خطر لخته شدن خون ناشی از واکسن آسترازنکا (AstraZeneca) توجه جامعه را به این واقعیت جلب کرده است که زنان همیشه در معرض خطر لخته شدن خون ناشی از چیزهای دیگری مانند بارداری بوده‌اند. ما در این مطلب در رابطه با لخته شدن خون در بارداری و عواقبی که بر اساس آن پیش می‌آید صحبت خواهیم کرد.

فهرست موضوعات پنهان کردن
1) تجربه یک مادر از لخته شدن خون در بارداری
2) لخته شدن خون در زنان
3) انواع مختلف لخته خون
3.1) لخته شدن خون ناشی از واکسن آسترازنکا (AstraZeneca)
3.2) دوران بارداری
3.2.1) عوامل افزایش خطر
3.2.2) علائم هشدار دهنده لخته شدن خون در بارداری
4) واکسن کووید و لخته شدن خون در افراد باردار

تجربه یک مادر از لخته شدن خون در بارداری

زمانی که ساندرا هفته ۲۲ بارداری اولین فرزندش را می‌گذراند، وقتی پس از مدتی دراز کشیدن روی کاناپه بلند شد، احساس درد در قسمتی از پایش که متورم و ارغوانی رنگ بود، بر او غلبه کرد. سپس او به بیمارستان رفت.

پس از بررسی معلوم شد که در سیاهرگ لگن بلیتز، یک لخته خون ایجاد شده بود. لخته‌ای که ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) می‌نامند. این لخته خود، در کشاله ران او، جریان خون به پای چپ او را مسدود کرده بود. او در نهایت برای رفع مشکل به مدت دو هفته با داروهای رقیق کننده خون در بیمارستان ماند. اگرچه برای اولین بار مادر شدنش تجربه ترسناکی را داشت، اما نگرانی اصلی او برای سلامتی نوزادش بود.

او می‌گوید: «وقتی فهمیدم بچه‌ام حالش خوب است، خیالم راحت شدم. درد قابل توجه بود، اما زمانی که شروع به فروکش کرد، حالم خوب شد.»

لخته شدن خون در زنان

لخته شدن خون در دوران بارداری امری معمول نیست و از هر هزار نفر احتمال دارد برای یک نفر رخ بدهد. اما خطر نادرتر لخته شدن خون ناشی از واکسن آسترازنکا توجه را به این واقعیت جلب کرده است که زنان در معرض افزایش خطر لخته شدن خون به خاطر دلایل بسیار زیادی در طول زندگی‌شان هستند.

مادران باردار در معرض خطر بیشتری برای ایجاد لخته خون در طول نه ماه بارداری خود هستند. همچنین تا شش هفته (و حتی ۱۲ هفته در برخی موارد) پس از زایمان این خطر برای آن‌ها وجود دارد.

به همین ترتیب، خطر ایجاد لخته خون برای زنانی که از قرص ضد بارداری ترکیبی با استروژن و پروژسترون استفاده می‌کنند، حدود چهار برابر زنانی است که از این قرص‌ها استفاده نمی‌کنند. این خطر با افزایش سن افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد دوزهای بالاتر استروژن باعث افزایش فاکتورهای لخته شدن خون می‌شود که می‌تواند منجر به تشکیل لخته شود.

انواع مختلف لخته خون

در ادامه در مورد انواع مختلف لخته خون صحبت می‌کنیم.

لخته شدن خون ناشی از واکسن آسترازنکا (AstraZeneca)

به دلایل ناشناخته، واکسن آسترازنکا در تعداد کمی از افرادی که این واکسن را دریافت کرده‌اند، مشکلی را ایجاد کرده است که هماتولوژیست‌ها آن را «طوفان لخته شدن (clotting storm)» می‌نامند. اساساً، یک واکنش غیرطبیعی ایمنی باعث شده است که پلاکت‌های آن‌ها، سلول‌های خونی که به لخته شدن خون پس از آسیب کمک می‌کنند، فعال شده و باعث لخته شدن غیرطبیعی شود.

