مقدمه
دوران بارداری همواره برای مادران همراه با چالش‌ها و مسائل مختلفی است. یکی از این موارد، تهوع بارداری است که تقریبا بیشتر مادران آن را تجربه می‌کنند. تهوع بارداری شرایطِ را برای مادران دشوار می‌کند، به همین دلیل برخی از مادران شروع مصرف دارو در این دوران می‌کنند. یکی از این داروها، دارویی با نام تجاری دیکلکتین (Diclectin) است. در این مطلب به توضیح در مورد رفع و درمان تهوع بارداری و داروی تهوع حاملگی دیکلکتین پرداخته‌ایم.
تحقیقات نشان می‌دهد که داروی تهوع بارداری به نام Diclectin بی‌اثر است. بنابراین، در چنین وضعیتی که زنان باردار به خاطر حالت تهوع رنج می‌برند چه کاری باید انجام بدهند؟
دیکلکتین تنها دارویی است که به طور خاص برای حالت تهوع و استفراغ بارداری ساخته شده و توسط سازمان بهداشت کانادا (Health Canada) تایید شده است. بسیاری از زنان می‌گویند که این قرص در دوران بارداری برای آن‌ها یک راه نجات بوده است.
تهوع بارداری
یکی از مسائلی که مادران در دوران بارداری با آن درگیر هستند، تهوع حاملگی است. در واقع باید بگوییم که تهوع صبحگاهی شایع‌ترین مسئله‌ای است که تقریبا 80 درصد زنان را در دوران بارداری درگیر می‌کند. به همین دلیل در چنین وضعیتی پزشکان نسخه‌هایی را برای داروی دیکلکتین تجویز می‌کنند به این امید که این دارو به زنان کمک کند تا بتوانند این مسئله را کنترل کنند. اما این در حالی است که اخیرا به دلیل بی‌اثر بودن این دارو، این دارو مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است.
در حقیقت، نقص‌های جدی در تحقیقاتی که از این دارو حمایت می‌کند، آشکار شده است. به طوریکه برخی از کارشناسان را متعجب کرده است که چگونه این دارو در وهله اول تایید شده است. آیا ممکن است داروی تهوع بارداری که مادران به شدت به آن اعتقاد دارند، عملا مؤثر نباشد؟ اگر بی‌اثر بودن این دارو درست باشد، زنان باردار برای کنترل تهوع بارداری خود چه کاری باید بکنند؟
تاریخچه درمان تهوع بارداری
علت تهوع بارداری به خوبی شناخته نشده است و عوامل بالقوه زیادی برای آن وجود دارد. برخی از عوامل ممکن است حرکت آهسته غذا به دلیل شل شدن عضلات معده در دوران بارداری و یا استعداد ژنتیکی (genetic predisposition) باشد. همچنین عوامل روانی و تغییرات هورمونی نیز می‌توانند موثر باشند. علاوه‌بر موارد گفته شده، هورمون هاش سی جی (HCG) که توسط جفت تولید می‌شود، نیز ممکن است نقش داشته باشد. این هورمون همزمان با تهوع بارداری در حدود هفته 12 بارداری تا هفته 14 بارداری به اوج خود می‌رسد. همچنین علائم در میان زنانی که سطح هورمون‌های آن‌ها بالا است، مانند زنانی که دوقلو باردار هستند، شدیدتری است.
عملکرد دیکلکتین
هیچ کس دقیقا نمی‌داند که دیکلکتین چگونه کار می‌کند. اما آنتی‌هیستامین‌ها گیرنده‌های مغزی را که تهوع و استفراغ را کنترل می‌کنند مسدود می‌کنند. همچنین بارداری می‌تواند باعث کمبود ویتامین ب6 شود که در نتیجه می‌تواند منجر به واکنش‌های نامطلوب به غذا و مواد شیمیایی شود. بنابراین قرصی که این دو را با هم ترکیب می‌کند، به نظر می‌رسد گزینه‌ی خوبی برای کاهش تهوع بارداری باشد.
