مقدمه
کودکان در سنین مختلف در زمینه‌های مختلفی مانند تغذیه مواد غذایی جامد، تغییر محل خواب و … رشد می‌کنند و این اتفاقات برای والدین بسیار هیجان‌انگیز است. برخی از والدین انتظار دارند که کودکشان در همان زمانی که برای آن مرحله‌ی رشد مشخص شده است، رشد کند. اما اینطور نیست و این امری طبیعی است. ما برای توضیحات بیشتر در این زمینه در این مطلب به توضیح در مورد مراحل رشد کودک در سنین مختلف پرداخته‌ایم.
نقاط عطف
شارون اسمیل (Sharon Smile)، متخصص اطفال می‌گوید: “نقاط عطف (یک مرحله یا یک رویداد قابل توجه در پیشرفت چیزی) اهدافی هستند که نشانگر افزایش استقلال کودک شما هستند. این معیارها هرگز متوقف نمی‌شوند. در واقع شما در این مسیر از یک مرحله‌ی رشد به مرحله‌ی دیگری عبور می‌کنید.”
همچنین هر یک از مراحل رشد کودک در سنین مختلف با علائم و نشانه‌هایی در کودک همراه است.
هنگامی که کتاب‌های تربیت و پرورش کودک را مطالعه کردید، معمول است که انتظار داشته باشید که فرزندتان اهداف نام برده شده در آن را برآورده کند. همچنین این اتفاق (مراحل رشد کودک) احتمالا برای شما هیجان‌انگیز نیز است.
اما نباید در مورد این مسئله خیلی درگیر جدول زمانی شوید. یعنی اگر در جایی نوشته شده است که کودک باید تا دو سالگی این کار را بکند، شما هم نباید لزوما انتظار داشته باشید که کودکتان دقیق در همان دو سالگی همان کار را انجام بدهد.
کاترین کیلی (Kathryn Keely)، رئیس بخش کودکان در بیمارستان، بیان می‌کند: “بچه‌ها همیشه در حال رشد هستند.”
عدم فشار آوردن به کودکان
سعی کنید از فشار آوردن به کودک خود برای رسیدن به نقاط عطفی که در یک برنامه از قبل تعیین شده است، خودداری کنید. کاترین کیلی در همین زمینه می‌گوید: “در چنین شرایطی که والدین دائما برای رسیدن به نقاط عطف به کودک خود فشار وارد می‌کنند، کودک احساس فشار می‌کند و از انجام آن کارها خودداری خواهد کرد.”
درعوض این فشارها، وی به والدین می‌گوید: “به جای تعیین زمان انجام برای انجام کار مورد نظر، به دنبال نشانه‌هایی در مورد آن مرحله‌ی رشد، در کودک در حال رشد خود باشید.”
در ادامه‌ی مطلب پنج مورد از مراحل رشد کودک در سنین مختلف را بیان کرده‌ایم. همچنین نشانه‌ها و علائمی که بیانگر این هستند، که کودک شما برای ورود به آن مرحله از رشد آماده است، آورده شده است.
شروع مواد جامد
جدول زمانی رایج برای این مرحله از رشد، سن شش ماهگی است.
جولیا سلستینی (Julia Celestini)، متخصص تغذیه کودکان می‌گوید، هم آکادمی اطفال آمریکا و هم انجمن اطفال کانادا توصیه می‌کنند تغذیه با مواد جامد را در نوزادان، از حدود شش ماهگی شروع کنید. وی در ادامه اینطور می‌گوید: “پس از این زمان است، که نوزادان از نظر فیزیولوژیکی و رشد برای غذاهای جدید، بافت‌ها و روش‌های تغذیه آماده هستند.”
نشانه‌های رشد
دادن اولین مزه از غذا به کودک می‌تواند لحظه‌ای مهیج و اضطراب‌آور باشد. همچنین طبیعی است که بخواهیم این تجربه‌ی کودکمان کاملا مطابق با برنامه پیش‌برود. با این حال قبل از شروع، به دنبال تعدادی از علائم رشد باشید که نشان می‌دهد کودک برای ورود به این مرحله از رشد آماده است.
وضعیت گردن
گردن نوزادان باید به اندازه‌ی کافی قدرت داشته باشد تا سر خود را بالا نگهدارند و آن را به خوبی حرکت بدهند. همچنین بتوانند هنگام عرضه غذا دهان خود را باز کنند. علاوه بر این کودکان باید بتوانند با پشتیبانی محدود به تنهایی بنشینند و بتوانند به جلو خم شوند.
