پایین بودن یا بالا بودن وزن هنگام تولد نوزادان از لحاظ مختلفی اهمیت دارد. پدرها و مادرها در زمان بدنیا آمدن فرزندشان درباره وزن نوزادشان کنجکاو هستند و پس از مطلع شدن از وزن او نیز، درباره اینکه آیا این وزن، خوب است یا نه دائم سوال می‌پرسند و در اینترنت جستجو می‌کنند و … . بنابراین ببینیم نوزاد با وزن بالاتر بهتر است یا پایین‌تر؟
روند رشد نوزادان
نوزادان نسبت به گذشته در حال بزرگتر شدن هستند. به طور کلی در کشورهای توسعه‌یافته، نوزادان وزن بیشتری نسبت به نوزادان دیگر در گذشته‌ها دارند.
بررسی رکورد وزن تولد توسط اداره آمار کانادا از سال 1970 تا 2003 نشان می دهد که نسبت نوزادان پسر با وزن چهار کیلوگرم یا بیشتر، از 10 درصد به نزدیک به 16 درصد افزایش یافته است.
در رابطه با مقایسه‌ی وزن نواد پسر و نوزاد دختر نیز این نکته حائز اهمیت است که به طور متوسط، وزن پسران در بدو تولد 100 گرم بیشتر از دختران است. درصد نوزادان دختر در همان رده وزنی (یعنی 4 کیلوگرم یا بیشتر) تقریباً دو برابر شده است.
مایکل کرامر استاد اطفال، اپیدمیولوژی و آمار زیستی در دانشگاه مک گیل است. کرامر وزن نوزادان متولد شده در بیمارستان سلطنتی ویکتوریا مونترال را از سال 1978 تا 1996 بررسی کرد.
او نتایج این بررسی را در قالب یک مقاله با این عنوان منتشر نمود: “چرا نوزادن امروزی نسبت به نوزادان گذشته وزن بیشتری دارند؟”
مقاله‌ای که کرامر آماده کرد، در اکتبر 2002 در مجله اطفال منتشر شد.
نتایج مطالعه انجام شده بر روی بالا بودن وزن هنگام تولد نوزادان
طبق این نتایجی که کرامر بدست آورده است، نوزادانی که در زمان مناسب بدنیا آمده‌اند که در اصطلاح full-term نامیده می‌شوند، نسبت به سنی که داشتند بزرگتر بودند، در حالی که تعداد کمی از نوزادان وزنشان برای سنی که هستند ، کم است.
به طور میانگین، نوزادانی که بین هفته 37 بارداری و هفته 42 بارداری در سال 1996 به دنیا آمده بودند، 57 گرم بیشتر از همتایان خود در 18 سال قبل (1978) وزن داشتند.
شاید 57 گرم به نظر شما زیاد نباشد و عدد کمی باشد و خیلی قابل تامل و فکر کردن در مورد دلیل این موضوع نباشد، اما باید بدانید که اینطور نیست و این زیاد است.
کرامر به یک نکته جالب اشاره کرده است. او می‌گوید در طی این سال‌ها تعداد نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند، در حال افزایش است. یعنی زایمان‌های زودرس که زودتر از هفته 37 بارداری رخ می‌دهد، در حال افزایش است. وقتی این اتفاق در حال افتادن است و نوزادهایی با سن کمتر در حال بدنیا آمدن هستند، چیزی که انتظار می رود در واقع این است که نوزادان نسبت به گذشته کوچک‌تر باشند و وزن کمتری را دارا باشند!! در حالیکه اینطور نیست و طبق مطالعه‌ی کرامر، میانگین وزن هنگام تولد نوزادان همچنان بالا رفته است و در حال بالارفتن می‌باشد.
سوالی که در اینجا پیش می‌آید، قطعا این است که چرا؟ چرا این اتفاق در حال رخ دادن است؟
چرا وزن هنگام تولد نوزادان نسبت به گذشته افزایش یافته است؟
باز هم سر بزنیم به مطالعه جامعی که کرامر انجام داد. در واقع، کرامر در مطالعه‌ی خود که بچه‌ها را مورد بررسی قرار داد، موارد زیر را در نظر گرفت:
- وزن و قد مادران قبل از بارداری
- افزایش وزن در دوران بارداری
- عادات استعمال سیگار
- سطح تحصیلات
- بروز دیابت بارداری
- فشار خون بالا
او بر اساس این مواردی که در نظر گرفت، نکات جالبی را یافت. چیزی که او پیدا کرد هم شامل خبر خوب بود و هم به قول او اخبار «نگران کننده».