بندکتین (Bendectin)
داروی بندکتین(Bendectin)، ترکیبی از آنتی‌هیستامین و ویتامین ب6 است که از اواسط دهه 1950(1329 شمسی) در بازار کانادا و ایالات متحده وارد بازار شد. این دارو برای درمان تهوع بارداری مورد استفاده قرار می‌گرفت.
چند سال بعد، داروی تالیدومید (thalidomide)، دارویی با مشخصات کاملا متفاوت، برای جلوگیری از تهوع صبحگاهی در کانادا تأیید شد. اما کمتر از یک سال بعد، پس از اینکه نشان داد شده که این دارو باعث نقص‌های مادرزادی جدی می‌شود، مصرف آن متوقف شد. سپس، ادعاهایی مبنی بر اینکه Bendectin نیز باعث ناهنجاری‌هایی شده است، منتشر شد. بنابراین در ادامه در سال 1983 (1362 شمسی) سازنده به طور داوطلبانه آن را به دلیل هزینه‌های شکایات حقوقی از بازار خارج کرد. ادعاها نادرست بودند، اما سال‌ها سرفصل‌های ترسناک درباره این دارو باعث شد بسیاری از زنان در مورد داروهای تهوع بارداری تردیدهای طولانی مدت داشته باشند.
در سال 1975(1354 شمسی)، در حالی که شکایت‌های حقوقی علیه داروی بندکتین (Bendectin)، در حال زیاد شدن بود، Diclectin با یک فرمول مشابه در کانادا تایید شد. هنگامی که مصرف Bendectin متوقف شد، کانادا تنها کشوری بود که در آن دارویی با فرمول آنتی‌هیستامین و ویتامین ب6 در آن تجویز شد.
همه نسبت به مصرف این دارو با این فرمول احساس بهتری ندارند و این دارو همراه با عوارض جانبی است. از جمله‌ی این عوارض می‌توان به خواب‌آلودگی، عصبی بودن، درد معده، سردرد و تحریک‌پذیری اشاره کرد. همچنین مصرف این فرمول می‌تواند باعث بدتر شدن احساس برخی از زنان نیز بشود.
مشکلات
تهوع صبحگاهی به طور جدی در زندگی مادران در دوران بارداری تاثیر می‌گذارد. در واقع تهوع و استفراغ بر سلامت جسمی و روانی زنان تاثیر می‌گذارد. همچنین در کارها و فعالیت‌های مادران در طی روز در خانه و سرکار اختلال ایجاد می‌کند.
تاثیر بر روی زندگی روزمره
مطالعه‌ای در سال 2017 (1396 شمسی) در مجله BMC Pregnancy and Childbirth منتشر شد. این مطالعه نشان داد که بیش از 60 درصد از زنان مبتلا به تهوع حاملگی از مرخصی استعلاجی استفاده می‌کنند. این مرخصی می‌تواند پیامدهای مالی برای کسانی که مزایای کافی یا بیمه ندارند، داشته باشد.
این مطالعه همچنین نشان داد که بیش از 70 درصد از زنان مبتلا به حالت تهوع حاملگی احساس می‌کنند که این وضعیت بر زندگی اجتماعی و توانایی آن‌ها برای مدیریت خانواده تأثیر منفی می‌گذارد.
همچنین 80 درصد زنان باردار گفتند که این مسئله بر روابط آن‌ها با شریک زندگی آن‌ها نیز تأثیر گذاشته است. این در حالی است که اکثر زنان در سه ماهه دوم بارداری با یا بدون درمان احساس بهتری دارند به این معنا که حدود 20 درصد، از زنان علائم آن‌ها تا سه ماهه سوم بارداری ادامه دارند.
