سال اول زندگی کودک 

یک سالگی کودک پر از اتفاقات جدید، هیجان انگیز و شیرین است. سال اول زندگی کودک همیشه سرشار از اتفاقاتی است که اکثر والدین برای اولین بار است که می‌بینند. بنابراین هر چقدر درباره آن صحبت کنیم، باز هم کم است. اما ما در اینجا می‌خواهیم نکات مهمی را درباره این بخش از زندگی این جوانه‌های زندگی عنوان کنیم.

در ادامه راهنمایی از 12 ماه اول زندگی یک نوزاد برای شما خواهیم آورد.

0-3 ماهگی

0 تا 3 ماهگی نوزاد هیجان‌انگیزترین بخش از 12 ماه اول زندگی او است. او تازه پا به این دنیا گذاشته است و هر لحظه از دیدنش شگفت‌زده می‌شویم.

در بدو تولد، از نظر بدنی، شما با بازوهای خمیده‌ی کودک، دست‌های کوچولوی مشت‌شده و پاهای کشیده‌شده و سری که دائم به یک طرف می‌چرخد، روبرو می‌شوید. کنترل عضلات در دوران نوزادی تحت قدرت خود نوزاد نیست و چیزی است که خودبخود انجام می‌شود.

نوزاد خوشگل و کوچولوی شما تا سه ماهگی، به تدریج زمانی که روی شکمش دراز می‌کشد، می‌تواند صورتش را بلند کند و وقتی روی بازوهایش قرار می‌گیرد، سرش را بالا نگه دارد.

مشت او به تدریج باز می‌شود و کودک شما متوجه می شود که پاها و دست هایش به او چسبیده‌اند.

تا سه ماهگی، ایجاد هماهنگی دست و چشم نیز برای نوزاد زیبا و دوست داشتنی شما اتفاق می‌افتد. ، اسباب بازی را که بر روی سر او تکان دهید، نگاه می‌کند، آن را می‌گیرد و تکان می‌دهد.

در رابطه با حس‌های پنجگانه نوزاد 0 تا 3 ماهه نیز باید موارد زیر را در نظر داشت.

این نوزادان چیزهایی که مزه شیرین دارند، مانند شیر مادر، را بر دیگر مزه‌ها ترجیح می‌دهند.

همچنین بوی مادر که جزء اولین بوهایی است که نوزاد در معرض آن قرار می‌گیرد، در چند روز پس از تولد برای نوزاد قابل تشخیص است.

چشم‌های نوزادان تا حدود 3 ماهگی توانایی تولید اشک را ندارند.

به سمت صداهایی که آشنا هستند برمی‌گردند و با صداهای آشنا آرام می‌شوند.

تمرکز نوزاد 0 تا 3 ماهه، بر روی محدوده 20 سانت تا 30 سانتی متر می باشد. یعنی جایی که وقتی در حال غذا دادن به او هستید، صورت شما قرار می‌گیرد. این را می‌دانید که چیز مورد علاقه‌ی او برای نگاه کردن، صورت شما است؟

نوزادان در ماه اول گریه‌های طراحی‌شده‌ای را دارند که برای جلب توجه شما هستند. اما در ماه دوم شروع به تولید صداهای دیگری می‌کنند، صداهایی بلند آه مانند که کارشناسان آن را مکالمه اولیه نوزاد با شما می‌نامند.

همچنین یکی از ویژگی‌های جالب نوزادان در این 3 ماه این است که تعامل چهره به چهره دارند و ادای شما را در می آورند. بنابراین اگر حرکت‌های خاصی با صورتتان درآورید، مثلا لب هایتان را جمع کنید یا ابروهایتان را بالا بیاورید و کمی منتظر بمانید، پس از مدتی می بینید که نوزادتان هم آن حرکت را امتحان خواهد کرد.

همچنین در بین هفته 4 تا 8 سن نوزاد، یعنی بین 1 ماهگی تا دو ماهگی او، یکبار وقتی به او لبخند بزنید می بینید که او نیز به سمت شما لبخند خواهد زد و این به اولین لبخند واقعی او تبدیل می شود.

حال کاری که شما باید در این 3 ماه برای نوزادتان انجام دهید، چیست و نقش شما در این 3 ماه چیست؟

کودک شما در حال عادت کردن به محیط جدید است. جهان او تقریباً با محدوده بینایی او مطابقت دارد.