شانون بیتس (Shannon Bates)، مدیر بخش هماتولوژی و ترومبوآمبولی در دانشگاه مک مستر در همیلتون می‌گوید: “با طوفان لخته ‌سازی، لخته‌های بسیار جدی را دریافت می‌کنید که ممکن است در مکان‌های غیرعادی مانند مغز، کبد، روده یا حتی در شریان‌ها ایجاد شوند.”

بیتس می‌گوید در حال حاضر، به نظر می‌رسد این یک رویداد نادر است. سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر خطر ایجاد لخته شدن خون ناشی از واکسن آسترازنکا (AstraZeneca) را بین چهار تا هشت در یک میلیون می‌داند. در حالی که یک مطالعه آلمانی نشان می‌دهد که این میزان ۱ در  (صد هزار) ۱۰۰۰۰۰ است.

دوران بارداری

در مقابل، زنانی که در دوران بارداری یا پس از زایمان دچار لخته خون می‌شوند به دلایل بسیار متفاوتی این اتفاق برایشان می‌افتد.

برای مثال، مادران باردار در دوران بارداری کاهش جریان خون را تجربه می‌کنند. زیرا نوزاد در حال رشد به وریدهای لگن فشار وارد می‌کند و جریان خون را محدود می‌کند.

علاوه بر سایر تغییرات طبیعی در بدن که به دلیل بارداری اتفاق می‌افتد، بیشتر لخته‌های خون در دوران بارداری در پاها (معمولاً پای چپ) و لگن رخ می‌دهد. اگرچه گاهی اوقات لخته در ریه ظاهر می‌شود، احتمالاً از پا به ریه رفته است.

همچنین، روش بدن برای توقف خونریزی، که گاهی اوقات «سیستم لخته شدن (clotting system)» نامیده می‌شود، در دوران بارداری فعال می‌شود. این سیستم خون را مستعد انعقاد می‌کند. دلیل این تغییر طبیعی، قطع خونریزی بعد از زایمان است که اتفاق خوبی است. به گفته بیتس، ممکن است بدن به زمان نیاز داشته باشد تا دوباره با حالت اولیه لخته شدن سازگار شود. این خطر بلافاصله پس از زایمان بالاتر می‌رود و با گذشت هفته‌ها کاهش می‌یابد.  

عوامل افزایش خطر

اگر تعجب می‌کنید که چرا قبلاً چیز زیادی در مورد لخته شدن خون در بارداری نشنیده بودید، به این دلیل است که اکثر زنان، دوران بارداری و پس از زایمان را بدون هیچ مشکلی در انعقاد خون می‌گذرانند.

با این حال، چند عامل وجود دارد که خطر ایجاد لخته خون را افزایش می‌دهد. عواملی از جمله سیگار کشیدن، چاقی و سن (هر چه سن زن بیشتر باشد، خطر بیشتر است) و عامل مهم، سابقه شخصی یا خانوادگی لخته شدن خون است.

در این مورد، پزشک خانواده، ماما یا متخصص زنان و زایمان گزینه‌هایی مانند شروع رقیق‌کننده‌های خون پیشگیرانه را که مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی بی‌خطر است، مورد بررسی قرار می‌دهد.

زمانی که ساندرا بلیتز متوجه شد که فرزند دومش را باردار است، پزشک بلافاصله او را به مصرف داروهای رقیق کننده خون مجبور کرد. زیرا او در اولین بارداری خود DVT را تجربه کرده بود. خوشبختانه در بارداری دوم او، مشکل لخته شدن خون پیش نیامد.