تاثیرات منفی در بدن
تا دو درصد از زنان باردار که مبتلا به تهوع و استفراغ شدید می‌شوند، منجر به کمبود تغذیه، کم‌آبی، عدم تعادل الکترولیت‌ها و کاهش وزن می‌شوند. این شرایط سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کند. به همین دلیل بسیاری از زنان مبتلا به استفراغ بارداری باید برای دریافت مایعات داخل وریدی، حمایت تغذیه‌ای و دارو برای توقف استفراغ خود در بیمارستان بستری شوند.
استفانی رون (Stephanie Rhone)، مدیر ارشد پزشکی زنان و سلامت جنسی است. وی در این مورد می‌گوید: “تهوع حاملگی تاثیر گسترده‌ای بر زندگی زنان دارد. در واقع ممکن است اختلال بسیار خفیف و موقت باشد یا اینکه بسیار تاثیرگذار و ناتوان‌کننده باشد. این در حالی است که تهوع حاملگی می‌تواند برای اکثریت قریب به اتفاق زنان باردار، یک بخش گذرا و طبیعی از بارداری باشد.”
عدم بارداری مجدد
مطالعه BMC نشان می‌دهد که سه چهارم زنان مبتلا به تهوع بارداری شدید فکر می‌کنند که دوباره باردار نشوند. در واقع این گروه از مادران بارداری مجدد را از برنامه‌ی آینده‌ی خود حذف می‌کنند. همچنین بیش از یک چهارم از زنان باردار به خاتمه بارداری فکر می‌کنند.
تاثیرات مثبت
علاوه‌بر مشکلات گفته شده در مورد تهوع بارداری باید بگوییم که مطالعاتی نیز در مورد فواید این مشکل در بارداری آورده شده است. در واقع چندیدن مطالعه نشان می‌دهند که تهوع حاملگی با پیامدهای مثبتی از جمله کاهش خطر سقط جنین و نقص قلبی همراه است.
عدم تاثیر داروها
اگر داروهای مربوط به تهوع بارداری وضعیت مادر را بهتر نکرند، چه باید کرد؟ در ادامه پاسخ این سوال همراه با نظرات پزشکان و متخصصین این زمینه آورده شده است.
ناویندرا پرساود (Navindra Persaud)، دانشمند و پزشک است. وی در مورد یکی از تجربه‌های مراجعین خود اینطور می‌گوید: “در سال 2011 (1390 شمسی) یک بیمار به من مراجعه کرد و همان باعث شد که من شروع به بررسی در مورد Diclectin بکنم. او از من سوال کرد که آیا واقعا باید این دارو را مصرف کند؟ من به او اطمینان دادم که این دارو درمان استانداردی برای تهوع صبحگاهی است. با این حال او به این مسئله شک داشت به همین دلیل همین مسئله باعث شد که این دارو را بیشتر بررسی کنم.”
تحقیقات
مقاله‌ای در PLOSONE منتشر شد. Persaud در این مقاله نشان می‌دهد که مطالعه بالینی تحت حمایت Duchesnay در سال 2009 (1388 شمسی) که برای کسب تاییدیه برای Diclectin در ایالات متحده انجام شد، نتوانست اثربخشی این دارو را نشان بدهد.
در این کارآزمایی، به 280 زن با تهوع بارداری متوسط به مدت دو هفته دیکلکتین یا دارونما داده شد. علائم زنان باردار با استفاده از یک مقیاس 13 درجه‌ای که فراوانی تهوع و استفراغ را اندازه‌گیری می‌کند، ارزیابی شد. در پایان کارآزمایی، زنان در گروه دیکلکتین کمی بهتر از گروه دارونما عمل کردند. با این حال تفاوت کمتر از یک امتیاز در مقیاس بود. همچنین، زنان بیشتری در گروه دارونما نسبت به گروه دیکلکتین آزمایش را ترک کردند، که ممکن است نتایج را تغییر داده باشد.