مهارت دستی
علاوه بر موارد گفته شده، به دنبال مهارت‌های دستی نیز باشید. به عنوان مثال، اگر کودکتان بتواند پستانک خود را برداشته و در دهان خود بگذارد (یا سعی کند)، احتمالا می‌توانند با تکه‌های کوچک غلات یا یک قاشق نیز کنار بیایند.
تمایل به غذا خوردن
اگر کودکتان زمانی که شما در حال غذا خوردن هستید، با هیجان به شما نگاه می‌کند، یا حتی به سمت بشقاب شما حرکت می‌کند، به معنای این است که کودک برای شروع این مرحله از رشد آماده است. اگر چه هر نوزادی که به خوردن مواد جامد علاقه نشان می‌دهد، لزوما از نظر فیزیولوژیکی آماده نیست.
به عنوان مثال، نوزادان با رفلکس رانش زبانی متولد می‌شوند که به آن‌ها کمک می‌کند شیر بخورند. همچنین این رفلکس از خفگی کودکان جلوگیری می‌کند. این رفلکس با گذشت زمان کاهش می‌یابد، اما ممکن است هنوز عاملی باشد که باید هنگام معرفی مواد جامد مورد توجه قرارگیرد.
یکی از راه‌هایی که بتوانید متوجه شوید، که این رفلکس در چه مرحله‌ای قرار دارد، این است که کمی مواد غذایی (شیر خشک یا شیر مادر) را با استفاده از یک قاشق در دهان کودک خود قرار بدهید. این قاشق غذا باید در حد خیلی کم باشد، طوریکه فقط سطح قاشق را پوشانده باشد.
جولیا سلستینی می‌گوید، اگر زبان کودک شما غذا را به عقب راند، یعنی کودک هنوز روی این مسئله کار می‌کند.
وی در ادامه می‌گوید: “اگر رفلکس حتی پس از چند بار تلاش کودک نیز وجود داشته باشد، بهتر است قبل از تلاش دوباره برای غذا دادن، یک یا دو هفته صبر کنید.”
علاوه بر موارد گفته شده در این بخش، ما توصیه می‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله‌ی اولین غذای جامد نوزاد را مطالعه کنید.
آموزش استفاده از توالت ( دستشویی رفتن)
جدول زمانی رایج برای این مرحله از رشد، 18 ماهگی تا چهار سالگی است.
شارون اسمیل متخصص اطفال در همین مورد بیان می‌کند: “اکثر بچه‌ها آماده می‌شوند که در بازه‌ی سنی بین 18 ماهگی تا چهار سالگی، تمرینات دستشویی رفتن را شروع کنند.” اکثر بچه‌ها در دو یا سه سالگی آماده هستند، اما این امری غیرمنتظره نیست، که تا چهار سالگی برای رشد کردن کودک در این زمینه صبر کنید.
وی در ادامه می‌گوید: “تنوع تربیتی زیادی در زمان آموزش مهارت‌های دستشویی رفتن وجود دارد.”
کنار گذاشتن پوشک
مهم‌ترین نکته‌ای که باید بخاطر بسپارید این است، که شما واقعا نباید شروع به حذف پوشک در سنین از قبل تعیین شده‌ای که از نظر شما مناسب است، بکنید. انگیزه آموزش به کودکتان، نباید همان کاری که فکر می‌کنید فرزندتان باید انجام بدهد یا کاری که همسالانش انجام می‌دهند، باشد. بلکه باید بر اساس آمادگی رشد خود کودکتان باشد.
نشانه‌های رشد
برخی از نشانه‌ها وجود دارند که شما با دیدن آن‌ها می‌توانید متوجه شوید که کودکتان برای ورود به این مرحله از رشد آماده است یا خیر.
از نشانه‌های آمادگی برای این مرحله، این است که کودکتان می‌تواند پوشک خود را حداقل برای دو ساعت خشک نگهدارد و یا قادر است به شما بگوید که باید به دستشویی برود.
همچنین هنگامی که کودک پوشک خود را خیس کرده است، نسبت به آن وضعیت اعتراض می‌کند و یا آن را بیرون می‌آورد. چون او این احساس خیس بودن را دوست ندارد. این عملکرد کودکتان در این موقعیت، نشانه‌ی خوبی است، چرا که کودک آگاهی خوبی از مرطوب بودن در مقابل خشک بودن، دارد.
