مقدمه
زنانی که به تازگی مادر شده‌اند، احتمالا اطلاعات دقیقی در مورد شیردهی ندارند. یعنی نمی‌دانند که در روزهای اول، دوم و … قرار است چه اتفاقی در مورد شیردهی بیفتد. به همین دلیل ما در این مطلب به توضیح در مورد آموزش شیردهی به مادران مبتدی پرداخته‌ایم. همچنین در مورد مسائلی که در هفته‌ی اول شیردهی اتفاق می‌افتد نیز، توضیح داده‌ایم.
شیردهی
بسیاری از مادران که به دلیل تاثیرات مهمی که شیردهی در زندگی کودکشان دارد، شیردهی را شروع می‌کنند. احتمالا شما نیز حقایق جالب درباره شیردهی را شنیده‌اید و می‌دانید که شیردهی علاوه بر مهم بودن در زندگی کودک، در زندگی مادر نیز تاثیرگذار است.
اما در کنار این فواید بسیار زیادی که شیردهی دارد، باید گفت که شیردهی چالش‌های مربوط به خود را نیز دارد. البته مادران با تحقیق و مطالعه در مورد شیردهی می‌توانند، راه‌حل این مشکلات را پیدا کنند و به خوبی این مسیر را طی کنند.
احتمالا این جمله را که “هر نوزاد منحصر به فرد است.” را بارها و بارها شنیده باشید. باید بگوییم که این جمله کاملا درست است. به همین دلیل تجربه‌ی شیردهی نوزادتان کاملا مشابه دوران شیردهی خواهر یا دوست صمیمی شما نخواهد بود. در عین حال الگوهای متفاوتی وجود دارد که می‌توانید در هفته اول شیردهی انتظار آن‌ها را داشته باشید.
در ادامه‌ی مطلب ما اتفاقات مربوط به شیردهی را از روز اول شیردهی تا روزهای ششم و هفتم شیردهی توضیح داده‌ایم.
اولین تغذیه
به نظر می‌رسد برخی از نوزادان مشتاق اتصال به سینه‌ی مادر به دنیا می‌آیند، در حالی که برخی دیگر از کودکان اینطور نیستند.
طبق رهنمودهای بیمارستان Baby-Friendly، ایجاد شده توسط یونیسف، توصیه می‌شود که در طی نیم ساعت پس از تولد کودک، به همه‌ی مادران کمک شود تا شیردهی را شروع کنند. به نظر می‌رسد که کودک در حال چیدن مقدماتی برای شروع است. چرا که آنتی‌بادی‌های موجود در شیر اول، از کودک در زمانی که در معرض خطر عفونت هستند، محافظت می‌کنند.
همچنین این توصیه شامل مادرانی که سزارین کرده‌اند نیز می‌باشد. مادر با کمک پرستاران، در حالی که محل برش بخیه زده شده است و در اتاق ریکاوری است، می‌تواند به نوزاد خود شیر بدهد.
در چنین شرایطی اگر بعد از تجربه‌ی پر ماجرای زایمان خود، احساس ضعیف بودن کردید، بهتر است نگران نباشید. چرا که کودک خودش می‌داند باید چه کاری برای شیردهی انجام بدهد.
پوزیشن شیردهی
پیدا کردن پوزیشن مناسب شیردهی برای چنین موقعیتی، می‌تواند شیردهی را برای شما به نسبت راحت‌تر کند. در همین رابطه مشاور شیردهی دایان ویسینگر (Diane Wiessinger)، پوزیشن نیمه خوابیده را توصیه می‌کند. در چنین موقعیتی مادر در وضعیتی راحت و نیمه خوابیده قرار می‌گیرد و کودک بر روی سینه و شکم مادر قرار می‌گیرد.
در ادامه دایان ویسینگر توضیح می‌دهد: “کودک می‌تواند با استفاده از حس لامسه و بویایی خود به سمت سینه بخزد. در چنین وضعیتی همه‌ی بچه‌ها کارهای یکسانی انجام نمی‌دهند. اما همه‌ی بچه‌ها در نهایت سینه‌ی مادر را پیدا می‌کنند و معمولا به خوبی سینه را می‌گیرند. در این حالت نیمه خوابیده، نیازی نیست که کار زیادی انجام بدهید. نیروی جاذبه کودک را بر روی بدن شما نگه می‌دارد. البته اگر احساس می‌کنید که اگر کمی کودک خود را حمایت کنید، به شما کمک می‌کند، این کار را بکنید.”
اتصال دهان کودک به سینه مادر
اگر اولین اتصال نوزاد به سینه‌ی شما راحت نیست، دایان ویسینگر پیشنهاد می‌کند، تا زمانی که کودک شیر می‌خورد کمی او را تنظیم کنید.
وی بیان می‌کند: “کودک را کمی نزدیک‌تر کنید، به او کمک کنید تا سرش را کمی بیشتر عقب بدهد و تکانش بدهید تا جایی که وضعیت قرار گیری‌اش درست شود. اگر واقعا انجام این کار دردناک است و این روش تکان دادن به شما کمک نمی‌کند، ممکن است بخواهید انگشت خود را به گوشه دهان او بکشید تا مکین قطع شود، سپس بگذارید دوباره قفل شدن را کودک امتحان کند.”