سیگار نکشیدن مادران: خبر خوب
خبر خوبی که او از آن حرف می زد این بود که طبق این اطلاعاتی که کرامر جمع آوری کرده بود، زنان بسیار کمی هستند که در زمان حاملگی سیگار می‌کشند. و چنین موضوعی واقعا خوب و فوق العاده است. زیرا سیگار نکشیدن باعث سلامت بیشتر در دوران بارداری برای مادر و نوزاد می شود. همچنین باعث می شود وزن هنگام تولد نوزاد افزایش یابد.
کرامر در این مورد می‌گوید: « این را در نظر داشته باشید که من هرگز پیشنهاد نمی‌کنم که زنان سیگار بکشند تا بچه‌هایشان را کوچک‌تر نگه دارند!!!»
حال ببینیم اخبار نگران کننده ای که کرامر برای ما داشت از چه قرار است؟
دیابت بارداری مادران: خبر بد
خبری که کرامر با اظهار تاسف بر طبق این مطالعاتش عنوان کرد، این است که متاسفانه آمار دیابت بارداری در بین زنان حامله افزایش یافته‌است. و امروزه زنان باردار بیشتری نسبت به گذشته از دیابت بارداری رنج می برند. دیابت بارداری به وضعیتی در زن حامله می‌گویند که در آن قند خون مادر زیاد می‌شود، این قندِ خونِ افزایش یافته‌ی مادر، در جنین گردش می کند و منجر به رشد بیش از حد و چربی بیشتر در او می‌شود.
زنانی که بیشتر از 35 سال سن دارند و تصمیم به باداری می‌گیرند، در دوران حاملگی بیشتر از مادران کمتر از 35 سال، در معرض دیابت حاملگی قرار می‌گیرند. به این نکته دقت کنید که امروزه دختران دیرتر از گذشته ازدواج می‌کنند و همچنین ازدواج‌کرده‌ها هم دیرتر بچه‌دار می شوند. همینطور که سن بارداری بالاتر می رود، خطر دیابت بارداری نیز به همان اندازه افزایش می یابد. در کانادا اخیرا رقم زنان بالای 30 سالی که بچه دار می شوند به 50 درصد افزایش یافته‌است.
وزن اضافه کردن در دوران بارداری
مادران در دوران بارداری وزن اضافه می‌کنند. این اضافه وزن مربوط به مدت حاملگی بر اندازه کودک در هنگام زایمان تاثیر می‌گذارد.
کرامر می‌گوید طبق مطالعاتی که انجام دادم مشخص شد که امروزه زنان نسبت به 20 سال پیش، بیشتر وزن اضافه می‌کنند.
افزایش وزن در دوران بارداری نیز یک سری استانداردها دارد. توصیه استاندارد برای این زیاد شدن وزن، حدود 11 کیلوگرم است. این در حالی است که با توجه به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC)، از هر پنج زن باردار، یک زن باردار 18 کیلوگرم یا بیشتر، در دوره حاملگی وزن اضافه می کنند.
بنابراین می توان با توجه به این توضیحات گفت که یکی از دلایل افزایش وزن نوزادان در هنگام تولد، نسبت به سال‌های گذشته، افزایش وزن اضافه کردن مادران در دوره حاملگی نسبت به گذشته است.
جثه مادر قبل از بارداری
با این حال، احتمالاً عامل کلیدی که به رشد نوزادان کمک می کند، افزایش وزن زنان در دوران بارداری نیست، بلکه وزن قبل از آن است.
جثه مادر پیش از حامله شدن، تأثیر بسیار بیشتری بر بزرگی فرزندش در زمان زایمان دارد. این تاثیر نسبت به تاثیری که جثه پدر بر بزرگی فرزندش در زمان زایمان دارد، بسیار بیشتر است.