اگر کودک بتواند شلوار خود را بالا و پایین بکشد و بدون حمایت روی توالت فرنگی مخصوص کودک بنشیند، یعنی او پیش نیازهای آموزش لازم در این زمینه را دارد.
تنوع در آموزش
کاترین کیلی می‌گوید، اگر این نوع آموزش برای فرزند شما مفید نیست، صرفا مشغول یک نوع آموزش نشوید. اگر فقط یک روش نتیجه می‌دهد یا فقط یک برنامه برای این کار وجود دارد، نگران نباشید. همچنین اگر تسلط کودک در رفتن به دستشویی برای دفع مدفوع بیشتر طول می‌کشد، باز هم نگران نشوید. چرا که این مسئله امری معمول است.
وی در ادامه می‌گوید: “اگر مدفوع بچه شما سفت است، هنگام شروع آموزش استفاده از توالت، یک رژیم غذایی را برای او در نظر بگیرید. اگر مدفوع نرم باشد، دفع مدفوع راحت خواهد بود. همچنین این امر در روند آموزش نیز مفید واقع می‌شود. چرا که اگر دفع مدفوع سخت باشد، ممکن است بچه‌ها تمایلی به رفتن به توالت و نشستن نداشته باشند. چرا که در طی دفع مدفوع اذیت می‌شوند.”
چرت زدن
جدول زمانی رایج برای این مرحله از رشد، دو تا چهار سالگی است.
شارون اسمیل در این مورد می‌گوید، خواب یکی از موضوعات دارای چالش است. زیرا در زندگی کودک برای خواب تنوع بسیار زیادی وجود دارد. حتی از کودکی به کودک دیگر نیز این مسئله متفاوت است. اما به طور کلی، بچه‌ها قبل از شروع مدرسه، بین سه تا پنج سالگی، چرت زدن را متوقف می‌کنند.
چگونگی چرت زدن یک کودک متغیر است. بعضی از والدین ممکن است چرت زدن را به طور مرحله‌ای از بین ببرند.
شارون اسمیل می‌گوید، اگر کودکتان خسته و زودرنج به نظر می‌رسد، احتمالا در طول روز خواب کافی نداشته است. بنابراین، بهتر است که خواب شبانه‌ی کودک را کنترل کنید.
به عنوان مثال، وقتی کودکتان در طول روز چرت می‌زند، ساعت خواب او را کنترل کنید، زیرا به نظر می‌رسد خسته شده است. این امر، یک مسئله‌ی رایج در بین والدین است.
محل خواب کودک
جدول زمانی رایج برای این مرحله از رشد، رنج سنی سه سالگی و بالاتر از آن است.
لورن هفرنان (Lauren Heffernan)، مشاور خواب کودکان می‌گوید: “بیشتر بچه‌ها در حدود سه سالگی برای خواب از تخت خواب کودک به تخت خواب مخصوص کودک نوپا انتقال می‌یابند. اما موارد استثنایی نیز وجود دارد.”
به طور مثال یکی از مادران اینطور می‌گوید: “هنگامی که دخترم را برای خواب روی یک تخت مخصوص کودک نوپا قرار دادم، متوجه شدم که در هنگام خوابیدن غلت می‌زند. به همین دلیل مجبور شدم دوباره به تخت اولش برگردانم.”
یکی دیگر از مادران اینطور می‌گوید: “من به خاطر سن و قد کودکم، تخت او را عوض کردم.”
نشانه‌های رشد
اگر کودک شما در حال بالا رفتن از تخت خواب خود است یا این که از نظر قد و هیکل بیش از حد بزرگ شده است، وقت آن است که تخت‌خواب او را عوض کنید.
متخصص خواب کودکان هفرنان، برای تعویض محل خواب، اغلب به والدین می‌گوید، که ابتدا تشک را روی زمین (یا در پایین‌ترین قسمت) بگذارند.
در رابطه با تعویض تخت یکی از مادران می‌گوید: “زمانی که می‌خواستم تخت کودکم را عوض کنم، به او اجازه دادم تا پتو و روتختی خود را خودش انتخاب کند. این کار باعث شد او بسیار هیجان‌زده شود.”
تاثیر تولد بچه‌ی دیگر
ممکن است برخی از والدین، این تغییر مکان تخت را بگذارند برای وقتی که کودک دیگری متولد شد. اما این کار ایده‌ی خوبی نیست. واقعا توصیه نمی‌شود که هنگام به دنیا آمدن خواهر یا برادر جدید، این انتقال‌های بزرگ انجام شود. این تغییر در چنین وضعیتی باعث کمبود خواب در والدین می‌شود. ممکن است کودکتان در تخت خواب خود خوشحال و راحت باشد، اما با آمدن کودکی دیگری کمتر بخوابد.