فیونا استوری (Fiona Story)، سخنگوی Duchesnay با ارزیابی Persaud مخالف است. او می‌گوید نتایج کارآزمایی به طور بالقوه تبدیل از سه ساعت حالت‌تهوع در روز تا یک یا کمتر، از شش دوره تهوع تا سه بار یا از چهار دوره استفراغ تا یک دوره است. وی در ایمیلی اینطور گفت: “این نشان‌دهنده یک پیشرفت قابل توجه برای زن باردار است. این اتفاق به طور مثبت بر کیفیت زندگی او تأثیر می‌گذارد و به او اجازه می‌دهد تا تأثیر تهوع بارداری را بر توانایی خود برای انجام مسئولیت‌های حرفه‌ای و شخصی روزانه خود به حداقل برساند.”
در سال 2016 (1395 شمسی)، بهداشت کانادا یک هیئت مشاوره علمی برای بحث در مورد یافته‌های Persaud قبل از انتشار آن‌ها تشکیل داد. این هیئت بیان کرد که نتایج قطعی نیست. آن‌ها بیان کردند: “به طور خلاصه، ما به این نتیجه می‌رسیم که تفاوت آماری قابل توجهی در درمان وجود دارد که مزایای بالینی نامشخصی دارد. به عبارت دیگر، هیچ مدرکی وجود ندارد که این دارو واقعا احساس بهتری در زنان ایجاد می‌کند.”
مطالعات گذشته
در تلاش برای درک اینکه چرا دیکلکتین در وهله اول مورد تایید قرار گرفت، Persaud سایر مطالعات مربوط به این دارو را تجزیه و تحلیل کرد. او دریافت که یک کارآزمایی بالینی منتشر نشده در دهه 1970 (1349 شمسی) که بهداشت کانادا بر اساس آن دارو را تأیید می‌کند، دارای نقص‌های روش شناختی جدی، یکپارچگی داده‌های مشکوک و نرخ بالای ترک آزمایش است.
درمان‌های جایگزین
ویتامین ب6
نتایجی در سال 2014 (1393 شمسی) در مجله زنان و زایمان کانادا منتشر شد. در این نتایج، Persaud گزارش می‌دهد که شواهدی وجود ندارد که نشان بدهد دیکلکتین بهتر از ویتامین ب6 به تنهایی، عمل می‌کند. قبل از مصرف ویتامین ب6 یا هر مکمل دیگری، مهم است که با پزشک خود در مورد دوز مناسب آن‌ها صحبت کنید. مطالعات نشان می‌دهند که ویتامین ب6 به تنهایی اثر درمانی کمی دارد، اما احتمالا خطرات کمتری نسبت به دیکلکتین دارد.
عوارض دیکلکتین
ممکن است خطراتی همراه با این دارو وجود داشته باشد. در حالی که مطالعات کوهورت بزرگ هیچ ارتباطی بین دیکلکتین و نقایص مادرزادی پیدا نکرده است. این در حالی است که مطالعات کوچک‌تر نشان می‌دهد که خطر ابتلا به سرطان در دوران کودکی وبیماری تنگی پیلور (pyloric stenosis) کمی افزایش می‌یابد. بیماری تنگی پیلور، بیماری است مسیر ورود غذا به روده‌ی کوچک در آن مسدود می‌شود و در نتیجه باعث استفراغ می‌شود.
Persaud می‌گوید: “با این مطالعات ارتباطی، هرگز نمی‌توان با اطمینان گفت که این رابطه واقعی است، اما من فکر می‌کنم هرکسی که این دارو را مصرف می‌کند باید از این ارتباط آگاه شود.”
در سال 2017 (1396 شمسی)، کالج پزشکان خانواده کانادا بیانیه‌ای منتشر کرد که از یافته‌های Persaud حمایت کرد. این سازمان به پزشکان توصیه کرد که ویتامین ب6 را به تنهایی به عنوان یک درمان خط اول در نظر بگیرند که با عملکرد بالینی در استرالیا و ایالات متحده مطابقت دارد. این در حالی بود که در انگلستان، آنتی‌هیستامین‌ها به تنهایی به عنوان درمان اولیه توصیه می‌شدند.
