مقدمه
تغذیه نوزادان و کودکان یکی از مسائل مهمی است که مادران بعد از زایمان باید به آن توجه کنند. نوزادان تا یک سن خاصی تغذیه‌ی آن‌ها فقط شیر مادر یا شیر خشک است. اما بعد از آن می‌توانند غذاهای جامد را به تدریج شروع کنند. روش‌های مختلفی برای شروع غذاهای جامد وجود دارد، یکی از این موارد تغذیه به روش کودک محور است. برای آشنایی شما با این روش در این مطلب به توضیح در مورد این موضوع پرداخته‌ایم.
تصمیم‌گیری والدین
برخی از پدر و مادرها آماده کردن غذاهای بخارپز و له کردن غذا را برای کودک خود دوست دارند. اما برخی دیگر از والدین ترجیح می‌دهند از این مدل غذا دادن به کودکشان دوری کنند. در چنین وضعیتی این گروه از والدین باید چه کاری انجام بدهند؟ آیا روش دیگری برای تغذیه کودک وجود دارد؟
شما چه تصمیمی در مورد کودک خود گرفته‌اید؟ چگونه می‌خواهید تغذیه‌ی کودک خود را ادامه بدهید؟ آیا کودک خود را از شیر گرفته‌اید؟ اگرگرفته‌اید، مواد جامد را به کودک خود داده‌اید یا همچنان درگیر این هستید که با چه روشی این کار را انجام بدهید؟ آیا در مورد تغذیه به روش کودک محور اطلاعاتی دارید؟
تغذیه به روش کودک محور
روش کودک محور (baby-led weaning) یا BLW چیست؟ آیا تغذیه به این روش برای کودکان موثر است؟ اگر تاثیرگذار است، اثرات آن چگونه خواهند بود؟
در برخورد اول با این عنوان شاید برخی از افراد تصور اشتباهی از آن داشته باشند. اما باید بگوییم که روش کودک محور به معنای جدا کردن نوزاد از سینه‌ی مادر و یا شیشه شیر نیست. در واقع به طول کلی به معنی قطع شیردهی به کودک نیست.
کاترین پوند (Catherine Pound)، رئیس کمیته تغذیه و گوارش اطفال در کانادا است. وی در این مورد می‌گوید، استفاده از روش BLW تفاوتی در میزان مصرف شیر دریافتی کودک از سینه‌های مادر یا شیر خشک به خصوص در اوایل اسفتاده از این روش، ایجاد نمی‌کند.
در واقع این روش، راهکاری برای آشنا کردن کودک با اولین غذای جامد است. همچنین از غذا دادن با قاشق و به صورت پوره به کودک پرهیز می‌کنید. در واقع این که کودک خودش غذای خود را می‌خورد، به نفع او است. بنابراین، این روش به معنای از شیر گرفتن کودک نیست. در واقع راهکاری برای آشنایی کودک با موارد دیگر برای تغذیه است.
زمان و نحوه شروع
اولین سوال احتمالا این باشد که چه زمانی باید این روش را شروع کنیم؟ چگونه این روش را باید انجام داد؟ آیا قوانین خاصی باید در مورد آن اجرا شود؟
در پاسخ به این سوالات باید بگوییم، مادران برای این که بفهمند چه زمانی مناسب برای شروع این روش است، بهتر است به علائم و رفتارهای کودکشان توجه کنند.
احتمالا با این صحنه که کودک شش ماهه شما در زمان غذا خوردن به غذاهای شما بر روی میز خیره می‌شود، برخورد کرده‌اید. این اتفاق به احتمال زیاد نشان‌دهنده‌ی این است که کودک شما آماده‌ی شروع غذای جامد است. همچنین از جمله موارد دیگر که می‌توان به نشانه‌های آمادگی کودک در این مورد اشاره کرد، نشستن، کنترل گردن و سر است. به این معنا که اگر کودک شما به راحتی و بدون حمایت شما می‌نشیند و می‌تواند به خوبی گردن و سر خود را کنترل کند، یعنی آمادگی شروع مصرف غذای جامد را دارد.
در همین مورد متخصص Pound می‌گوید، کودک باید برخی از مهارت‌های حرکتی دست و انگشتان خود را نشان بدهد. به همین دلیل است که طرفداران روش کودک محور توصیه می‌کنند که از شش ماهگی و نه زودتر از آن این روش را شروع کنند. برخی از پدر و مادرها در همین سن، تغذیه با غذاهایی به صورت پوره شروع می‌کنند.
یکی از دلایلی که والدین به سمت روش کودک محور تمایل پیدا می‌کنند، فرار از درست کردن پوره و غذاهای این گونه است.
متخصص پوند در ادامه در مورد سن نوزاد اینطور می‌گوید: “فکر نمی‌کنم که یک کودک چهار ماهه هماهنگی لازم برای شروع غذای جامد را داشته باشد.” بنابراین، شروع این روش از سن 6 ماهگی باشد بهتر است.
کودک – تغذیه – سبزیجات
غذاهای مناسب
سوال بعدی احتمالا این است که چه غذاهایی برای شروع استفاده از این روش مناسب است؟
شروع با غذاهایی که کودک شما می‌تواند به راحتی آن‌ها را بگیرد، مسئله‌ی مهمی است. کودک شما باید بتواند مواد غذایی جامد را در کف دست بگیرد. چرا که توانایی نگه‌داشتن اشیاء بین انگشت شست و انگشت اول هنوز به اندازه‌ی کافی برای گرفتن قطعات کوچک توسعه نیافته است. بنابراین، اولین مسئله قابلیت کودک شما در گرفتن مواد غذایی جامد است.
