال دندان درآوردن است؟
پاسخ: سرنخ‌هایی برای اینکه شما متوجه بشوید، نوزاد در حال درآوردن دندان است وجود دارد. در ادامه این علائم را نام میبریم.
علائم
- آبریزش دهان (ریختن آب دهان نوزاد می‌تواند باعث ایجاد بثورات (برآمدگی قرمز مانند جوش و زخم) در اطراف دهان او شود)
- تحریک‌پذیری
- خواب بی‌قرار
- تب کم‌درجه (زیر 38.5 درجه سانتی‌گراد)
عفونت ویروسی
اسهال (اسهال نیز به نوبه خود می‌تواند باعث بثورات باسن نوزاد شود) و استفراغ کودک نیز همزمان با دندان درآوردن، برای کودک رخ می‌دهد. اما این دو مورد از علائم دندان درآوردن نیست. بلکه نشانه عفونت است. دکتر کافمن (Sahza Hatibovic-Kofman)، دندانپزشک کودک و ارتودنسی دندان در دانشگاه لندن، در رابطه با دندان درآوردن کودکان می‌گوید:
“لثه‌های کودکان، هنگام دندان درآوردن، خارش دارند. به همین دلیل کودک، هر چیزی که گیرش بیاید را داخل دهان خود می‌کند. که این اصلا خوب نیست. زیرا وسایل ممکن است آلوده به انواع باکتری و ویروس باشند. به همین دلیل، احتمال ابتلای کودکان به عفونت‌های ویروسی در این مدت زمان، افزایش پیدا می‌کند. این عفونت‌های ویروسی امکان اسهال و استفراغ و تب را در کودکان افزایش می‌دهند. پس اگر فرزندتان، بیش از 24 ساعت اسهال، استفراغ یا تب داشت، حتما به پزشک مراجعه کنید.”
آرام کردن خارش لثه کودک
برای آرام کردن خارش لثه کودک به او کمک کنید. ابتدا دستان خود را به خوبی با مایع و آب فراوان بشویید. تا زمانی که مطمئن شوید دستانتان کامل از باکتری و ویروس تمیز شده است. اگر هم در دوران کرونا هستید، قطعا می‌دانید که باید 20 ثانیه تمام قسمت‌های دستتان را با آب و صابون بشویید، تا از کرونا ویروس پاک شود. سپس به آرامی، انگشتتان را بر روی لثه‌های او بکشید. این کار تا حد زیادی خارش لثه او را تسکین می‌دهد.
یک راه دیگر نیز این است که یک وسیله نرم و ایمن را برای جویدن، به کودکتان دهید. برای مثال یک دستمال نرم و تمیز و مرطوب یا یک دندان‌گیر پلاستیکی به تسکین خارش لثه کودک کمک می‌کند. همچنین برخی افراد از گردنبند دندان کهربا به عنوان ماساژور و التیام‌بخش لثه کودک در هنگام دندان درآوردن استفاده می‌کنند. در رابطه با گردنبند دندان کهربا، رعایت یک سری نکات الزامی می‌باشد. برای آشنایی با نکات مربوط به آن، می‌توانید مطلب بررسی تاثیرات گردنبند دندان کهربا در نوزاد را مطالعه فرمایید.
اگر روش‌هایی که گفته شد، کمکی به تسکین کودک نکرد، می‌توانید از داروی استامینوفن یا ایبوپروفن مخصوص کودکان به کودک بدهید. ژل دندان نوزاد نیز وجود دارد که بدون نیاز به نسخه، در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند. اما حتما قبل از استفاده از آن‌ها با پزشک کودک خود، مشورت کنید. زیرا برخی از این محصولات، گاها باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک در کودک می‌شوند. همچنین از استفاده از بیسکوییت برای دندان درآوردن نوزاد، خودداری کنید. زیرا بیسکوییت حاوی شکر است که برای مینای دندان بسیار خطرناک می‌باشد.
دلایل مراقبت از دندان شیری
سوال: وقتی قرار است در هر صورت دندان شیری کودک بیفتد، چرا باید برای محافظت از آن‌ها، هزینه و زمان صرف کنیم؟
پاسخ: دلایل مهمی وجود دارد که شما باید از دندان شیری کودک محافظت کنید تا به هیچ عنوان خراب نشوند. در ادامه به بیان این دلایل خواهیم پرداخت.