عدم مصرف دارو
رون (Rhone) در بیمارستان و مرکز بهداشت زنان می‌گوید: “دیکلکتین در بارداری بی‌خطر تلقی می‌شود، اما مانند همه داروها در بارداری، ما فقط می خواهیم در صورت لزوم از آن‌ها استفاده شود. اگر مادران بتوانند علائم را با رویکرد دارویی کمتر مدیریت کنند، بهترین کار را کرده‌اند.”
رون توصیه می‌کند که مادران با رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی شروع کنند. زنان باید از غذاهایی که برای بارداری مناسب است استفاده کنند و از غذاهایی که باعث تهوع و استفراغ می‌شوند اجتناب کنند. برخی از زنان در دوران بارداری هوس خوردن غذاهای تند دارند. این در حالی است که برخی دیگر بوی آن را ناخوشایند می‌دانند.
معده خالی
داشتن معده خالی یا مخلوط کردن مواد جامد و مایعات می‌تواند حالت تهوع را تشدید کند و از آنجایی که آهن می‌تواند معده را تحریک کند، زنان ممکن است بخواهند تا زمانی که حالت تهوع صبح از بین برود، از مولتی‌ویتامین فقط به اسید فولیک یا یک ویتامین دوران بارداری که بدون آهن است، روی آورند. همچنین خستگی می‌تواند علائم را تشدید کند، بنابراین استراحت زیاد باید در اولویت باشد.
پیشنهاد ما: مطالعه مقاله مقابله با حالت تهوع صبحگاهی.
سایر راهکارهای غیر دارویی
شواهدی برای درمان‌های جایگزین وجود دارد. به عنوان مثال زنجبیل ممکن است علائم را کاهش بدهد. ذهن آگاهی (Mindfulness) به طور فزاینده‌ای در عمل پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعه‌ای در سال 2015 (1394 شمسی) در مجله Human Reproduction منتشر شد. این مطالعه نشان می‌دهد که می‌توان تهوع صبحگاهی را با کمک به زنان در مدیریت استرس و ارتقای مراقبت از خود و آرامش کاهش داد.
همچنین طب فشاری (Acupressure) انجام شده در داخل بازو با حدود سه انگشت از مچ دست نیز کمک‌کننده است.
رویکرد دارویی فردی
اگر راه‌حل‌های غیردارویی کمکی نکنند، رون به سمت مدیریت پزشکی می‌رود که نیاز به رویکردی فردی دارد. وی در این مورد می‌گوید: “از دیدگاه بالینی، برخی از زنان به برخی داروها بهتر پاسخ می‌دهند. همیشه یک آزمایش یا بررسی وجود دارد که ببینیم مردم چگونه دارو را از نظر عوارض جانبی تحمل می‌کنند و چگونه از نظر مدیریت علائم خود واکنش نشان می‌دهند.”
داروی Gravol
به جای مصرف دیکلکتین، زنان می‌توانند با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد استفاده از یک داروی ضد تهوع مانند Gravol صحبت کنند. این دارو برای استفاده در دوران بارداری بی‌خطر است و بدون نسخه در دسترس است.
متوکلوپرامید
داروهایی نیز وجود دارند که ممکن است در دوران بارداری موثر و بی‌خطر باشند، اگرچه استفاده از آن‌ها برای درمان تهوع بارداری نیست. به عنوان مثال، متوکلوپرامید دارویی برای مشکلات معده و مری است که ممکن است حالت تهوع را کاهش بدهد. از عوارض این دارو می‌توان به سردرد و خواب‌آلودگی اشاره کرد.
زوفران
در صورت نگرفتن نتیجه از داروهای نام برده شده، ممکن است به زنان زوفران پیشنهاد شود. این دارو حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی را درمان می‌کند. اگرچه برخی نگرانی‌ها در مورد سلامتی وجود دارد. به همین ترتیب، کورتیکواستروئید را می‌توان برای مدیریت طولانی مدت موارد شدید حالت‌تهوع در نظر گرفت. با این حال باید در سه ماهه اول بارداری به دلیل افزایش خطر شکاف لب یا کام از مصرف آن‌ها اجتناب شود.