یعنی زنانی که جثه کوچکتری دارند و باردار می شوند، معمولا بچه های با وزن کم بدنیا می آورند. و همچنین زنانی که جثه بزرگ‌تری دارند و باردار می شوند، معمولا بچه های با وزن بیشتر بدنیا می آورند.
کرامر می گوید که به طور کلی، شاخص توده بدنی مادران (BMI) که اندازه گیری وزن نسبت به قد نسبی است، بسیار بالا رفته‌است و هیچ نشانه‌ای از کاهش سرعت نشان نمی دهد.
آیا بالا بودن وزن هنگام تولد نوزادان نگران‌کننده است یا نه؟
قطعا کسی پیشنهاد نمی کند که تلاش کنید بچه با وزن کمتر بدنیا بیاورید. اما یک نکته مهم وجود دارد که همه والدین باید آن را در نظر بگیرند. آن هم اینکه زندگی‌ها تغییر کرده است. در گذشته که اجداد ما به عنوان کوچ نشین، شکارچی و گردآورنده و کشاورزان امرار معاش می‌کردند، معمولاً بچه‌هایی با وزن کم بدنیا می‌آوردند و این نشانه سوء تغذیه بود و تهدید بسیار بزرگ. در حالی که اگر بچه‌ای با وزن بالاتر از حد معمول به دنیا می‌آمد دیگر نگران کننده نبود.
همین طرز تفکر ادامه پیدا کرد تا به امروز رسید و هنوز هم افراد گمان می‌کنند که خطر اینکه یک نوزاد با وزن کم بدنیا بیاید بیشتر از این است که با وزن بالا بدنیا بیاید. در حالی که اصلا اینطور نیست و وزن بالا در هنگام تولد مشکلات زیادی را در پی دارد. وزن زیاد هنگام تولد می تواند بر میزان افزایش وزن در دوران کودکی تأثیر بگذارد و کودکانی که به سرعت وزن زیادی اضافه می کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به چاقی، بیماری قلبی و دیابت در مراحل بعدی زندگی قرار دارند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) اخیرا گزارش داد که چاقی کودکان در سطح همه گیر است و تخمین زده‌می شود که 17.6 میلیون کودک در سراسر جهان به آن مبتلا هستند.
البته که جای تعجب ندارد که نوزادی که چاق است، فردا کودک چاقی شود و پس فردا بزرگسال چاقی باشد.
حتی این نکته مهم نیز وجود دارد که نوزادانی که وزن زیاد دارند، حتی وقتی در رحم مادر قرار دارند و هنوز به دنیا نیامده‌اند نیز مشکلاتی را می‌توانند ایجاد کنند. برای مثال زایمان طبیعی و از طریق واژن مادران یک مسئله مهم است.
آیا نوزاد با وزن بالا را می‌توان طبیعی بدنیا آورد؟
زایمان نوزادان بزرگ جثه یک مسئله مهم برای مادران است.
همانطور که انتظار می‌رود، نوزادان بسیار بزرگ، پنج کیلوگرم به بالا، عوارض زایمان بیشتری دارند و خطر آسیب‌های هنگام تولد افزایش می‌یابد. اما این هم یک اتفاق قطعی و همیشگی نیست.
آیا نوزادان بزرگتر محکوم به آینده ای چاق و همراه با بیماری هستند؟
افزایش وزن زیاد در سال اول زندگیِ کودک، جای نگرانی ندارد. و طبیعی است که یک نوزاد چاق، احتمال بیشتری دارد که در آینده به انسانی چاق تبدیل شود. اما بیشتر نوزادان دارای اضافه وزن، بزرگسالان دارای اضافه وزن نخواهند شد.
به گفته‌ی کرامر، چه نوزادان با شیر مادر تغذیه شوند و چه با شیشه شیر، آنچه پس از از شیرگیری اتفاق می افتد بسیار مهم است. یعنی غذای سالم، تحرک کافی و عادات زندگی اهمیت زیادی در آینده کودک دارند. این یک خبر مثبت برای والدین است. این بدان معناست که آنها قدرت تعیین سلامت آینده فرزندان خود را با ارائه انتخاب های غذایی سالم و تشویق کودکان به فعال بودن دارند. و این یعنی بالا بودن وزن هنگام تولد نوزادان تنها عامل وزن آنها در آینده نیست.