فضای دندان‌های دائمی
در وهله اول باید گفت، این دندان‌های شیری هستند که راه را برای درست درآمدن دندان‌های دائمی هموار می‌کنند. اگر کودک شما، زودهنگام یکی از دندان‌های شیری خود را از دست بدهد، یا آسیب ببیند و خورده شود، دندان‌های همسایه‌ی آن دندان، به سمت یکدیگر کشیده می‌شوند. به همین دلیل احتمالا، جای کافی برای دندان اصلی‌ای که قرار است، بجای آن دندان شیری آسیب‌دیده در بیاید، باقی نخواهد ماند. اگر احیانا چنین مشکلی برای دندان شیری پیش آمد، به دندانپزشک مراجعه کنید. در چنین حالتی، معمولا از یک چسب نگهدارنده‌ی فضا، می‌توانند محل کافی را برای دندان دائمی، ذخیره کنند.
مشکلات فک
از طرفی، بهتر است بدانید که رشد دندان و استخوان زیرین، به یکدیگر پیوسته‌اند. بنابراین اگر دندان‌های شیری، زودتر از زمان موعد به دلایل مختلف از دست بروند، احتمالا در رشد طبیعی فک، اختلال ایجاد شود.
جلوگیری از عفونت
دندان‌های اولیه نسبت به دندان‌های دائمی، پوسته مینای نازک‌تری دارند، به همین دلیل ایجاد حفره می‌تواند به سرعت گسترش یابد. گسترش حفره‌ها باعث درد و حتی عفونت خواهند شد.
عادت خوب
افتادن دندان‌های شیری، حداکثر تا 13 سالگی به طول می‌انجامد. بعضی از این دندان‌ها، ممکن است حتی تا سن بیشتر از 13 هم ادامه یابند، در این صورت احتمالا، در زیر دندان شیری، هیچ دندان بزرگسالانه‌ای انتظار بیرون آمدن را نمی‌کشد. اگر چنین مشکلی پیش بیاید، در نهایت احتمالا لازم باشد، آن دندان‌ها را با دندان مصنوعی جایگزین کنید. در کلام آخر باید بگوییم که رسیدگی به دندان‌های کودک از همان زمان اولیه، باعث ایجاد عادت مثبت در کودک برای مراقبت از دندان خواهد شد. کودکانی که دندان‌های خود را از پوسیدگی حفظ می‌کنند، به احتمال زیاد به بزرگسالانی با دندان سالم تبدیل می‌شوند. اما کودکانی که دارای دندان‌های شیری پر از حفره هستند، احتمالا در بزرگسالی، مشکلات دندانی زیادی داشته باشند.
معاینات دندانپزشکی
سوال: از چه زمانی باید مراجعه به دندانپزشکی را برای کودکان شروع کنیم؟ و هر چند وقت یکبار باید این کار را انجام دهیم؟
پاسخ: پاسخ این سوال بستگی به این دارد که این سوال از چه کسی پرسیده شود. دندان‌پزشکان اطفال توصیه می‌کنند که شش ماه تا حداکثر 12 ماه پس از درآمدن اولین دندان کودک، یک ویزیت را تنظیم کنید. دندان‌پزشکان عمومی معمولا پیشنهاد می‌کنند که حدود سن 3 سالگی کودک را به نزد دندانپزشک ببرید. البته اگر پیش از آن، مشکلی برای دندان‌های او پیش آمد یا اگر تا 2.5 سالگی، همه 20 دندان او درنیامدند، نیز باید به دندانپزشک مراجعه شود.
در حالت ایده‌آل هم زمانی که کودک آنقدر بزرگ شده باشد که مطابق دستورالعمل‌ها، حداقل 5 تا 10 دقیقه بتواند ساکت بماند. البته باید قبول کنیم که کودکان با هم متفاوت هستند. شاید یک کودک آرام و حرف گوش‌کن یک ساله بیشتر از یک بچه بازیگوش سه ساله، به دندانپزشک، اجازه‌ی معاینه دندان‌هایش را بدهد.
دوره‌های مراجعه
سوال: هر چند وقت یکبار، کودک را به دندانپزشکی ببریم؟
در پاسخ به اینکه بهتر است هر چند وقت یکبار، کودک را به دندانپزشکی ببریم نیز، دندان‌پزشکان معمولا فاصله چکاپی هر 6 ماه را توصیه می‌کنند. البته با توجه به سابقه خانوادگی ممکن است پزشک توصیه کند، در فاصله زمانی کوتاه‌تر به دندانپزشک مراجعه شود. برای مثال اگر کودک مستعد داشتن حفره در دندان‌هایش باشد. سابقه خانوادگی در سلامت دندان مهم هستند. زیرا باکتری‌های ایجادکننده پوسیدگی، می‌توانند از طریق بزاق دهان والدین، به بچه‌ها منتقل شوند. پس استفاده مشترک از قاشق و لیوان و … نداشته باشید. همچنین ممکن است مینای ضعیف دندان از والدین به کودکان، به ارث برسد.
