مقدمه
بیماری سلیاک (Celiac)، باعث بروز انواع مشکلات مربوط به سلامتی مانند اسهال، تحریک‌پذیری، کم خونی و مشکلات مربوط به دندان می‌شود. ممکن است والدین با دیدن هر یک از این علائم، مشکل کودک را به بیماری دیگری ربط بدهند. به همین دلیل در این مطلب به توضیح در مورد علائم بیماری سلیاک در کودکان پرداخته‌ایم. در صورت اطلاع از هر یک از علائم مربوط به این بیماری شما می‌توانید اقدامات لازم را در اسرع وقت انجام بدهید.
بیماری سلیاک
این بیماری همراه با چه علائمی است؟ آیا تشخیص علائم مربوط به این بیماری کار ساده‌ای است یا با علائم بیماری دیگری اشتباه گرفته می‌شود؟ آیا زمانی که کودک به این بیماری مبتلا می‌شود، نمی‌تواند نان مصرف کند؟
بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در آن پوشش روده کوچک با مصرف گلوتن، پروتئینی که عمدتا در گندم، چاودار و جو یافت می‌شود، آسیب می‌بیند. بنابراین در نان و تن‌های غذاهای دیگر از سوپ گرفته تا سس سویا و سس سالادها قابل مصرف نیست. این خبر بدی است، چرا که روده کوچک وظیفه‌ی بسیار مهمی دارد. در واقع وظیفه‌ی مهم، جذب مواد مغذی از غذا است. به طوریکه حتی کوچک‌ترین خرده نان یا لقمه سوپ می‌تواند باعث آسیب شود و مجموعه‌ای از علائم ناخوشایند را ایجاد کند.
عدم پایداری علائم
کارشناس می‌گویند علائم بیماری سلیاک معمولی نیست. در واقع آنچه در کتاب‌های درسی می‌خوانیم این است که کودک با اسهال و تحریک‌پذیری وارد این بیماری می‌شود و شاید در ادامه رشد خوبی نداشته باشد. اما این الگو در حال تغییر است. محسین رشید (Mohsin Rashid) متخصص گوارش اطفال و استاد بخش اطفال است. وی در این مورد می‌گوید، کودکان در حال حاضر با هر ترکیبی از فهرست طولانی این بیماری از علائم ظاهرا متفاوت، که شامل مشکلات روده (اسهال، یبوست، استفراغ، معده درد، نفخ)، بثورات، تحریک‌پذیری، خستگی، رشد ناکافی، کم خونی، آسیب به مینای دندان است، میگرن و بیش‌فعالی است، تشخیص داده می‌شوند.
از آنجایی که بیماری سلیاک به روش‌های مختلف خود را نشان می‌دهد، هم کودکان و هم بزرگسالان ممکن است سال‌ها حتی دهه‌ها، قبل از اینکه بیماری در نهایت تشخیص داده شود، با مشکلاتی مواجه شوند. متخصص رشید می‌گوید: “کمتر از 20 درصد کودکان با علائم کلاسیک بیماری سلیاک مواجه هستند. پزشکان خانواده ممکن است در این مورد مشکل داشته باشند.”
خطر ابتلا به بیماری
چگونه می‌توان فهمید که کودک در خطر ابتلا به بیماری سلیاک است؟
بیماری سلیاک ریشه ژنتیکی دارد، بنابراین در کودکانی که سابقه خانوادگی این بیماری وجود دارد، شایع‌تر است. به گفته بهداشت کانادا، اگر والدینی مبتلا به سلیاک باشند، فرزندان آن‌ها 10 درصد احتمال دارد که این بیماری را به ارث ببرند. آزمایش سلیاک همچنین برای کودکان مبتلا به دیابت نوع 1، بیماری تیروئید و سندرم داون توصیه می‌شود. چرا که این گروه از کودکان نیز در معرض خطر ابتلا به سلیاک هستند. با این حال هر بچه‌ای می‌تواند به این بیماری مبتلا شود. حتی نوزادن نیز بعد مصرف گلوتن احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
عدم مصرف گلوتن
کسانی که بر اساس اولویت از مصرف گلوتن اجتناب می‌کنند، بیان می‌کنند از وقتی که گلوتن نمی‌خورند، احساس بهتری دارند. ممکن است این گروه از افراد حساسیت گلوتن غیر سلیاک داشته باشند. به طور کلی برای کسانی که واقعا بیماری سلیاک دارند، رژیم غذایی بدون گلوتن نه مد روز و نه یک مسئله‌ی اختیاری است. در واقع این تنها درمان این بیماری است و باید به شدت از آن پیروی کرد.