تکه‌های سیب‌زمینی شیرین، ماهی قزل‌آلا، انبه و کوکوی گوجه ساده می‌توانند گزینه‌های خوبی برای تغذیه‌ی کودک باشند. البته باید به نحوه‌ی سرو این غذاها نیز توجه کنید، به این معنا که باید به صورت تکه‌های ضخیم سرو شوند.
اهمیت دریافت مواد مغذی
در همین مورد پوند می‌گوید: “هدف از خوردن غذاها این است که به کودک شما کمک شود تا نحوه تحریک مکانیسم خوردن و بلعیدن را به نوزاد بیاموزد. همچنین دریافت آهن نیز مسئله‌ی مهم دیگر است.”
دریافت آهن برای رشد سالم مغز مهم است. روی غذاهای غنی از آهن، مانند ران مرغ پخته، تخم مرغ و کلم بروکلی بخارپز تمرکز کنید. این توجه به آهن دریافتی نوزاد، به این دلیل است که ذخایر بدن کودک تا شش ماهگی رو به اتمام است.
خطرات مربوط به خفگی در کودک
مورد بعدی در مورد خفگی با غذای جامد است. خوراکی‌هایی مانند انگور، آجیل و تکه‌های کوچک سیب با پوست، باعث خفگی می‌شوند، بنابراین باید مراقبت این موارد باشید.
وقتی مسئله‌ی ایمنی مربوط به کودکان پیش‌می‌آید، باید همیشه مراقب کودک خود باشید و باید از نزدیک غذا خوردنش را زیر نظر بگیرید. والدین باید تفاوت‌های بین عق‌زدن (gagging) و خفگی را بدانند.
معایب
معایب این روش چیست؟ آیا روش کودک محور ضرری دارد؟ این روش برای کودکان دشوار است یا والدین؟
متخصص پوند می‌گوید: “به کار بردن به طور پیوسته از روش BLW و دریافت مقدار مناسب آهن در کودکان واقعا سخت است. در واقع این که کودک تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را حداقل در ابتدا دریافت نکند، بزرگ‌ترین نگرانی والدین است. بنابراین، من یک رویکرد ترکیبی در این مورد را توصیه می‌کنم.”
برخی از والدین از این روش ترکیبی به نام اصلاح شده‌ی روش BLW به یاد می‌آورند. در این روش غذاهای غنی از آهن نیز برای کودک وجود دارد. در این روش والدین باید به کودکان در غذا خوردن کمک کنند. به عنوان مثال، والدین ممکن است در زمان صبحانه یک وعده‌ی غلات غنی از آهن را خودشان به کودک بدهند و در کنارش این فرصت را به کودک بدهند که همزمان تکه‌های موز را نیز امتحان کند.
آماده‌سازی و نظافت
این روش تغذیه برای آماده‌سازی زمان کمتری را از شما می‌گیرد. اما باید بگوییم که بعد از اتمام وعده‌ی غذایی جایی که کودک نشسته بود، به شدت کثیف و پر از تکه‌های غذا شده است. این مسئله احتمالا وقت بیشتری از شما می‌گیرد.
البته این اتفاق منطقی است و معمولا بعد از هر بار تغذیه کودک توسط خودش، شما باید آشپزخانه و یا جای کودک را تمیز کنید.
شاید تمیز کردن جای کودک در زمانی که در منزل هستید، کار مشکلی نباشد. اما زمانی که در خارج از خانه هستید و یا در یک مهمانی هستید، این کار برای شما مشکل‌ساز خواهد بود.
نکات مثبت
نکات مثبت تغذیه به روش کودک محور چیست؟ آیا کار والدین با این روش راحت‌تر می‌شود؟
مورد اولی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که آنچه که بقیه‌ی اعضای خانواده می‌خورند را می‌توانید به کودک خود بدهید. البته در مورد برخی از غذاها باید دقت کنید.همچنین دیگر نیازی نیست شما در مورد آماده کردن غذای کودک خود از قبل استرس بگیرید.
اگر نوزاد شما خواهر و برادر بزرگ‌تری دارد، ممکن است در طول وعده‌های غذایی نیز راحت‌تر به آن‌ها رسیدگی کنید. نکته‌ی مثبت و درخشان این روش این است که کودک شما کنترل میزان غذا خوردن خود را دارد و می‌داند که چه میزان غذا بخورد. همچنین کودکان با هماهنگی دست و چشم و جویدن زود هنگام تمرین زیادی خواهند داشت، که ضرری ندارد.
سایر نکات
برخی از طرفداران روش کودک محور ادعا می‌کنند که این روش نکات مثبت دیگری نیز دارد. از جمله‌ی این موارد می‌توان به جلوگیری از عادات بد غذایی، عدم عصبانیت هنگام غذا اشاره کرد. همچنین تقویت علائم طبیعی گرسنگی و سیری نیز از فواید این روش است. علاوه‌بر این موارد این روش می‌تواند منجر به رابطه سالم‌تر با غذا در آینده شود و حتی خطر چاقی را کاهش بدهد.
البته گفتنی است که تاکنون، هیچ مدارک و اسناد محکمی در مورد هیچ یک از این موارد وجود نداشته است.
متخصص پاوند می‌گوید: “واقعا هیچ مطالعه قوی وجود ندارد که از مزایا این روش حمایت کند. در مقابل هیچ مطالعه‌ای نیز وجود ندارد که نشان بدهد که این روش گزینه‌ی بدی است. من توصیه می‌کنم، هر کاری که برای شما و کودکتان مفید است را انجام بدهید. البته به این شرط که تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک توسط کودک دریافت شود.”