اولین ویزیت دندانپزشکی
سوال: در اولین قرار ملاقات دندانپزشکی، چه اتفاقاتی می‌افتد؟
پاسخ: اولین مراجعه کودک به مطب دندانپزشکی عمومی معمولاً یک امر کم‌اهمیت است. دندانپزشک در اولین مراجعه کودک به مطب، او را بر روی یک صندلی قرار می‌دهد. تعداد دندان‌های او را می‌شمارد. مسواک زدن را به او آموزش می‌دهد. همچنین احتمالا با ابزار‌های مختلف به معاینه دندان کودک بپردازند، تا کودک با این ابزار آشنا شود.
همچنین دندانپزشک احتمالا در رابطه با انتخاب میان وعده‌های مناسب برای سلامت دندان کودک، با مادر او صحبت خواهد کرد. همچنین میزان مصرف فلوراید کودک را نیز ارزیابی می‌کند. اگر شما در محلی زندگی می‌کنید، که آب آشامیدنی آن فاقد فلوراید است یا آب تصفیه‌شده و معدنی مصرف می‌کنید، احتمالا دندانپزشک برای شما فلوراید (پیشگیری‌کننده از ایجاد حفره در دندان) را برای کودکتان تجویز کند.
همچنین از آنجایی که، اولین مراجعه به دندانپزشک، پیش از درآمدن اکثر دندان‌های کودک اتفاق می‌افتد، احتمالا بیشتر زمان ویزیت را، پزشک با سوال پرسیدن از مادر می‌گذراند. سوالاتی که با پاسخش، بتواند تشخیص دهد، کودک تا چه میزانی در معرض خطر پوسیدگی دندان قرار دارد.
سوراخ شدگی دندان
سوال: اگر کودکم دچار سوراخ شدگی دندان (ایجاد حفره در دندان) شد، آیا گزینه‌های درمانی وجود دارد یا خیر.
پاسخ: حفره‌هایی از دندان که با چشم غیرمسلح، دیده نمی‌شوند و برای دیدن آن‌ها، نور خاصی نیاز است، احتمالا با استفاده از فلوراید و یک محلول ضدباکتری، درمان شوند. در غیر اینصورت، دندان باید پر شود. البته حفره‌های ریز احتمالا نیازی به فرز کردن نداشته باشند.
بسیاری از دندان‌پزشکان به استفاده از مواد پرکننده سفید روی آورده‌اند. مواد پرکننده سفید، بر خلاف آمالگام دندانی (ماده مخلوط دندانی به رنگ نقره‌‌ای یا سیاه)، از نظر شیمیایی با مینا پیوند می‌خورند. فایده این موضوع این است که مقدار دندان سالم که باید حفر شود کاهش می‌یابد.
همچنین بعضی از مواد پرکننده به آهستگی فلوراید آزاد می‌کنند. از طرفی ممکن است لازم باشد که دندان‌های مولر (دندان‌های پشتی) با حفره‌های عمیق، با تاج های فولاد ضد زنگ پوشانده شوند. تاج دندانی یک پوشاننده کلاهکی هم‌شکل با دندان است که بر روی دندان قرار می‌گیرد. اگر کودک شما به درمان گسترده‌ای نیاز دارد، یا بسیار ترسیده است، دندانپزشک می‌تواند از انواع مختلف آرام‌بخش برای آرام کردن او، استفاده کند.
مراقبت از دندان
سوال: جدای از ویزیت‌های منظم دندانپزشکی و مراقبت‌های روزانه، برای محافظت از دندان‌های فرزندم، چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
پاسخ: آنچه کودک شما می‌خورد، می‌نوشد، و تعداد دفعات آن، نقش کلیدی در پوسیدگی یا عدم پوسیدگی دندان‌های کودک شما دارد. از پر کردن بطری‌هایی که کودک در زمان خواب از آن مصرف می‌کند، از هر چیزی به جز آب پرهیز کنید. آبمیوه و حتی شیر حاوی قندهای طبیعی هستند که در زمان خواب برای کودک ضرر دندانی ایجاد می‌کنند.
این کار در شب باعث می‌شود، اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌های قند، تمام شب بر روی دندان‌ها حرکت کنند. همچنین سعی کنید مصرف غذاها و نوشیدنی‌های نشاسته‌ای یا شیرین (از جمله چیپس سیب‌زمینی و حتی میوه خشک شده) را محدود کنید تا دندان‌های کودک در معرض اسیدهایی که باعث آسیب رسیدن به مینای دندان می‌شوند، قرار نگیرند.