مدت زمان تغذیه
غالبا اولین تغذیه نسبتا طولانی است. کودک ممکن است 20 یا 30 دقیقه از یک طرف شیر بخورد، کمی استراحت کند و 20 دقیقه دیگر روی پستان دیگر شیر خوردن را ادامه بدهد. برخی دیگر از کودکان قبل از خواب، فقط مدت کوتاهی از سینه‌ی مادر شیر می‌خورند.
همچنین برخی دیگر از نوزادان هستند، که پس از تولد اصلا پستان مادر را نمی‌گیرند. نیازی نیست مادران این دسته از نوزادان نگران این مسئله باشند. به این دسته از مادران توصیه می‌شود، که تماس پوست با پوست با کودک خود داشته باشند، با این کار احتمالا به زودی کودک سینه را می‌گیرد.
آغوز
روزهای اول تا سوم پس از تولد نوزاد، همراه با آغوز است.
دایان ویسینگر می‌گوید: “شیردهی طی چند روز آینده تا حدود زیادی به زایمان بستگی دارد. بعد از زایمان، می‌توان دو تا وضعیت را برای کودک پیش‌بینی کرد. نوع اول، کودکی که وقتی گرسنه است، غذا (شیر) می‌خورد و سپس می‌خوابد. در واقع مادر باید حرکات و نشانه‌های نوزاد را برای شیردهی دنبال کند. نوع دوم، کودکی است که تحت تاثیر داروهای زایمان قرار گرفته و نیاز به نظارت بیشتری دارد و ممکن است برای تغذیه نیاز به بیدار شدن داشته باشد.”
در این مرحله به شیر شما آغوز می‌گویند. آغوز ضخیم و خامه‌ای است و به مقدار کم تولید می‌شود. این نوع شیر ایده‌آل برای شکم کوچک نوزاد شما است.
بیشتر نوزادان در طی دو روز اول پس از تولد، به طور مکرر شیر می‌خورند که مقدار کمی از آغوز را دریافت می‌کنند. افزایش تعداد تماس‌های پوست با پوست، به مادر کمک می‌کند نشانه‌های تغذیه پسر یا دختر جدید خود را یاد بگیرد.
دایان ویسینگر خاطرنشان می‌کند، حتی با وجود این غذاهای مکرر، در یکی دو روز اول پوشک کودک زیاد مرطوب یا کثیف نمی‌شود. وقتی کودک مدفوع می‌کند، رنگ مدفوع نوزاد سیاه یا سبز مایل به سیاه و چسبناک است.
تغذیه‌ی مکرر نوزاد از شیر مادر هدف دیگری نیز دارد. در واقع هدف از این کار این است، که سینه‌ها تولید شیر را شروع کنند. تولید شیر بعدی تا حدی به میزان تغذیه کودک در این روزهای اولیه بستگی دارد.
شیر بالغ
روزهای سوم و چهارم پس از تولد نوزاد، همراه با شیر بالغ است.
دو تا چهار روز پس از تولد، تولید شیر شما شروع به افزایش می‌کند. آغوز با حجم بسیار خوبی با شیر بالغ جایگزین می‌شود. سینه‌های شما به طرز چشم‌گیری تغییر خواهد کرد.
دایان ویسینگر می‌گوید، در حالی که این اتفاق معمول است، اما قرار نیست که پرخوری برای کودک اتفاق بیفتد. غالبا کودک سریع شروع به شیر خوردن می‌کند، که این اتفاق خوبی است. در چنین شرایطی فقط مادر ممکن است احساس کند که سینه‌هایش سنگین و پرتر شده است.
اگر کودکی شروع کندی در فرآیند دریافت شیر داشته باشد، ممکن است قستمی از بدن با مایعی پر شده باشد. مایعات داخل وریدی (Intravenous fluids) داده شده در حین زایمان، ممکن است باعث تورم شود و در نتیجه شیردهی موثر را برای کودک سخت کند.
برخی از مادران در این مرحله بیش از حد شیر دارند. گویی پستان‌هایشان برای تغذیه دوقلوها آماده شده است.
همچنین کودک شما احتمالا در ابتدا وزن کم خواهد کرد، که این مسئله امری طبیعی است.
مطالعه‌ای در Manitoba نشان داده شد، نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند، طی چند روز اول به طور متوسط 2.9 تا 8.10 درصد از وزن هنگام تولد خود را از دست می‌دهند.
در حال حاضر، آن مدفوع مشکی و قیری مانند که در چند روز اول در پوشک کودکتان مشاهده کردید، باید به قهوه‌ای یا قهوه‌ای مایل به سبز تغییر پیدا کند. این اتفاق در واقع نشانه‌ی خوبی است، چرا که این اتفاق بیانگر این است که کودک شما شیر زیادی را دریافت می‌کند.