متخص خواب هفرنان به والدین می‌گوید، كه انتقال از تخت خواب بچه به تخت خواب مخصوص کودک نوپا را به صورت یک روند انجام بدهید. کاملا طبیعی است که بچه بطور مکرر از جای خواب خود خارج شود یا در این مدت شما را صدا بزند. والدین می‌توانند با تشویق بچه‌ها به بازی در فضای جدید، اضطرابش را کاهش بدهند. همچنین شما می‌توانید برای این که این وضعیت را برای کودک خود بهتر کنید، کمی کنارش دراز بکشید.
کاهش حضور در بازی‌های گروهی
جدول زمانی رایج برای این مرحله از رشد، چهار تا شش سالگی است.
هیچ سن مشخصی وجود ندارد، که زمان بازی کودکان با یکدیگر در آن ایده‌آل باشد. با این حال برخی از مهارت‌های رشد هستند، که شما می‌توانید برای تشخیص این سن در کودک خود آن‌ها را دنبال کنید. در صورت داشتن این مهارت‌ها می‌توانید متوجه شوید که کودکتان برای بازی با کودکان دیگر آماده است.
نشانه‌های رشد
اگر کودک شما به صورت تعاملی با کودک دیگری بازی می‌کند، نشانه‌ی خوبی است که به این مرحله از رشد، کودکتان وارد شود. همچنین می‌توانید مشخص کنید که کوچولوی شما مهارت کلامی دارد یا خیر. این مهارت کلامی برای زمانی است که اگر کودک ناراحت شد یا مشکلی پیش‌آمد، بتواند به یک بزرگسال بگوید.
ممکن است کودکتان از شما بخواهد که یک تاریخ برای بازی با سایر کودکان در خانه‌ی فرد دیگری ترتیب بدهید. این درخواست کودک شما نشان می‌دهد، که کودکتان برای بازی به صورت تنهایی در کنار سایر بچه‌های دیگر آماده است.
اگرچه در این مورد شارون اسمیل می‌گوید، که این فقط در مورد احساس یک کودک نیست. مهم است که والدین نیز در آن محیط احساس راحتی کنند.
بازه‌ی سنی
بچه‌ها معمولا بین سه تا چهار سالگی این گونه مهارت‌های رشد را به دست می‌آورند. اما این بدان معنا نیست که همه‌ی بچه‌های این سن آماده‌ی بازی بدون حضور شما، در کنار سایر بچه‌ها هستند. به همین دلیل سعی کنید وقتی که در خانه‌ی یکی از دوستان خود هستید، کودک خود را مجبور به بازی با سایر کودکان نکنید.
ممکن است کودکتان که از رفتن به تنهایی به خانه‌ی مادربزرگ خوشحال شود. این در حالی است، که او از این که در خانه‌ی یکی از دوستان شما بازی کند، نارحت می‌شود.
این مسئله که کودک خود را باید برای این تجربه آماده کنید، مهم است. با این حال این امر طبیعی است که اگر کودک توسط والدین خود در یک مکان عجیب رها شود، ناراحت شود. به همین دلیل شارون اسمیل از برخی پیش‌برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه حمایت می‌کند.
به طور مثال، در مورد کارهایی که قرار است کودکتان در کنار بقیه انجام بدهد، با او صحبت کنید. به او بگویید که قرار است چه کارهایی انجام بدهند. ما باید بچه‌هایمان را آماده کنیم تا برای چیزهای جدید آماده باشند.
سخن آخر
ما در این مطلب به توضیح در مورد مراحل رشد کودک در سنین مختلف پرداختیم. با این حال در نهایت باید بگوییم، با این که مسئله نقاط عطف کودکان بهترین لحظات برای والدین هستند، اما باید بدانیم که این نقاط عطف همگی در یک زمان مشخص اتفاق نمی‌افتند. در واقع بهترین کار این است، که در برخی تغییرات، برای وارد شدن به مرحله‌ی جدید رشد کودک خود عجله نکنید. ایده‌های سخت برای رشد در موارد مختلف را برای کودک خود به کار نبرید.
به طور مثال برای پایان دادن به پوشک کردن کودک خود عجله نکنید.
به دنبال نشانه‌های کوچک‌تر اما نه چندان قابل‌توجهی باشید که نشان می‌دهد فرزند شما در مقابل شما در حال رشد و تغییر است.