مطمئن باشید که ورزشکار خردسال شما از تجهیزات محافظتی مناسب (از جمله محافظ دهان) در مدت انجام فعالیت‌هایی با ریسک بالا مانند هاکی و بسکتبال استفاده می‌کند. در این مورد می‌توانید از دندانپزشک خود توصیه‌های ویژه ورزشی بیشتری برای کودکتان درخواست کنید. همچنین اگر کودک شما در طول تمرین، نوشیدنی‌های ورزشی می‌نوشد، حتما باید بعد از آن مسواک بزند یا آب بنوشد. زیرا این نوشیدنی‌ها می‌توانند سوراخ و حفره بر روی دندان‌های مرواریدی و سفید کودک شما، ایجاد کنند.
رشد دندان دائمی پشت دندان شیری
سوال: برخی از دندان‌های دائمی پسرم در پشت دندان‌های شیری او رشد کرده‌اند. آیا نیاز است دندان‌های شیری او کشیده شوند؟
پاسخ: رشد دندان دائمی پشت دندان شیری، شایع‌تر از آن است که شما فکرش را می‌کنید. این موضوع حدود 15 درصد از کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کشیدن دندان‌های شیری در اغلب اوقات ضروری نیست. دندانپزشک کودک شما می‌تواند ارزیابی کند که آیا دندان‌های شیری بدون نیاز به کشیدن، می‌افتند یا نه. دندان‌های شیری کودک معمولاً بین شش تا هشت سالگی شروع به افتادن می‌کنند. در برابر تمایل به کشیدن دندان‌های شل کودک مقاومت کنید. زیرا اگر این دندان‌ها به طور طبیعی بیفتند، درد و خونریزی آن‌ها، کاهش می‌یابد.
رنگ دندان‌های دائمی
سوال: رنگ دندان‌های جلوی دائمی فرزندم، زرد به نظر می‌رسند. آیا در این رابطه جای نگرانی وجود دارد؟
پاسخ: بهتر است بدانید در مقایسه با دندان‌های شیری کودک که سفید کاغذی هستند، رنگ دندان‌های دائمی، معمولا تیره‌تر هستند. با این حال، در هر زمان که در این رابطه نگران شدید، به دندانپزشک مراجعه کنید.
تاثیر دارو بر دندان
سوال: آیا برخی از داروها، می‌توانند به دندان‌های کودک من آسیب برسانند؟
پاسخ: برخی داروهای مایع و جویدنی وجود دارند که با شکر شیرین می‌شوند. سعی کنید هر دوز از داروی تجویز شده را که به کودک می‌دهد، همراه با آن یک لیوان آب نیز به او بدهید. اگر کودک شما مرتبا دارو مصرف می‌کند، از داروساز یا پزشک او بخواهید، یک نوع آن دارو را که بدون قند است، به او بدهند.
با این حال، برخی از داروها مانند برخی از داروهای ضد سرفه، برای اینکه به درستی عمل کنند، باید مدتی در دهان بمانند. بنابراین شستشوی دهان کودک با آب یا خوردن آب توسط کودک، اثر دارو را خنثی می‌کند. اگر کودک شما مرتباً باید از این دست داروها استفاده کند، با داروساز یا پزشک در این باره صحبت کنید.
از طرفی برخی از داروها، از آنجایی که بزاق غذا را شستشو می‌دهند و با باکتری‌ها مبارزه می‌کنند، می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. بنابراین بچه‌هایی که این دست داروها را مصرف می‌کنند، بیشتر نیاز به مراقبت‌های پیشگیرانه دارند.
همچنین برای کودکانی که از اسپری‌های استنشاقی استفاده می‌کنند، باید اطمینان حاصل شود که آثار این داروها در دهان آن‌ها باقی نمی‌مانند. زیرا آثار این داروها، می‌توانند سلول‌های ایمنی را که از عفونت‌هایی مانند برفک دهان جلوگیری می‌کنند، سرکوب کنند. ما پیشنهاد می‌کنیم که پس از استفاده از این اسپری‌ها، کودکان دهان خود را با محلول بشویند، غرغره کنند و سپس تف کنند.
برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند تتراسایکلین (TETRACYCLINE) و سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) می‌توانند به طور دائمی باعث تغییر رنگ دندان‌ها شده و در رشد استخوان در کودکان خردسال اختلال ایجاد کنند. به همین دلیل پزشکان دیگر این داروها را برای کودکان تجویز نمی‌کنند مگر اینکه چاره دیگری نباشد.