حال نقش شما برای این نوزادی که در این حد جهان را می‌بیند طبق گفته لوری مک نلز، مدیر برنامه های آکادمیک در مؤسسه Mothercraft Institute for Early Development در کانادا، این است که هر زمان که توانستید، نورهای اتاق نگهداری نوزاد را کم کنید، انجام کارها را به وقت دیگری موکول کنید، کودکتان را نزدیک خود نگه دارید، زمانی را به خیره شدن به کودک، شنیدن غر زدن‌های او، تکان دادن او و شیر دادن بگذرانید.

وقتی کودک بیدار است، به هر چیزی که نزدیک او اتفاق بیفتد، توجه می‌کند و نظرش جلب می‌شود. بنابراین سعی کنید صورتتان را نزدیک او نگه دارید، تا صورتتان را بررسی کند.

کودک شما ریتم‌ها و صداها را جذب می‌کند. برای او آواز بخوانید، درباره کاری که انجام می دهید برای او توضیح دهید تا کلمات را بشنود و جذب کند.

برای گریه‌های نوزاد در این سن چه کنیم؟

بین 0 تا 3 ماهگی نوزاد شما شاهد ریتم‌های مختلف گریه کودک کوچولو و حساستان خواهید بود. در حدود 2 ماهگی، گریه‌های فرزند دوست داشتنی شما به اوج خود می‌رسد و سپس تا 4 یا 5 ماهگی، میزان گریه‌های او کاهش می‌یابد.

حال درباره 2 ماهگی که زمان‌های زیادی را مشغول دیدن گریه‌های کودک خواهید بود، باید برخی نکات مهم را در نظر بگیرید.

اول از همه اینکه اگر خیلی زیاد کودکتان گریه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کنید تا دلایل پزشکی در او بررسی شود و در صورت وجود مشکل تحت درمان قرار بگیرد.

نکته بعدی اینکه بغل کردن نوزاد و راه رفتن معمولاً باعث می‌شود که او ساکت شود.

بعد از گذراندن دو مورد قبلی، زمان آن رسیده است که شیر دادن به نوزاد را امتحان کنید. نوزادان معده کوچکی دارند. بنابراین در هر وعده شیر خوردن، شیر کمی می‌خورند و سپس پس از مدت کوتاهی دوباره گرسنه می‌شوند. به همین دلیل است که اغلب آن‌ها به شیر خوردن شبانه روزی نیاز دارند.

همچنین سعی کنید، شرایطی شبیه به شرایط رحم را برای او آماده کنید. معمولا نوزادان با قرار گرفتن در معرض شرایطی مشابه با شرایط رحم، آرام می‌گیرند. برخی از کارهایی که در این مورد به شما کمک می‌کنند، این است که او را آرام در بغلتان را روی پاهایتان تکان تکان بدهید، صدایی همچون صدای سشوار را در خانه به صدا درآورید، او را قنداق کنید و … . این کارها همچون مُسَکِن برای نوزادتان عمل می‌کنند.

گاهی اوقات گریه‌های زیاد نوزاد به قدری به والدین فشار می‌آورد که ناچاراً می‌خواهند نوزاد را برای مدتی از خود دور کنند. با اینکه نوزاد کوچولوی گریان را نباید تنها گذاشت، اما اگر در حین گریه شدید او، احساس ناامیدی یا عصبانیت کردید، کودک خود را در جای امنی مانند تخت او قرار دهید و تا زمانی که احساس آرامش می‌کنید اتاق را ترک کنید. قطعا که این زمان نباید خیلی طولانی باشد و سعی کنید با نفس‌های عمیق و بستن چشم‌ها سریعاً خونسردی خود را حفظ کرده و به سمت نوزاد خود بازگردید.

3-6 ماهگی: سال اول زندگی کودک

گفتیم که به تدریج نوازد تا 3 ماهگی سعی می‌کند سرش را بالا بگیرد. حالا بعد از 3 ماهگی و در طی زمان 3 تا 6 ماهگی، کودک از قسمت میانی بدن خود، شروع به کنترل خود می‌کند. در 3 ماهگی او را می‌توانید در حالت نشسته نگه دارید. در این حالت خواهید دید که او نمی‌تواند سرش را نگه دارد و سرش به سمت جلو خم یا کنار‌ها یا حتی عقب خم می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که کوچولوی شما هنوز در قسمت گردن، کنترل خود را بدست نیاورده است. اما به تدریج هر چه بیشتر پیش می‌رود، قدرت او در کنترل سر و شانه‌اش بیشتر می‌شود. همچنین با قرار دادن یک بالش پشت سر او، می‌توانید به نشستنش کمک کنید.

همچنین در همین زمان‌ها یاد خواهد گرفت که چگونه در حالت نشسته به عقب برگردد و سپس به جلو برگردد.

