مقدمه
یکی از سوالاتی که به دفعات مادران می‌پرسند، این است که آیا راهی برای پیش بینی رنگ چشم نوزاد من وجود دارد؟ ژنتیک چه نقشی در رنگ چشم نوزاد دارد؟ آیا حقیقت دارد که رنگ چشم می‌تواند تغییر کند؟ سعی می‌کنیم در ادامه به این سوالات پاسخ دهیم.
والدینی که به تازگی صاحب فرزند شده‌اند، می‌توانند ساعت‌ها به چشمان نوزاد خود نگاه کنند. و هر بار از رنگ چشمان زیبای فرزندشان شگفت زده شوند و لذت ببرند. برای خیلی از والدین سوال پیش می‌آید که آیا رنگ چشمان نوزادشان با بزرگ‌تر شدن، تغییر می‌کند؟ یا ثابت خواهد ماند؟ ما در این مطلب به کمک چند متخصص، سعی کرده‌ایم به تمامی سوالات شما در رابطه با رنگ چشم نوزاد پاسخ دهیم؟
تغییر رنگ چشم نوزاد
در جواب سوال والدین در رابطه با تغییر رنگ چشم نوزاد با بزرگ‌تر شدن او، باید بگوییم: بله ممکن است. نوزادانی که پوست روشنی دارند، معمولا با چشم آبی یا خاکستری متولد می‌شوند. برخی از این کودکان با بزرگ‌تر شدن هم همچنان چشمانی با رنگ‌های آبی و خاکستری خواهند داشت. اما در برخی از نوزادان رنگ چشم ثابت نخواهیم داشت. یعنی به مرور زمان رنگ چشم‌های آنان به رنگ‌های دیگری همچون سبز، فندقی یا قهوه‌ای تغییر می‌کند. همچنین اکثر نوزادانی که پوست تیره دارند با چشمان تیره و قهوه‌ای متولد می‌شوند. البته اینطور نیست که نوزاد با پوست تیره و رنگ چشم روشن نداشته باشیم، فقط تعداد آنها کم است.
عوامل موثر
قسمت رنگی چشم، عنبیه، حاوی پروتئینی به نام ملانین است. ملانین همان پروتئینی است که روی رنگ پوست هم تأثیر می‌گذارد. ملانین از سلول‌های ویژه‌ای به نام ملانوسیت تشکیل شده است. با افزایش سن کودک، ملانوسیت‌ها به نور واکنش می‌دهند و ملانین تولید می‌کنند. هرچه تعداد ملانوسیت‌ها در محل عنبیه بیشتر شود، تیرگی چشم بیشتر می‌شود.
لازم به یادآوری است که اینطور نیست که فقط کسانی که چشم رنگی دارند، رنگدانه آبی یا سبز در عنبیه داشته باشند. هرکسی در لایه پشتی عنبیه ملانین دارد. افرادی که دارای چشم قهوه‌ای هستند نیز مقداری ملانین در لایه جلوی عنبیه دارند. این ملانین نور بیشتری را به خود جذب کرده و عنبیه را قهوه‌ای نشان می دهد. افرادی که دارای چشم‌های آبی، خاکستری یا سبز هستند مقدار خیلی کمی ملانین در لایه جلویی عنبیه دارند. چشم های فندقی (ترکیبی از سبز و قهوه ای) نیز مقدار کمی ملانین در لایه جلویی عنبیه دارند.
پیشرفت رنگ
Kirsten North، متخصص بینایی سنجی در شهر اتاوا (پایتخت کانادا) می‌گوید: “رنگ چشم نوزاد در شش ماهگی اول او شروع به تغییر می‌کند. در طی نه تا 12 ماهگی، رنگ چشم برای اکثر نوزادان تثبیت شده است. اگرچه در اقلیت بچه‌ها، رنگ چشم می‌تواند تا پنج یا شش سالگی نیز به تیره شدن، ادامه دهد.” وی همچنین می‌افزاید: “با افزودن ملانین به عنبیه، رنگ آن از آبی یا خاکستری به سبز یا فندقی تغییر می‌یابد و سپس قهوه‌ای می‌شود. جایی که شما در این زنجیره توقف می‌یابید، بستگی به ژن شما دارد. تیره شدن به تدریج انجام می‌شود و روی کل عنبیه تاثیر می‌گذارد، نه اینکه تغییر رنگ‌ها فقط به شکل نقطه‌ها و یا لکه‌هایی ظاهر شوند.”
آبی باقی ماندن رنگ چشم کودک
این سوال یکی از سوالاتی است که به کرات از سمت والدین پرسیده می‌شود. در پاسخ این سوال باید بگوییم نمی‌توان به طور قطعی یک جواب بله یا نه برای این سوال داشته باشیم. اما اگر شما و همسرتان هر دو چشم آبی دارید، به احتمال زیاد کودک شما نیز چشم‌های آبی دارد. پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که چشم‌های آبی دارند نیز احتمال چشم آبی در کودک را افزایش می‌دهند. دکتر نورث همچنین اضافه می‌کند که یک باور نادرست بین مردم در رابطه با تلاش در راستای تغییر نافتن رنگ چشم کودک، شکل گرفته است. این باور نادرست این است که می‌گویند نگه داشتن کودک در دوران نوزادی در تاریکی، در چند ماه اول باعث می‌شود رنگ چشم کودک آبی بماند. به هیچ عنوان چنین کاری نکنید چون هیچ اساس علمی در این کار وجود ندارد.