زمان مسواک زدن
سوال: چه زمانی باید مسواک زدن را برای کودکم شروع کنیم؟
پاسخ: نیازی نیست صبر کنید تا دندان‌ها برای اولین بار خود را نشان دهند. به زودی پس از تولد نوزاد، می‌توانید از یک مسواک انگشتی کوچک، برای پاک کردن و ماساژ لثه‌های نوزاد به طور یک بار در روز استفاده کنید. این ایده، برای تمیز نگه داشتن دهان کودک و عادت دادن او به مراقبت از دهان و دندان است. پس از درآمدن اولین دندان، روزانه از یک مسواک نرم مخصوص کودک و آب معمولی برای شستشوی دندان‌های او استفاده کنید تا آن‌ها را به خوبی تمیز کنید. همچنین اگر تمایل دارید، می‌توانید از ژل پاک‌کننده دندان شیری که حاوی فلوراید نیست، استفاده کنید.
تعداد دفعات مسواک زدن
سوال: بهترین زمان برای مسواک زدن دندان کودک چه زمانی است و چند بار در روز؟
پاسه: در حالت ایده آل، بهتر است دو یا سه بار در روز مسواک بزنید. اگر دو بار در روز برای کودک مسواک زدید، این دو بار را بعد از صبحانه و قبل از خواب انجام دهید.
خمیردندان
سوال: چه زمانی باید استفاده از خمیر دندان برای کودک را شروع کنیم؟
پاسخ: یک متخصص بهداشت دندان در لندن در این باره می‌گوید: “تا زمانی که کودکتان یاد نگرفته است، خمیردندان را تف کند، از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده نکنید. مصرف بیش از حد فلوراید باعث ایجاد تغییر رنگ در مینای دندان می‌شود. از طرفی مقادیر بسیار زیاد آن می‌تواند سمی باشد. سپس بعد از فهمیده‌تر شدن کودک، فقط به اندازه یک نخود خمیردندان تحت نظر خودتان یا یک بزرگسال دیگر برای دندان او استفاده کنید.
نخ دندان
سوال: در رابطه با کشیدن نخ دندان برای کودکان، چه توصیه‌هایی دارید؟ چه زمانی باید استفاده از نخ دندان را برای کودک شروع کنیم؟
پاسخ: از دندانپزشک خود در این رابطه سوال کنید. برخی دندان‌پزشکان توصیه می‌کنند به محض اینکه توانستید دو دندان کودک را لمس کنید، از نخ دندان استفاده کنید. برخی نیز می‌گویند، شما می‌توانید تا دو یا سه سالگی صبر کنید و بعد از نخ دندان استفاده نمایید.
در هر صورت، استفاده از نخ دندان‌های دسته‌دار (نوع یکبار مصرف یا دسته قابل استفاده مجدد) کار را برای شما بسیار ساده‌تر می‌کند. همچنین شاید امتحان کردن نخ دندان‌های طعم‌دار نیز برای شما جالب باشد.
تعویض مسواک
سوال: هر چند وقت یکبار باید مسواک کودکان را جایگزین کنیم؟
پاسخ: هر چند ماه یکبار باید، مسواک دستی و سر مسواک برقی تعویض شود. همچنین در صورت خم شدن یا فرسودگی موی مسواک، زودتر باید این کار انجام شود. همچنین ممکن است بخواهید مسواک کودکتان را وقتی او از پس یک بیماری عفونی یا ویروسی برمی‌آید، دور بیندازید. زیرا ویروس‌ها می‌توانند هفته‌ها روی برس مسواک او کمین کنند.
مسواک زدن توسط خود کودک
سوال: آیا اجازه دهیم فرزندمان خودش وظیفه مسواک زدن را بر عهده بگیرد؟
پاسخ: بچه‌ها مهارت کافی برای انجام این کار را ندارند. آن‌ها این مهارت را تا زمانی که مهارت نوشتن را بدست نیاورده‌اند، نخواهند داشت. یعنی حدود هشت یا نه سالگی همزمان با آموختن مهارت نوشتن، مهارت مسواک زدن را نیز می‌آموزند.
جایگزین موقت برای مسواک زدن
سوال: جایگزینی برای مسواک زدن کودکان پیشنهاد می‌کنید؟
پاسخ: یکی از این راه حل‌ها را امتحان کنید:
• چند لقمه پنیر سفت، که به خنثی‌سازی اسیدهایی که باعث آسیب رسیدن به مینای دندان می‌شوند، کمک می‌کنند.
• یک آدامس بدون قند، که باعث افزایش تولید بزاق دهان می‌شود.