هماهنگی بین دست‌ها و چشم‌های نوزاد در این سن در حال رشد است. او حالا دست‌ها و پاهای خود را می‌شناسد و حتی سعی می‌کند اشیاء را به سمت خود بکشد. همچنین بینایی و دید نوزاد نیز در حال رشد است و نوزاد می‌تواند اشیائی که در مکانی دورتر قرار دارند را نیز ببینید.

در اواخر این دوره و در حدود 5 ماهگی، نوزاد برخی حرف‌های صامت را نیز به صداهایی که درمی‌آورد، اضافه می‌کند. اولین حرف‌هایی که اضافه می‌کند شامل “م، ب، ن” و … می‌شود.

چند هفته بعد نیز بعضی کلمات ساده را ادا می‌کند. ماما، بابا، نانا و … .

همچنین دریافت و یادگیری کلمات را نیز در این دوره در حال رشد است. کودک 3 تا 6 ماهه معنای برخی کلمات را درک می‌کند، با اینکه ممکن است هیچگاه معنی آن را درک نکند. مثلا با توجه به اینکه کلماتی مثل سلام و بای بای، در دفعات زیاد تکرار می‌شود، احتمال اینکه کودک شش ماهه بداند این کلمات به چه معناست، بسیار زیاد است، حتی اگر هنوز آن‌ها را به زبان نیاورده باشد.

زمانی که نوزاد در سن 3 تا 6 ماهگی سر می‌کند، نسبت به دوره 3 ماهه‌ی قبلی، مدت بیشتری را بیدار است. همچنین در این دوره، زمانی که به گریه می‌افتد، راحت‌تر آرام می‌شود و از طرفی بیشتر با دیگران ارتباط برقرار می‌کند و اجتماعی تر است.

اعضای خانواده را می‌شناسد و با آن‌ها راحت‌تر است و به آن‌ها لبخند می‌زند. همچنین سعی در جلب توجه این افراد دارد و با جیغ زدن سعی می‌کند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. در حالی که با افراد غریبه، محتاط‌ رفتار می‌کند.

حال کاری که شما باید در این 3 ماه برای نوزادتان انجام دهید، چیست؟

در 3 ماهگی تا 6 ماهگی شما می‌توانید از طریق صحبت کردن با کودک، آواز خواندن برای او و بازی با او و …، وظیفه خود را به جا آورید.

دیگر کارهایی که می‌توانید انجام دهید، این است که:

به کودک دوست داشتنی و کوچکتان اجازه دهید، اتفاقاتی که در اطراف می‌افتد را مشاهد کند.

همچنین برخی وسایل را به او نشان دهید و نام ببرید. مثلا یک توپ آبی به او نشان بدهید و بگویید “این توپ آبی را می‌بینی؟”

سعی کنید نام وسایل و رنگ‌ها و چیزهای مختلف را در این 3 ماه برای او نام ببرید تا گوشش آشنا شود.

یک چیز جدید را به زندگی کودک خود اضافه کنید. مثلا شنیدن آهنگ در روز.

غذا دادن به کودک در این دوره

در این دوره 3 ماهه، اغلب والدین نگران اولین غذا دادن‌ها به کودک هستند. کودکان تا اینجای کار فقط شیر و مایعات خورده‌اند و حالا باید کم کم آن‌ها را با غذای جامد آشنا کرد. نکات مهمی در این مورد هست که باید در نظر بگیریم.

اولا تا 6 ماهگی بهتر است کودک همچنان با شیر تغذیه شود و معرفی غذای جامد به او را به دوران بعد از 6 ماهگی موکول کنید.

نوزادان در 3 تا 6 ماهگی زودبه‌زود بیدار می‌شوند و اعلام گرسنگی می‌کنند. از این رو والدین این تصور را دارند که بهتر است به آن‌ها غذای جامد بدهند تا باعث شود سیرتر شوند و شب‌ها مدت بیشتری بخوابند. یا گاهی اوقات بچه‌ها به غذا خوردن افراد خانه خیره می‌شوند و والدین فکر می‌کنند که وقت آن است که به او غذا بدهند. اما باید این را بدانند که تا حدود شش ماهگی، شیردهی هنوز بهترین تغذیه برای نوزادان است.

 کودکی که واقعا گرسنه به نظر می رسد احتمالاً در حال جهش رشد است. در چنین حالاتی بهتر است به جای اینکه غذای جامد به او بدهید، بهتر است شیر بیشتری بدهید. در طول شب هم شاید مدتی مجبور باشید به او زیاد شیر بدهید، زیرا برخی از نوزادان فعال، بیشتر کالری خود را در طول شب دریافت می کنند.