عدم تاثیرگذاری
با وجود تمام راهکارهایی که گفته شد، این موارد برای برخی از زنان نتیجه نمی‌دهد. در واقع این یک واقعیت تلخ برای کسانی است که در رنج ناشی از تهوع بارداری هستند.
مطالعه‌ای در مجله British Journal of Obstetrics and Gynecology منتشر شد. در این مطالعه زنانی که حالت‌تهوع شدید دارند با برخی افراد بیمار دیگر مقایسه شده‌اند. در واقع این مطالعه نشان داد که زنان مبتلا به حالت‌تهوع شدید کیفیت زندگی فیزیکی قابل مقایسه با زنان مبتلا به سرطان سینه دارند. همچنین کیفیت زندگی روانی مشابه با زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان دارند.
عدم دست‌یابی به یک درمان ثابت
همانطور که گفته شد تهوع بارداری زندگی مادران را از لحاظ روحی و از لحاظ فیزیکی به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، چرا یک راهکار قابل اعتماد برای تسکین این مسئله در مادران باردار پیدا نشده است؟
Persaud در این مورد می‌گوید: “بخشی از دلیل این اتفاق این است که تهوع بارداری یک وضعیت موقتی است که فقط زنان باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ما زمان و انرژی زیادی را برای تحقیق و تجویز این داروی بی‌اثر هدر داده‌ایم و به درد و رنج زنان توجه نکرده‌ایم. روشن است که این دارو موثر نیست، بنابراین اکنون می‌توانیم ادامه بدهیم و امیدواریم در آینده رویکردهای بهتری برای تهوع و استفراغ شناسایی کنیم.”
خود درمانی
برخی از افراد زمانی که از داروها نتیجه‌ای نمی‌گیرند، به روش خود درمانی و استفاده از گزینه‌های غیر دارویی روی می‌آورند. اما آیا خود درمانی در دوران بارداری مشکل‌ساز نیست؟ در ادامه در مورد برخی از گزینه‌های خود درمانی مادران در رابطه با درمان تهوع بارداری توضیحاتی داده شده است.
ماری‌جوآنا
در غیاب گزینه‌های موثر، بسیاری از زنان خود درمانی می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف ماری‌جوآنا در دوران بارداری رو به افزایش است. در واقع زنان بیشتری از آن برای درمان تهوع صبحگاهی استفاده می‌کنند، حتی اگر در دوران بارداری ایمن در نظر گرفته نشده باشد.
شاه‌دانه
گزارشی در سال 2017 (1396 شمسی) در مجله انجمن پزشکی آمریکا منتشر شد. این مطالعه بیان می‌کند که شواهد مربوط به اثرات شاه‌دانه بر رشد دوران بارداری محدود است. اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که نوزادان به احتمال زیاد وزن کم هنگام تولد را دارند و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند. با این حال نویسندگان نتیجه گرفتند که تحقیقات بیشتری در مورد اثرات بالقوه بر رشد مغز مورد نیاز است.
Persaud سوالات بیشتری از زنان باردار در مورد استفاده از ماری‌جوآنا برای درمان تهوع بارداری دریافت می‌کند، اما او آن‌ها را به دلیل عدم تحقیق و خطرات احتمالی نسبت به این موارد هشدار می‌دهد. به همین ترتیب، او دیگر نسخه‌ای برای دیکلکتین نمی‌نویسد. درعوض، او به زنان می‌گوید که تهوع صبحگاهی مانند سرماخوردگی است. وی می‌گوید: “تهوع بارداری باعث رنج زیادی می‌شود، اما واقعیت این است که ما درمان موثری برای آن حداقل الان نداریم.”