علائم هشدار دهنده لخته شدن خون در بارداری

با لخته شدن خون بلیتز، کاملاً واضح بود که یک مشکلی برای او پیش آمده است. پای او علاوه بر متورم شدن و بنفش بودن، بسیار حساس شده بود. اما علائم همه لخته‌ها به یک شکل ظاهر نمی‌شوند. برخی از علائم، مانند تورم پا، به طور منظم در دوران بارداری رخ می‌دهد. اما تورم طبیعی در هر دو پا ظاهر می‌شود و با بالا بردن پاها کاهش می‌یابد، در حالی که لخته شدن خون معمولاً تنها باعث تورم یک پا می‌شود و با استراحت بهتر نمی‌شود. حتی تنگی نفس یا سنگینی قفسه سینه، که می‌تواند نشانه لخته شدن خون در ریه‌ها باشد، در اواخر بارداری به دلیل وزن اضافی که زنان با خود حمل می‌کنند، شایع است.

بدیهی است که زنان نباید هر بار که مچ پاهایشان متورم شد یا تنگی نفس گرفتند با عجله به اورژانس بروند. بیتس می‌گوید: “پرچم قرمز واقعی لخته شدن خون در بارداری زمانی است که علائم ترکیبی برای زن باردار بوجود بیاید.”

بیتس می‌گوید: “اگر تورم به سرعت بدتر شد، یا تورم، همراه با درد و قرمزی بود، احتمالاً چیزی نگران‌کننده‌تر از علامت عادی بارداری است. افراد دردی را که با لخته شدن خون در ریه همراه است اینطور توصیف می‌کنند که درد شدیدی است که وقتی نفس می‌کشید، یا سرفه‌های خونی خواهید داشت، یا تپش قلب را احساس خواهید کرد یا احساس سبکی سر بدتر می‌شود. در اینصورت باید زن باردار به سرعت به اورژانس مراجعه کند.”

خوشبختانه اکثر بیماران پس از مراجعه به بیمارستان و دریافت درمان استاندارد داروهای رقیق کننده خون پاسخ خوبی می‌گیرند.

داده‌ها نشان می‌دهد که کمتر از ۱۰ درصد از کل لخته‌های خون، کشنده هستند. (این داده‌ها شامل لخته‌های خون ناشی از واکسن AstraZeneca نمی‌شود.)

واکسن کووید و لخته شدن خون در افراد باردار

طبق نظر کارشناسان، زنان باردار و زنانی که سابقه لخته شدن خون دارند، نباید نگران این باشند که خطر لخته شدن خون ناشی از واکسن برای آن‌ها افزایش یابد.

طبق هشداری که بیتس می‌دهد، افرادی که لخته مغزی یا واکنش HITT (ترومبوز ناشی از هپارین) داشته‌اند توصیه می‌شود واکسن را دریافت نکنند.

چلسی الوود (Chelsea Elwood)، متخصص بیماری‌های عفونی باروری و متخصص زنان و زایمان در BC Women’s Hospital and Health می‌گوید: “لخته‌های خونی که به‌طور بالقوه با واکسن [آسترازنکا] مرتبط هستند، توسط یک پاسخ ایمنی به واکسنی که باعث لخته شدن می‌شود، ایجاد می‌شود. مرکز این لخته‌ها اساساً با لخته‌های خونی که در بارداری و همچنین بعد از زایمان می‌بینیم متفاوت است. آن‌ها هر دو لخته هستند، اما دلیل تشکیل آن‌ها بسیار متفاوت است.”

این بدان معناست که اگر سابقه لخته شدن خون داشته اید، دلیلی برای اجتناب از تزریق واکسن وجود ندارد.

بیتس می‌گوید: “در حال حاضر به بیماران خود با سابقه قبلی لخته شدن خون توصیه می‌کنیم که فکر نمی‌کنیم در معرض خطر لخته شدن خون برای دریافت واکسن آسترازنکا باشند. هر واکسنی که در دسترس است را دریافت کنید.”

در مورد اهمیت واکسیناسیون زنان باردار در همه‌گیری کنونی باید بگوییم که بهترین واکسن، هر واکسنی است که در در دسترس شما قرار داشته باشد و بهترین زمان برای دریافت آن در دوران بارداری هر زمانی است.