6 تا 9 ماهگی : سال اول زندگی کودک

درباره وضعیت نوزاد از 0 تا 3 ماهگی و 3 تا 6 ماهگی، بصورت جدا صحبت کردیم حالا نوبت به بررسی وضعیت این فرشته دوست داشتنی در سه ماهه‌ی 6 تا 9 ماهگی رسیده است.

مک نلز می گوید: “نوزاد در این مرحله بسیار هدفمند است. کوچولوی دوست داشتنی‌ی شما، کنترل بسیار زیادی بر نیمه بالایی بدن خود دارد. زمانی که روی شکم خود دراز کشیده است، می‌تواند دست هایش را بالا ببرد. بچه‌ها در فاصله سنی 6 تا 9 ماهگی، می توانند برای چند دقیقه بدون تکیه گاه بنشیند.”

همچنین در ادامه درباره نوزاد 6 تا 9 ماهه می‌گوید: “او در این سن، عاشق این است که بتواند با حمایت شما، سر پا بایستد و روی پاهای شما بپرد. از دیگر کارهایی که او در این سن می‌تواند انجام دهد این است که یاد می‌گیرد چگونه یک وسیله را از دستی به دست دیگر جابجا کند، دست‌هایش را به هم بزند و چیزها را به یکدیگر بکوبد.”

والدینی که در دوره 3 تا 6 ماه می‌خواستند به بچه‌ها غذا بدهند باید بدانند که اکنون زمان شروع این ماجراجویی است. طعم‌ها و بافت‌های جدید غذایی باید به کودک معرفی شود. در این بین، شما خواهید دید که او به چه چیزی علاقه دارد و از چه چیزی خوشش نمی‌آید. زمانی که تمایل کمتری به یک خوراکی داشته باشد روی برمی‌گرداند و زمانی که آن را دوست داشته باشد، با اشتیاق آن را می‌خورد.

همچنین در این دوره سنی، کودک شما به حدی رسیده است که می‌تواند کارهای دیگران را تقلید و تکرار کند. مثلا اگر با دست تکان دادن، با او خداحافظی کنید، او نیز این کار را احتمالاً تکرار نماید.

از سوی دیگر، او شروع به درک معنای کلماتی می کند که اغلب می شنود: پوشک، گربه و نام دیگران.

بین 7 تا 9 ماهگی نیز نوزادان یک حرکت جدید انجام می دهند و آن هم این است که وقتی یک چیز جالب می‌بینند، با آ آ گفتن آن را طلب می‌کنند. به این حرکت اشاره اعلانی (declarative pointing) می‌گویند.

در این زمان‌ها، کودک می‌تواند احساسات خود را کاملاً واضح بیان کند.

او تلاش خواهد کرد تا توجه شما را جلب کند، اغلب با ایجاد صداها.

در حدود هشت ماهگی کودک، او بطور فزاینده‌ای به شما وابسته خواهد شد. بطوریکی به اصطلاح در این سن به اضطراب جدایی دچار می‌شود. با اینکه این موضوع چالش‌های جدیدی را برای شما بوجود می‌آورد و باید با مسائل جدید سروکله بزنید. اما در واقع نشانه رشد عاطفی سالم فرزند دلبند شما است.

حال در فاصله سنی 6 تا 9 ماه، کاری که شما باید برای نوزادتان انجام دهید، چیست و نقش شما در این 3 ماه چیست؟

مهم‌ترین وظیفه شما این است که به کودک خود فرصت دهید مهارت های فیزیکی در حال رشدش را تمرین کند.

برای مثال، موارد زیر را در نظر بگیرید:

• اگر خواست از روی مبل بالا برود، چند بالش را بصورت پله پله برای او بگذارید تا بتواند از مبل بالا برود. حتی اسباب بازی مورد علاقه‌اش را نیز در آن بالا قرار دهید تا تشویق شود و بالا رود و مهارت فیزیکی خود را رشد دهد.
• برای حل اضطراب جدایی در او، اولا در نظر بگیرید که به هیچ عنوان دزدکی از او دور نشوید. دوماً همیشه با کلمات به اواطمینان دهید که برخواهید گشت. مثلا بگویید مامان میره سرکار و مثل همیشه برمیگرده پیش تو. همچنین شخصی که قرار است از او نگهداری کند باید با او در تعامل باشد. زمانی را سه نفری با هم بگذرانید، سپس بروید.