نقش ژنتیک
آنچه بسیاری از ما در کلاس زیست دبیرستان در رابطه با ژنتیک رنگ چشم آموختهایم، دیگر درست تلقی نمی‌شوند. طبق انستیتوی ملی بهداشت (NIH)، دانشمندان معتقد بودند که رنگ چشم فقط توسط یک ژن تعیین می شود. ژنی که از الگوی ساده‌ای پیروی می‌کند. برای مثال چشم قهوه‌ای نسبت به چشم آبی غالب است (یا به اصطلاح در تعیین رنگ چشم نوزاد “برنده” می شود). با این حال، دکتر نورث توضیح می دهد: “چیزی بیش از یک ژن وجود دارد که بر رنگ چشم تأثیر می‌گذارد. قضیه کمی پیچیده است، و فقط به یک ژن از هر والدین وابسته نیست.”
در مقاله ای در سال 2011 در ژورنال ژنتیک انسان (JHG) گزارش شده است که حدود 16 ژن در تعیین رنگ چشم دخیل هستند. تحقیقات محققان استرالیایی نیز نشان می‌دهد که از بین ژن های متعددی که در رنگ چشم نقش دارند، دو ژن اصلی وجود دارد. یکی ژن کنترل کننده رنگ قهوه‌ای یا آبی، و دیگری ژن کنترل کننده سبز یا فندقی. علاوه بر این ژن‌های دیگری نیز وجود دارند که این تمایلات را اصلاح می‌کنند.
از این صحبت‌ها به چه نتیجه‌ای می‌رسیم؟ نتیجه این صحبت‌ها این می‌شود که ترکیبی خاص از ژن‌های شما و شریک زندگی‌تان درنهایت بر روی رنگ چشم کودک شما تأثیر می‌گذارد.
پیش بینی رنگ چشم نوزاد
چنین راهی به هیچ عنوان وجود ندارد. پدر و مادری که چشمانی قهوه‌ای دارند، احتمالا صاحب یک فرزند با چشمان قهوه‌ای خواهند شد. اما بسته به ترکیب ژن‌های والدین، به طور بالقوه می‌توانند فرزندی با چشم‌های آبی، سبز یا فندقی داشته باشند. دو پدر و مادر چشم آبی یا سبز احتمالاً فرزندی با چشم های آبی یا سبز (یا ترکیبی مایل به سبز مایل به آبی) دارند. اما ممکن است آنها یک کودک چشم قهوه‌ای یا فندقی داشته باشند. دکتر نورث می‌گوید: “اگر یکی از والدین چشمان تیره و دیگری چشم روشن‌تر داشته باشد، احتمال اینکه بچه‌ای با چشمان تیره داشته باشند، بیشتر است.”
علت دو رنگ بودن چشم برخی از نوزادان
دو رنگ بودن چشم‌ها با یکدیگر، هتروکرومیا (ناهمرنگی عنبیه) نامیده می‌شود. و به دو چشم با رنگ کاملاً متفاوت (اغلب یکی آبی و یکی قهوه‌ای)، یا یک چشم که اساسش از یک رنگ است و همچنین تکه‌ای مشخص از رنگ دیگر در آن است، گفته می‌شود. دکتر نورث می‌گوید، چشم‌های رنگی مختلف می‌توانند در بدو تولد وجود داشته باشند یا در طی سال اول ایجاد شوند. چرا این اتفاق می‌افتد؟ او می‌گوید: “این یک شرایط نادر است که فکر نمی‌کنم هنوز ژنتیک به طور کامل آن را ترسیم کرده باشد”
واقعیت جالب: افراد مشهوری همچون میلا کونیس، کیت باسورث، کیفر ساترلند، جین سیمور، بیل پولمن و هنری کویل دارای هتروکرومیا هستند. نورث هشدار می‌دهد که اگر چشم کودک شما یا بخشی از آن با رنگ چشم دیگر متفاوت است، باید این موضوع را به یک متخصص بینایی سنجی برای رد مسائل نادر اما جدی مانند آسیب به چشم یا ملانوما گزارش دهید.
رایج ترین رنگ چشم در بین نوزادان
به گفته Worldatlas.com، حدود 79 درصد از مردم جهان چشم‌های قهوه‌ای دارند. حدود 8 درصد دیگر چشمان آبی دارند (به نظر می‌رسد رنگ آبی چشم در اثر جهش ژنتیکی حدود 10 هزار سال پیش ایجاد شده باشد). چشمان کهربا (قهوه ای مایل به زرد) یا فندقی (قهوه ای مایل به سبز) در 5٪ دیگر جمعیت دیده می‌شود. افراد چشم سبز تنها 2 درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند. یک یا دو درصد دیگر شامل چشم‌های خاکستری و به ندرت چشم‌های قرمز یا بنفش در افراد مبتلا به آلبینیسم است (جایی که سطح ملانین به حدی پایین است که رگ‌های خونی را نشان می دهند).
کودک شما در سال اول بسیار تغییر می کند و برای بعضی از بچه ها رنگ چشم آنها نیز تغییر می کند. خواه رنگ چشم تغییر کند یا نه ، از قفل کردن چشم با کوچولوی خود لذت ببرید.