مشکوک به بیماری
اگر یک کودک مشکوک به این بیماری باشد، چه باید کرد؟ اولین قدم مربوط به این بیماری مشخص است، باید با پزشک کودک خود صحبت کنید. پزشک در ابتدای امر یک آزمایش خون ساده برای غربالگری سلیاک تجویز می‌کند. با این حال اگر در ابتدای امر پزشک نگرانی‌های شما را نادیده گرفت، تعجب نکنید. در همین مورد جانیس هرد (Janice Heard) متخصص اطفال کلگری می‌گوید: “سلیاک یکی از آن بیماری‌هایی است که می‌تواند بسیاری از چیزها را برای مدت طولانی پنهان کند.”
متخصص رشید توصیه می‌کند که اگر به شدت در مورد اینکه کودک بیمار است احساس اطمینان دارید، برای آزمایش خون به پزشک فشار بیاورید. یا به طور کامل از آزمایشگاه صرف نظر کنید و به داروخانه برای دریافت ازمایش مراجعه کنید. برخی از داروخانه‌ها آزمایش سلیاک در خانه را دارند.
محدودیت‌ها
اگر کودکی به بیماری سلیاک مشکوک باشد، چه کارهایی را نباید انجام داد؟ در ابتدای امر باید گلوتن را از منوی روزانه‌ی کودک خود حذف کنید. متخصص رشید می‌گوید: “وقتی گلوتن را از رژیم غذایی حذف می‌کنید، بدن بهبود می‌یابد و وقتی برای آزمایش خون اقدام می‌کنید، ممکن است نتیجه منفی کاذب باشد. حتی پس از مثبت شدن آزمایش، کودکان باید به خوردن گلوتن ادامه دهند تا زمانی که روشی به نام آندوسکوپی تشخیص را به طور رسمی تایید کند.”
برخی از والدین قبل از هر آزمایش گلوتن را حذف می‌کنند، فقط برای اینکه ببینند فرزندشان چگونه ممکن است واکنش نشان بدهد، اما اینکار را نکنید. فقط باید قبل از آزمایش آن را دوباره معرفی کنید، و بیشتر بچه‌ها وقتی گلوتن را پس از قطع کردن آن می‌خورند، احساس بیماری می‌کنند.
رژیم غذایی بدون گلوتن
آیا کودکان از رژیم غذایی بدون گلوتن متنفر هستند؟
حذف گلوتن کمی سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد، چرا که این پروتئین در غذاهای مختلف مانند برخی چاشنی‌ها، شکلات‌ها و حتی غلات برنج وجود دارد. درست مانند خانواده‌های مبتلا به آلرژی غذایی، والدین و در نهایت، بچه‌ها باید به دنبال گندم، جو، چاودار، جو و تریتیکاله باشند.
به طور کلی رعایت این رژیم غذایی برای کودک کار سختی است. به عنوان مثال، زمانی که شما در یک جشن تولد یا جشنی در مدرسه هستید که همراه با ناهارهای حاوی گلوتن باشد، کنترل کودکان سخت است.
با این حال رعایت این رژیم برای کودکان همراه با تغییرات مثبتی است و رعایت کردن آن ارزشمند است.
اینکه به کودک خود بگویید که یک بیماری مادام‌العمر دارد که این اتفاق بدی است. در بیشتر موارد هیچ دارویی برای کودک شما تجویز نمی‌شود و برای هیچ عمل جراحی برنامه‌ریزی نمی‌شود. کودک باید خوردن گلوتن را متوقف کند. این راهکار یک درمان نیست، اما به طور صددرصدی موثر است.
حساسیت به گلوتن
حتی پس از رد کردن بیماری سلیاک و عدم تشخیص این بیماری در کودک، برخی از والدین معتقدند که گلوتن مقصر مشکلات پزشکی یا رفتاری فرزندشان است. ممکن است حق با این گروه از والدین باشد. در سال 2012 (1391 شمسی)، محققان بین‌المللی اصطلاح “حساسیت به گلوتن غیر سلیاک” را برای توصیف وضعیتی که شبیه بیماری سلیاک است، اما شدت کمتری دارد، ابداع کردند. با این حال، تحقیقات جدیدتر این سوال را مطرح می‌کند که آیا این شرایط واقعی است یا خیر. حتی بهترین متخصصان جهان هنوز در این مورد مطمئن نیستند. با این حال یک چیز وجود دارد که محققین روی آن توافق دارند و آن این است که والدین نباید بدون راهنمایی پزشک گلوتن را از رژیم غذایی کودک خود حذف کنند.
آلرژی به گندم
آیا سلیاک با آلرژی گندم متفاوت است؟
بیماری سلیاک مشابه آلرژی به گندم نیست. سلیاک یک بیماری خودایمنی مادام‌العمر است که در آن گلوتن باعث آسیب به روده کوچک می‌شود. آلرژی به گندم یک پاسخ ایمنی به پروتئین موجود در گندم است و مانند همه آلرژی‌ها، گاهی اوقات می‌تواند بیش از حد رشد کند.