شب بیداری را چگونه در این دوران حل کنیم؟

برخی والدین شاید حتی به یاد نداشته باشند که آخرین باری که کل شب را بدون بیدار شدن خوابیده‌اند چه زمانی بوده است. حالا کودک شما بزرگ‌تر شده است و شاید زمان آن فرا رسیده که دوباره به زمان خواب کامل شبانه بازگردید.

روتین قبل از خواب، از جمله کارهایی است که می‌تواند در این مورد کمک‌کننده باشد. مثلا داستان خواندن، لالایی خواندن، تکان دادن و شیردادن.

گاهی اوقات نوزاد در حین خواب ناگهان از خواب بیدار می‌شود و سپس خودش به خواب می‌رود. یعنی اصلا به اینکه مادر به بالین او برود، نیازی نیست. بنابراین زمانی که مطمئن شدید که به شما نیاز دارد کنار او بروید و مراقبش باشید.

9 تا 12 ماهگی: سال اول زندگی کودک

به آخرین 3 ماهه‌ی سال اول زندگی کودک رسیدیم. ببینیم کودک در این 3 ماهه چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه رفتار می‌کند و ما باید چه کارهایی برای او انجام دهیم.

مهم‌ترین موضوع در این 3 ماه این است که کودک شما برای حرکت کردن تلاش می‌کند. تعداد کمی از بچه‌ها در 9 یا 10 ماهگی راه می روند. اما تا 14 ماهگی، هر زمانی که کودک راه برود، طبیعی است.

نشستن، ایستادن و راه رفتن، 3 نقطه عطف بزرگ در زندگی کودک است. در این بین حرکت‌های متفاوتی که از کودک دیده می‌شود. برخی بر روی زمین می‌خزند، برخی چهار دست و پا می‌روند و برخی از دیوار می‌گیرند و راه می‌روند. او مشتاق تمرین ایستادن خواهد بود و با آویزان کردن به مبلمان، خود را به این سمت و آن سمت می‌کشاند.

تا 12 ماهگی، نوزادان می توانند بیشتر صداهای مصوت و حدود نیمی از صامت ها را تولید کنند.

برخی عبارت‌ها را او کاملا درک می‌کند. مثلا دست نزن یا برو کنار و …. .

کودک شما کم کم برخی کارها را مستقلانه و در عین حال کودکانه انجام می دهد. مثلا قاشق به دست می‌گیرد و به سختی خودش غذای خود را می‌خورد. اما گاهی نمی‌تواند این کارها را انجام دهد و این باعث سرخوردگی و ناامیدی در او می‌شود. در این زمان‌ها برای مدیریت احساسات، او به شما نیاز خواهد داشت.

در این یک سالی که شما 2 نفر اکثر اوقات را با هم گذرانده‌اید، بین شما 2 نفر وابستگی عاطفی زیاد ایجاد شده است. او همیشه به این اطمینان دارد که هر زمانی که نیاز باشد شما را خواهد داشت.

حال در فاصله سنی 9 تا 12 ماهگی، کاری که شما باید برای نوزادتان انجام دهید، چیست و نقش شما در این 3 ماه چیست؟

تا جایی که امکان دارد اجازه دهید کودکتان کارهایش را خودش انجام دهد. برای مثال:

از او بخواهید کفش هایش را پیدا کند یا خودش غذا بخورد و … .

به او کمک کنید برخی چیزها را مرتب کند. مثلا چیدن فنجان ها، بلوک ها، مداد رنگی ها و … .

برای اینکه راحت به خواب بروند، یک وسیله را که خیلی دوست دارند، به کنار او بیاورید. مثلا یک حیوان عروسکی، یک پتو و … .

ایمن نگه داشتن کودک

در 9 تا 12 ماهگی، کودک به دنبال تحرک و جابجایی است. بنابراین ایمن نگه داشتن او از اهمیت بالایی برخوردار است. کلید حفظ امنیت او این است که یک قدم جلوتر از او بمانید.

برای مثال اگر وسیله‌ای بر روی کمدها است که ممکن است بر روی کودک بریزند، باید از سر راه او برداشته شوند. به پریزها، قفل کودک بزنید.

اما همه چیز را متعادل نگه دارید. بیش از حد خالی کردن خانه، ممکن است او را ایمن نگه دارد، اما میل او را برای کاوش خفه می کند.

مطمئناً بهترین ابزار محافظت از کودک، شما هستید که از نزدیک بر کودک خود نظارت می کنید.

امیدواریم این مطلب به شما کمک کند تا در سال اول زندگی کودک بتوانید امنیت کافی را برای او فراهم کنید.