تغذیه مکرر
روزهای چهارم و پنجم پس از تولد نوزاد، همراه با تغذیه‌ی مکرر نوزاد است.
همانطور که کودک شما شیر بیشتری مصرف می‌کند، باید دوباره تغییر مدفوع او را ببینید. مدفوع کودک زرد و بسیار شل است که از ویژگی‌های کودک شیرخوار است. در روز پنجم یا ششم، کودک احتمالا هر 24 ساعت شروع به دفع سه قطره مدفوع می‌کند.
مقدار زیادی شیر لازم است تا همه‌ی آن مدفوع ایجاد شود. اما نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند معمولا وعده‌های غذایی زیادی را در فواصل طولانی دریافت نمی‌کنند. چرا که اغلب در این مرحله، کودک “تغذیه خوشه‌ای (cluster feeding)” بسیار زیادی دارد.
تغذیه خوشه‌ای زمانی است که کودک شما می‌خواهد در طی چند ساعت تعداد بسیار زیادی وعده‌های تغذیه‌ی کوچک داشته باشد. این امر طبیعی است و اغلب در روزهای اولیه شیردهی اتفاق می‌افتد. تغذیه خوشه‌ای برای کودک شما یک رفتار طبیعی است. در اواخر بعدازظهر یا اوایل شب این نوع تغذیه در کودکان بیشتر دیده می‌شود. با این حال ممکن است در هر زمان از روز اتفاق بیفتد.
ویسینگر توضیح می‌دهد: “کودک هورمونی در سیستم خود دارد، که بعد از حدود 20 دقیقه مکیدن، حتی اگر شکمش پر نشده باشد، او را خواب‌آلود می‌کند. بنابراین، به طور معمول کودک 20 دقیقه یا بیشتر شیر می‌خورد، سپس به خواب می‌رود. بعد از 15 یا 20 دقیقه دوباره بیدار می‌شود و می‌خواهد دوباره شیر بخورد. ممکن است کودک قبل از این که کاملا سیر شود، این کار را چند بار دیگر نیز تکرار کند و سپس چند ساعت بخوابد.”
این الگوی شیردهی به کودک در گرفتن حداکثر مقدار شیر کمک می‌کند. همچنین پستان‌های مادر را تشویق می‌کند که شیر بیشتری تولید کنند.
روزهای ششم و هفتم شیردهی
نوزاد یک هفته‌ای شما باید به تدریج در حال افزایش وزن باشد و باید طی چند روز دیگر به وزن زمان تولد خود بازگردد. همچنین انتظار داریم که کودک روزانه حداقل سه قطعه (حدود 6 گرم) دفع مدفوع داشته باشد.
همچنین یکی دیگر از مشکلات این هفته، نشت شیر است که برای مادران به یک چالش تبدیل می‌شود.
دایان ویسینگر همچنین به والدین جدید یادآوری می‌کند: “شما نباید اینطور تصور کنید که نحوه‌ی انجام فرآیند شیردهی در هفته‌ی اول، بیانگر نحوه‌ی چگونگی ادامه‌ی آن در روزهای آینده است. چرا که شما در حال بهبودی از زمان تولد نوزاد هستید و به مرور در حال یاد گرفتن این هستید که چگونه به کودک خود شیر بدهید. بنابراین، ممکن است کمی زخم یا درد داشته باشید و همچنین خسته باشید. اما همه‌ی این موارد به مرور زمان بهتر خواهد شد. حتی هفته‌ی دوم بعد از تولد نوزادتان نیز متفاوت خواهد بود.”
اهمیت شیردهی
برخی از مادران و نوزادان از همان ابتدا از شیردهی لذت می‌برند. این دسته از مادران و نوزادان به هیچ دلیل دیگری برای شیردهی نیازی ندارند. اما برای برخی از مادران دوران شیردهی اینطور نیست. به همین دلیل این دسته از مادران اگر هفته‌های اولیه‌ی شیردهی دچار مشکل می‌شوند، بهتر است به خود یادآوری کنند که چرا در حال شیردهی هستند.
بهتر است بدانید که شیردهی به محافظت از کودک شما در برابر موارد زیر کمک می‌کند:
- عفونت گوش
- عفونت‌های مربوط به روده و معده
- عفونت‌های تنفسی
- سینه‌پهلو
- مرض چاقی در کودکی
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
- برخی از سرطان های دوران کودکی
- آلرژی
- مشکلات ارتودنسی
- فشار خون بالا
- دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2
دریافت کمک
ما در این مطلب به توضیح در مورد آموزش شیردهی به مادران مبتدی پرداختیم. در واقع قصد ما از ارائه‌ی این مطلب کمک به مادرانی است که به تازگی شیردهی را تجربه می‌کنند.
با این حال اگر باز هم شیر دادن برای شما دردناک است، کودک در حال افزایش وزن با یک روند طبیعی نیست و یا هر نگرانی دیگری که در این زمینه دارید، حتما به متخصص شیردهی مراجعه کنید. همچنین شما می‌توانید از یک مشاور شیردهی یا کلینیک شیردهی نیز کمک بگیرید.
